nina arsutamyan portret

Հիշիր և մի ամաչիր

Երբ կյանքից դեռ շատ բան չէի հասկանում, կարծում էի, թե մարդիկ չեն կարող, ինչ-որ քաղաք գնալով, իրենց բնավորությունը փոխել:

Սակայն տարիները ինձ հասկացրին, որ կարող են:
Գյուղում իմ ընկերական շրջապատը փոքր է, բայց լի է սիրով: Իմ այդ փոքր շրջապատում այնպիսի մարդիկ կային, ովքեր մեծ-մեծ խոսում էին, թե որ գնան քաղաք, իրենց բնավորությունը չեն փոխի, ով որ գյուղին կամ գյուղում ապրող ինչ-որ մեկին փնովի, ապա իրենք նրան կարող են ասել, որ գյուղը ուրիշ է, գուղում բոլորը պարզ են և հասարակ, հասարակ են իրենց ապրելու ձևով…
Սակայն վատը գիտե՞ք՝ որն է, որ հենց այդ մեծ-մեծ խոսողը, երբ գնում է քաղաք, միանգամից 180 աստիճանի փոխվում է, սկսում է փնովել մեզ՝ գյուղում ապրող թե երեխաներին, և թե մեծահասակններին: Անգամ այն մարդը, ում հետ շատ մոտ էինք, միանգամից մեզ մոռանում է և չի համարում իր ընկերուհին:
Սակայն ուզում եմ դիմել այս մարդկանց, (անուններ չեմ տա). եղեք այն, ինչ կաք: Երբեք մի ամաչեք, որ ծնվել և մեծացել եք գյուղում, որ կյանքից, այսպես ասած, շատ բան չեք հասկացել: Հիմա գնացել եք քաղաք, ունեք ավելի մեծ շրջապատ, փորձեք հպարտանալ, որ գյուղից եք, երբեք գլուխ մի կախեք, որ գյուղացի եք, որ մեծացել եք հողով ու ջրով խաղալով, այլ ոչ թե հեռախոսը ձեռքիդ կամ էլ…
Ու մի բան էլ, մի մոռացեք այն մարդկանց, ովքեր ձեր կողքին են եղել միշտ: Ու երբ ունեք մեծ շրջապատ, մի փորձեք թաքնվել մեզնից, ընդհակառակը, հպարտացեք, որ ունեցել եք հավատարիմ ընկերներ, ում հետ մեծացել եք, ում հետ մտել եք ուրիշի այգին ու գողացել մորիները, անգամ գազարները, ուղղակի մի մոռացեք, որ գնում էինք ձեր տուն ու հայրիկից կամ մայրիկից թույլտվություն խնդրում, որ ձեզ հետ մինչև ուշ երեկո խաղանք: Այդպես կարող եմ անվերջ թվել:
Ծիծաղս գալիս է, երբ հիշում եմ, թե ինչպես էինք այն ժամանակ իրար հետ, իսկ այժմ…
Ուղղակի ես չեմ կարողանում հասկանալ՝ քաղա՞քն է մարդուն փոխում, թե՞ մարդիկ:

marta minasyan

Արջը՝ կով

Սովորության համաձայն ամռանը դասարանով գնացինք էքսկուրսիայի: Այս տարի՝ դեպի Արցախ: Գիշերվա 2-ն անց 30 էր, և բոլորս՝ այդ թվում նաև վարորդը, շատ հոգնած էինք: Մի պատահական վայրում կանգնեցինք, որպեսզի հանգստանանք մի քիչ ու սնվենք, վարորդն էլ այդ ընթացքում փորձեց քնել: Դե, մենք ուտում ու կատակում էինք: Այդ ժամանակ ծնողներից մեկը մեզնից քիչ հեռու հեռախոսով էր խոսում: Հանկարծ մի ձայն լսեց, հետո կարծեց, թե թվացել է, բայց մեր դասարանի տղաներից մեկն էլ ասաց, որ նույնպես լսել է: Հետո բոլորս լսեցինք այդ ձայնը, և մի քանի աղջիկներ վախից մտան մեքենան, 2 րոպե չանցած՝ նորից դուրս եկան: Ստուգելու համար տղաներից մեկը քար նետեց ձայնի կողմը, իսկ այնտեղից արջի բարձր ձայն ելավ:

-Հորս արև, երեխեք, արջ ա,- բղավեց նա:

Բոլորս՝ տղաները նույնպես, բարձր ձայներ արձակելով՝ մտանք մեքենան: Վարորդն այդ պահին տեղից վեր թռավ, իսկ նրա վրայի ծածկոցը թռավ օդ: Դե, ես այդ ամենը տեսա: Բայց մի տեսակ չհավատացի, որ արջ եմ տեսնում, ավտոբուսից գլուխս հանեցի: Այդ պահին մի մեքենա անցավ և լույս գցեց արջի վրա, բոլորը նորից վախեցած հետ քաշվեցին, իսկ ես հետաքրքրությունից դրդված ուշադիր նայեցի ու տեսա, որ դա ընդամենը կով է ու բարձր ծիծաղեցի՝ ասելով, որ այնտեղ կով է: Նրանք շարունակում էին մտածել, որ արջ է, ու կարծես նրանց վրա ազդել էր վախի գործոնը. սմբակավոր կովին արջի տեղ էին դրել: Դե, բոլորը հանգստացան, ու ամբողջ ճանապարհին մի կուշտ ծիծաղեցինք՝ ամեն մեկս մյուսի վախեցած պահվածքը ծաղրելով:

Lusine atanesyan

Էքսկուրսիաների ամիսը

Ամեն տարի դասարանով ապրիլից սկսում ենք որոշել, թե ուր պետք է գնանք էքսկուրսիայի և այդ մասին տեղեկացնում ենք դասղեկին: Եթե նա հավանություն է տալիս առաջարկին, ապա սկսում ենք պատրաստվել, իսկ եթե նրան դուր չի գալիս կամ «վտանգավոր» է, առաջարկում ենք այլ տարբերակներ: Անցյալ տարի ցանկանում էինք գնալ Արցախ՝ Գանձասար և Շուշի, սակայն քառօրյա պատերազմի պատճառով չգնացինք, իսկ այս տարի 2-3 օրով ուզում էինք գնալ Սևան, բայց քանի որ փոքր էինք, այս առաջարկը ևս համարվեց վտանգավոր, ու չգնացինք:

Հիշում եմ, որ տարրական դասարաններում մեր «էքսկուրսիան» անցնում էր դպրոցի հետևի մասում՝ եղևնիների տակ: Երբ ուսուցչուհին ասում էր, որ էքսկուրսիա ենք գնալու, շատ էինք ուրախանում և սկսում էինք պատրաստվել դրան՝ կարծելով, թե ուրիշ տեղ ենք գնալու:

Երբ ավարտեցինք չորրորդ դասարանը, գնացինք մանկական սրճարան: Բացի դպրոցի հետևի եղևնիներից, դա առաջին անգամն էր, երբ դասարանով որևէ տեղ գնացինք, երկրորդը եղել է 6-րդ դասարանում, երբ գնացինք Տաթև և Խնձորեսկ, իսկ երրորդը եղավ այս տարի հունիսի 9-ին. գնացինք Վազգեն Սարգսյանի տուն-թանգարան, Խոր Վիրապ, Գեղարդ, Գառնի:

Այժմ ամեն ինչ փոխվել է. Անգեղակոթ գյուղի ոչ մի տարրական դասարանցի չի գնում դպրոցի հետևի եղևնիների մոտ: Գնում են միայն տեսարժան վայրեր, օրինակ՝ Շաքիի ջրվեժ, Ջերմուկ կամ Նորավանք: Եղբայրս ինձնից 4 տարով փոքր է և տարրական դասարանը այս տարի է ավարտել, սակայն նա արդեն 3 անգամ էքսկուրսիա է գնացել: Մենք գոնե չորրորդ դասարանում գնացել ենք սրճարան, կան դասարաններ, որոնք նույնիսկ այդտեղ չեն գնացել:

Էքսկուրսիաները շատ կարևոր նշանակություն ունեն՝ ծանոթանում ենք նոր վայրերի, կռվածները հաշտվում են (մեր դասարանում այդպես է), ունենում ես ավելի շատ հիշողություններ դպրոցի հետ կապված: Միասին որևէ տեղ գնալիս մենք ողջ ճանապարհին պարում և ուրախանում ենք: Դա կախված է նաև վարորդից: Մենք ունենք մշտական վարորդ, որի հետ ժամանակը շատ լավ է անցնում, բացի դա, նա ամեն մի անկյունը գիտի:

Այս տարի World Vision կազմակերպությունը կազմակերպել է էքսկուրսիա դեպի Ա. Բակուցի տուն-թանգարան, Տաթև, Խնձորեսկ 2003 թ. ծնված երեխաների, այսինքն՝ մեր դասարանի համար մինչև հունիսի 25-ը: Ստացվում է՝ այս տարի դասարանով ևս մեկ էքսկուրսիայի կմասնակցենք:

sona zaqaryan

Մարդիկ

Մարդիկ միշտ դժգոհ են, դժգոհ են ամեն ինչից: Դժգոհ են իրենց կյանքից, չնայած նրանց կյանքը լավ է դասավորված, դժգոհ են մարդկանցից, դժգոհ են աշխարհից: Մարդն իր էությամբ է դժգոհ: Շատ անգամ, երբ ինչ-որ բան այնպես չի լինում, դժգոհում ենք, բայց դժգոհելուց հետո երկար խորհում ու հասկանում.

-Մի ՞թե այսպես ավելի լավ չէ, շատերը կցանկանային հենց իմ փոխարեն լինել:

Իհարկե, սա շատ քչերն են հասկանում:

Մարդիկ միշտ նախանձում են, նախանձում են ամենաչնչին բաներին, վատություն են անում մարդկանց, անգամ եթե այդ մարդիկ իրենց ոչինչ չեն արել: Իսկ երբ հարցնում ես, թե ինչու են նման բան անում, հետևում է պատասխանը.

-Չեմ կարող հանդուրժել ուրիշների երջանկությունը:

Ինչպիսի հիմնավոր պատճառ…

Մարդիկ փորձում են լավ ու բարի երևալ, փորձում են անգամ գեղեցիկ երևալ, բայց ցավոք միայն երևալ:

Օրինակ, մի տղա երթուղայինում գեղեցիկ աղջիկ տեսավ և լավ տպավորություն գործելու համար անմիջապես տեղը զիջեց մի տատիկի: Հաջորդ անգամ երթուղայինում գեղեցիկ աղջիկ չկար, իսկ մի բարի տատիկ կանգած էր մնացել, և տղան անգամ ուշադրություն չդարձրեց նրան:

Մարդիկ առհասարակ ապրում են միայն ուրիշներին ինչ-որ բան ապացուցելու համար:

Ինչո՞ւ են մարդիկ լավը անում զուտ ուրիշներին ապացուցելու համար, որ իրենք լավն են:

Մարդիկ շատ սխալներ են գործում ապրում են սխալ կյանքով և հետո ուրիշներին մեղադրում դրա համար.

-Եթե այսինչ մարդը իմ կյանքում չլիներ, ես հիմա այսքան շատ սխալներ չէի գործի:

Ինչո՞ւ մենք չենք հասկանում, որ մեր կյանքի ճիշտ ու սխալ որոշումներ կայացնելը միայն մեր ձեռքերում է, որ ուրիշներին մեղադրելուց առաջ նախ մեզ պետք է մեղադրենք: Իսկ մի ՞թե սա ավելի ճիշտ չէ.

-Եթե ես այսինչ որոշումը չկայացնեի, նա իմ կյանքում չէր հայտնվի, և ես այսքան շատ սխալներ չէի գործի:

Մարդիկ ասում են, որ քրիստոնյա են, բայց երբեք ժամանակ չեն ունենում այցելելու եկեղեցի, երբեք չեն աղոթում և երբեք քրիստոնեական հավատով չեն առաջնորդվում:

Մարդիկ ասում են, որ հայրենասեր են, զինվորական հագուստով սելֆիներ են անում և հայրենասիրկան գրառումներ կատարում սոցիալական ցանցերում, բայց երբեք պահը բաց չեն թողնում, երկիրը վատաբանելու և «երկիրը երկիր չի» արտահայտությունը անելու համար: Եթե այդ «հայրենասեր» մարդկանց հարցնես, թե կգնա՞ն արդյոք ուրիշ երկրում ապրելու, նրանք կպատասխանեն` «երբե’ք», բայց առաջին իսկ հնարավորության դեպքում կթողնեն ու կհեռանան:

Ինչո՞ւ այս մարդիկ չեն հասկանում, որ հայրենասիրությունը դա սոցիալական ցանցերում արված գեղեցիկ նկարներն ու գրառումները չեն, ուրիշներին հաճոյանալու համար ասված խոսքերը չեն, երկիրն ու կառավարությունը վատաբանելը չեն, այլ գործելն ու արդյունքի հասնելը:

Մարդիկ խոսում են խաղաղության մասին, ցավում են, երբ ինչ-որ տեղ պատերազմ կամ ահաբեկչություն է լինում, ցավում են անմեղ մարդկանց կորստի պատճառով, բաց ցավոք միայն ցավում են:

Մի՞թե հանցանքը կվերանա, եթե միայն այն դատապարտվի, բայց դրա դեմ ոչ մի միջոց չձեռնարկվի:

Մարդիկ, մարդիկ, մարդիկ…

Մարդկանց մասին անվերջ կարելի է խոսել, քննադատել կամ գովաբանել, ատել կամ սիրել: Վերջում միևնույն է մի եզրակացության ենք հանգելու.

Մարդիկ միակ բանական էակներ են աշխարհում՝ անբանական մտածելակերպով…

Ոչխարների խուզման փառատոնը Սյունիքում

Հունիսի 10-ին Սյունիքի մարզի Տաթև համայնքի Խոտ բնակավայրում գտնվող Սյունիքի անասնաշուկայի տարածքում տեղի ունեցավ «Ոչխարների խուզման փառատոնը», որի նպատակն էր՝ առավել ճանաչելի դարձնել Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի տեղական արտադրանքը, ավանդույթներն ու մշակույթը, ինչպես նաև նպաստել զբոսաշրջության զարգացմանը: Արդեն երեք տարի է, ինչ անցկացվում է փառատոնը: Երկու տարի անընդմեջ անց է կացվել Հալիձոր գյուղում՝ Տաթևի ճոպանուղու հարակից շրջանում, իսկ այս տարի՝ Խոտում: Փառատոնի մասնակիցներին իրենց ուղերձները հղեց ՀՀ Գյուղատնտեսության փոխնախարար Աշոտ Հարությունյանը:

-Ոչխարաբուծությունը Հայաստանում ունի հազարամյակների պատմություն և այժմ էլ հանդիսանում է անասնաբուծության կարևոր ճյուղերից մեկը: Սյունիքի մարզն ունի նպաստավոր պայմաններ ոչխարաբուծության զարգացման համար, և տևական ժամանակահատվածում ձևավորվել է հարուստ փորձ: Պատահական չէ, որ այս գեղեցիկ միջոցառումը, վերջին տարիներին, հենց Սյունիքի մարզում է կազմակերպվում, քանի որ այս տարածքում դարեր շարունակ բուծվել են հայկական լեռնաշխարհին շատ հարմարված և ժողովրդական սելեկցիայի արդյունքում ստեղծված ոչխարի այնպիսի արժեքավոր ցեղատեսակներ, ինչպիսիք են` մարզեղ, խոզբախ և Ղարաբաղի ցեղերը: Ավելին, այս տարածաշրջանը աչքի է ընկել նաև գորգագործության հարուստ ավանդույթներով, որոնցում պատկերվել են զանգեզուրյան ոճին բնորոշ զարդանախշեր,- իր ողջույնի խոսքում ասաց փոխնախարարը,- հարգելի հյուրեր, սիրելի գործընկերներ, թույլ տվեք մեկ անգամ ևս ողջունել արդեն ավանդույթ դարձած «Ոչխարների խուզի» փառատոնի անցկացման կապակցությամբ, ցանկանալ հաճելի օր, ուրախ ժամանց, իսկ փառատոնի մասնակիցներին մաղթել հաջողություններ:

Ողջույնի խոսք հղեցին նաև Տեղական Ինքնակառավարման վարչության պետ Աշոտ Գիլոյանը, Սյունիքի փոխմարզպետ Վարդան Դավթյանը և այլոք: Փոխմարզպետը հատուկ շնորհակալություն հայտնեց այս հետաքրքիր փառատոնի գաղափարը հղացողներին, մասնավորապես Նորվեգիայի Թագավորության պատվո հյուպատոսին, ինչպես նաև միջոցառման աջակիցներին, կազմակերպիչներին, «Տաթևի Վերածնունդ», «Հայրենիք» հիմնադրամներին, Շվեցարական զարգացման համագործակցության գործակալությանը և իհարկե, Ռազմավարական զարգացման գործակալությանը:

Ոչխարների խուզմանը փառատոնին մասնակիցները Վերիշեն, Սվարանց, Կոռնիձոր, Խոտ, Քարահունջ, Հալիձոր, Գորայք, Նորավան, Բռնակոթ համայնքներից էին: Վիճակահանությամբ ընտրվեց մասնակիցների հաջորդականությունը: Չորսական մասնակից՝ յուրաքանչյուր փուլին մասնակցելու համար: Ժյուրին հաշվի էր առնում ոչ միայն արագությունը, այլև վնասվածքները և որակը: Մինչ իրենց հմտություններն էին ցուցադրում ոչխարների խուզման մասնակիցները, բեմը տրամադրվել էր համերգային խմբերին ու երգիչներին:
Փառատոնի բարձր տրամադրությունը ապահովում էին The time project-ը, լարախաղաց Վլադիմիր Հակոբյանը, Dj Mish-ը և Անահիտ Ամիրխանյանը և Դավիթ Հակոբյանը:

Շուտով ժյուրին հայտնեց առաջին երեք հորիզոնականը զբաղեցրած մասնակիցների անուները:
Երրորդ հորիզոնականը զբաղեցրեց Էդգար Զաքարյանը՝ Սիսիանի տարածաշրջանի Շաքի համայնքից, երկրորդ տեղը` Ռոմանոս Սարգսյանը՝ Գորիսի Տաթև համայնքի, Շինուհայր բնակավայրից, իսկ առաջին տեղը զբաղեցրեց ՊավլիկԿիրակոսյանը , Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ համայնքի Վահան գյուղից:

Հաղթողները ստացան խրախուսական նվերներ, բոլոր մասնակիցներին տրվեցին շնորհակալագրեր:

Արդեն երեք տարի է ինչ մասնակցում եմ փառատոնին, միշտ հետաքրքիր և յուրովի է կազմակերպվում այն: Քանի որ այս տարի միջացառմանը միացել էր նաև Վայոց Ձորը, հետաքրքրությունը ավելի էր մեծացել: Հերթով մոտենում էի տաղավարներին, լուսանկարում, յուրաքանչյուր տաղավար տարբերվում էր: Սեղաններին այնքան հետաքրքիր ձեռագործ աշխատանքներ կային, որ ոչ ոք չէր կարողանում անտարբեր անցնել: Զբոսաշրջիկների ուշադրությունը գրավում էին հատկապես ձեռագործ աշխատանքները: Հետաքրքիր միջոցառումները շատ էին և գրավիչ:

Երեխաների համար էլ կազմակերպվել էին խաղեր, նրանց խաղահրապարակը առանձին էր: Հատուկ երեխաների համար գառնուկներ կային, և նրանք հերթով մոտենում էին, հիանում, շոյում և քննարկում, թե իրենք որ գույնի գառնուկից ունեն, սև՞, թե՞ սպիտակ: Իսկ բատուտի համար իրար հերթ չէին տալիս: Նրանց բատուտի մեջ տեսնելուց, ինչ մեղքս թաքցնեմ, ես էլ ուզեցի մտնել, բայց ինձ ստիպելով հրաժարվեցի:
Շատ էին նաև օտարերկրյա զբոսաշրջիկները: Մի ռուս աղջիկ մոտեցավ, խնդրեց, որ իրեն լուսանկարեմ, դե չմերժեցի, հեռախոսը տվեց, անցա գործիս: Մի քանի անգամ նկարելուց հետո, եկավ , վերցրեց, նկարները նայեց, խնդրեց, որ մի քանի անգամ ևս նկարեմ, նկարեցի, շնորհակալություն հայտնեց և հեռացավ:

Փառատոնն այնքան հետաքրքիր էր, որ խորհուրդ կտամ չբավարարվել միայն կարդալով և լուսանկարները դիտելով: Հաջորդ տարի այս օրերին հիշեք, նորից է լինելու: Կսպասեմ ձեզ այնտեղ:

nina arsutamyan portret

Սնկի «բիզնես»

Գուցե հիմա հոդվածիս վերնագիրը քեզ տարօրինակ թվա: Ին՞չ սնկի բիզնես: Հիմա այդպես ես չ՞է մտածում: 

Ես ապրում եմ Սյունիքի մարզի Գորայք գյուղում: Մեր գյուղի թե մեծահասակները, թե փոքրերը, մայիս ամսից վաղ առավոտյան գնում են դաշտերը և բերում են սունկ:

Իմ փորքրիկ եղբայրը՝ Արթուրը, արդեն 2-3 տարի է, ինչ մայիսից սունկ է բերում և վաճառում: Առավոտյան ժամը 6-ին արթնանում է, վերցնում դանակ և մեծ պոլիէթիլենային տոպրակ, և գնում դեպի հեռավոր դաշտերը: Դաշտից դուն է գալիս ժամը 10-11-ին:

-Հը՞, Արթ, ին- որ բան բերե՞լ ես:

-Հա, տես, կոկոմ-կոկոմ սնկեր եմ բերել: Հըլը արագ վեդրոները տուր, ու մեկ էլ խոնավ կտոր, որ մաքրեմ:

-Արթ, մեծ-մեծ սնկեր են, լավ գին կասես:

-Վա՜յ, Նինա, լավ էլի, հո ես վեդրոին չե՞մ ասելու 3000 կամ 4000, ասելու եմ՝ 1000-1500 կամ էլ՝ 2000:

-Բա էժան չի՞:

-Հա, թող էժան լինի, բայց ծախվի:

Եղբայրս բոլոր սնկերը մաքրում է կտորով, կտրում է սնկի ոչ պիտանի մասերը, գեղեցիկ շարում դույլերի մեջ և գնում դեպի ճանապարհը: Այնտեղ ուրիշ շատ երեխաներ կան:

Գիտե՞ք, սնկի ամիսների ժամանակ եղբորս տրամադրությունը կախված է լինում իր աշխատանքից: Եթե վաճառված է լինում սունկը, ապա բարձր տրամադրություն է ունենոմ, իսկ եթե չի կարողանում վաճառել… Այդ օրերին մռայլ դեմքով մտնում է տուն, նստում աթոռի վրա և ոչ-ոքի հետ չի խոսում: Եթե այդ օրվանը չի վաճառվում, ապա հաջորդ օը կրկին գնում է, նորից սունկ է բերում և, չգիտես ինչպես, արդեն «լավ գնով» վաճառում է:

-Ա՜յ ջան, ըհը, էսօր էլ ծախամ:

Երբ մայրս աշխատանքի է լինում, եղբայրս արագ-արագ գումարը հանում է և տալիս է հայրիկիս, որ պահի:

-Պապ, պահի մոտդ, որ մաման գործից գա՝ ես տունը չլինեմ, կտաս իրան:

Մայրս, երբ աշխատանքից տուն է գալիս, իսկ Արթուրը տանն է լինում, արագ-արագ գնում կանգնում է դռան դիմաց, և երբ մայրս դուռը բացում է.

-Մա՜մ, էսօր էլ եմ է ծախել: Փողը տվել եմ պապային, կպահես, որ ես պետք ա հեծանիվիս համար անիվ գնեմ:

Այսօր եղբայրս անտրամադիր մտավ տուն:

-Հը՞, չծախվե՞ց:

-Չէ:

Դե ինչ, ով զբաղվում է սնկի «բիզնեսով», ապա կհասկանա եղբորս:

marta minasyan

Ինչպես ամեն բան փոխվեց

Վերջերս ես անընդհատ հաղթանակներ եմ ունենում, մրցանակներ եմ ստանում: Պատճառը իմ ակտիվ ու հետաքրքիր կյանք վարելու երազանքն է, որն իրականանում է: Երբ ես գրեցի իմ առաջին հոդվածը՝ «Ով եմ ես», հոդվածումս այսպես էի գրել. «Ես մի աղջիկ եմ, ով ուզում է իր կյանքը դարձնել հետաքրքիր ու ակտիվ»: Ես սկսեցի այդ երազանքին, որը դարձավ նպատակ, հասնել միանալով տարբեր ակումբների՝ SKYE, Sisian Advanced English Group, մասնակցել մրցույթների՝ POETRY, TEDxkids, FLEX և այլն, ճամբարների կամ այլ միջոցառումների հայտագրվել՝ «Արքանե», «Սահմանից սահման», 17.am և այլն:

Այդ երազանքն իմ մեջ արթնացրեց իմ մորաքրոջ ավագ դուստրը՝ մեր սիրելի Զաքարյան Սոսեն: Նա էլ ամեն մրցույթի, ամեն միջոցառման մասնակցում էր: Բոլորս նրանով էինք հպարտանում ու նրա ամեն գալուց ակամա ուրախ էինք: Այդ ամենը տեսնելով, մտածեցի ես էլ ակտիվ ու հետաքրքիր կյանք վարեմ, ոչ թե այդ նույն գովեստների համար, որ պիտի իմ հասցեին էլ ասվեն, այլ, որ ինքս ինձ լավ զգամ, ու ինչու ոչ, ինքս ինձնով հպարտանամ: Սոսեն, այսպես ասած, վարակեց, և նրան հետևեցինք ես ու նրա քույրիկը՝ Հերմինեն:

Վերոնշյալ մրցույթներից կամ միջոցառումներից շատերում ես հաջողություններ եմ ունեցել: Այդ ամենը փոխեց իմ մտածելակերպն ու աշխարհայացքը՝ ես աշխարհին սկսեցի նայել լավատեսորեն: Նաև դադարեցի կարծել, թե ես ընդունված չեմ շրջապատում, կամ քչերն են ինձ հասկանում և այլ նմանատիպ մտքեր, որոնք ինձ այլևս չեն մտահոգում:

Այժմ ես ինձ զգում եմ դասարանում լավ ընկեր և շարունակում եմ աջակցել ընկերներիս, ներգրավել նրանց այն բոլոր իրադարձություններում, որոնցում ես կամ:

Եթե ինձ մնա, անվերջ կգրեմ, թե ինչպես ես փոխվեցի, բայց այնքան քիչ բառեր են պետք այդ ամենը նկարագրելու և բացատրելու համար:

shushan stepanyan portret

Շնորհակալ եմ

Էլի ուզում եմ խոսել. էլի ասելիք ունեմ։ Ու ինչքան լավ է, որ 17-ը կա իմ կյանքում. ուրիշ էլ ո՞նց ես կարող էի այսքան լսելի դարձնել խոսքս:

Ուզում եմ այս անգամ պատմել բոլորին մարդկային երկու շատ բարի կերպարների մասին, ովքեր երկար ժամանակ հիացմունքիս առարկան էին: Գուցե այս կերպ կարողանամ արտահայտել շնորհակալությունս իրենց այդքան նվիրումի ու սիրո համար:
Երկու շատ բարի մարդիկ՝ ընկեր Խալաթյան ու ընկեր Վարդումյան, շնորհակալ եմ ձեզ։ Երբևէ չեմ պատկերացրել, որ կհանդիպեի այնպիսի դասախոսների, ովքեր կարող էին կապող օղակ հանդիսանալ, և իրենց շնորհիվ դանդաղ քայլերս ու դասի գնալ չկամեցող մտքերս ինձ մեծ ցանկությամբ համալսարան կտանեին։ Ամեն անգամ, երբ կարդում էի «Ընթերցանություն» կամ «Հայրենագիտություն» դասացուցակիս մեջ, մտածում էի՝ ջա~ն, էլի լավ բաներից կխոսենք, էլի իմ կարծիքը հաշվի կառնվի, էլի կնայեմ նրանց ու կհիանամ։
Ընկեր Խալաթյանը, ով մեր ընթերցանության դասախոսն էր, ով կարող էր շատերի նման միայն գալ, անգլերեն մի երկու բառ իրար կապել ու վերջում ասել «օքեյ, գուբդայ գըլզ», այս ամբողջ ուսումնական տարվա ընթացքում մեզ դասավանդեց համաշխարհային պատմություն, արվեստ, մարդկային արժեքներ։ Ու ես մտածում էի՝ մարդ ո՞նց կարող է այսքան զարգացած լինել ու լինել ընդամենը ընթերցանության դասախոս։ Ինչ բողոք էլ որ ունենայինք, հանգիստ խղճով կիսվում էինք, ու չնայած նրան, որ կարող էր շատ հոգնած լինել, իրեն բնորոշ համբերատարությամբ ու իր այդքան կանացի կերպարի բարի ժպիտով մինչև վերջ լսում էր խմբի քսաներկու լեզվաբան աղջիկների բողոքները, ովքեր իրար հերթ չէին տալիս: Ուրախ էինք. հազիվ մեկը, ով լսում ու հասկանում էր մեզ համալսարանում, ով մեզ հետ ապրում էր մեր բոլոր դրական հույզերը ու մեր լավ պատասխաններից ու հաջողություններից մեզնից շատ էր ուրախանում։ Մեր համատեղ վերջին դասի ժամանակ ես հուզվել էի, բայց կարողացա ինձ զսպել ու նորից նայել իր այնքան գեղեցիկ աչքերին ու նորից հիանալ իր այդքան բարի ժպիտով։
Ընկեր Վարդումյանը, ով մեր հայրենագիտության դասախոսն էր, զարմանալիորեն կարճ ժամանակում ներկայացրեց մեր ծագումն ու մեր անցյալը, հայի անցած ուղին, մեզ ավելի սիրել տվեց մեր երկիրը, մեր հողը, մեր պատմությունը, մեր գիտակցություն մտավ Հայաստանի՝ որպես դրախտային երկրի ու մարդկային արարչության օրրան լինելու անհերքելի փաստը։ Երբ մտնում էր լսարան, մի խաղաղ ու մեղմ ժպիտով բարևում էր բոլորիս, ու սկսվում էր մեր հարց ու փորձը։ Սկզբում, երբ հարց ունեի տալու, մտածում էի՝ ինչ ամոթ է, որ չգիտեմ, հիմարի տպավորություն կթողնեմ։ Բայց ամենաանհեթեթ հարցին անգամ նա տալիս էր շատ պարզաբանված պատասխան ու այնպես էր որևէ բան պատմում, բացատրում, որ դժվար թե հետո մոռանայինք։ Անգամ քննության ժամանակ, երբ հարց տվողն ինքն էր, ու պատասխանելու մեր հերթն էր, էլի հարցեր էինք տալիս արագ-արագ. Ախր, էլ ո՞վ կարող էր այդքան ստույգ մեզ պատմություն պատմել։ Ու մի բան էլ ասեմ. միակ քննությունն էր, որ մի վայրկյան լարվածություն չեմ զգացել, որ անգամ սխալ պատասխանիցս չեմ տխրել. փոխարենը այնքան բան եմ ստացել։
Սա էլ իմ մի պատառ շնորհակալությունն այն ամենի դիմաց, ինչն ինձ տրվեց, ինձ ու ինձ նման շատ շատերին:

Մեզ շրջապատող աղբը

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Ամեն մի քայլափոխի աղբ է կուտակված:

Նույնիսկ Վարդան Զորավարի սրբատեղիում ամենուրեք աղբ է: Միթե՞ կարելի է ուտելիքի մնացորդը թողնել սրբատեղիում: Մեծ հիասթափություն եմ ապրում, երբ տեսնում եմ այդ ամենը: Այդպիսի մեծ եւ պատմական գյուղում ինչպիսին Անգեղակոթն է, չի կարելի այդպես վարվել:

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Այդ հարցով կարող է եւ պարտավոր է զբաղվել գյուղի ղեկավարությունը:

Ինձ հուզող հարցերից մեկն էլ հենց սա է:

Ես շատ եմ մտածում այդ սրբավայրի համար: Այնտեղ ամեն ինչ ավերակի է վերածվել: Նայելով հասկանում եմ՝ ինչ ենք կորցնում:

Սյուները ծռված են, առաստաղը՝ քանդված:

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Արեւիկ Մկրտչյանի

Շատ ցավալի է տեսնել սրբավայրն այդ վիճակում: Ինձ շատ է հուզում, թե ինչ ճակատագիր կունենա այդ սրբատեղին: Ես շատ կուզենայի համայնքի ղեկավարությունը եւ ժողովուրդը համախմբված վերանորոգեն ու մաքրեն:

Այստեղ կան նաեւ ջրհոր, որտեղից մարդիկ ջուր են խմում՝ ասելով, որ այդ ջուրը սուրբ ջուր է:

Ասում են՝ նաեւ սրբավայրում թաղված են Վարդան զորավարի մասունքներից:

sona zaqaryan

Հիշողություններ և նոր ճանապարհներ

Եվս մեկ ուսումնական տարի մոտենում է իր ավարտին, իր հետ տանելով բազմաթիվ ուրախ ու տխուր պահեր, լավ ու վատ հիշողություններ: Վերջին զանգի պատրաստությունները արդեն սկսվել են: Շրջանավարտների մեծ մասն էլ պատրաստվում է միասնական քննություններին: Հաջողությու~ն բոլորիդ:

Երբեմն այնքա~ն եմ ուրախանում, երբ հիշում եմ, որ շրջանավարտ չեմ, քննություններ չկան, բայց շտեմարանները, քննությունները և Վերջին զանգի պատրաստությունները մի օր ինձ էլ կհետապնդեն: Այնքա~ն եմ տխրում, երբ հիշում եմ, որ դպրոցը իմ սիրելի դասարանի հետ չեմ ավարտելու, քանի որ պետք է գնամ ԱՄՆ սովորելու: Ամեն անգամ աչքիս առջև են հայտնվում այն 11 երկար և միաժամանակ կարճ տարիները, որոնք անցկացրել եմ դպրոցում, դասարանիս և սիրելի ուսուցիչներիս հետ:

Գիտեք, մենք դասարանով սիրում ենք նստել և երկար զրուցել, խոսել մեր երազանքների, ապագայի պլանների մասին, իրար խորհուրդ ենք տալիս և խորհուրդ հարցնում: 11 տարի մեր բոլոր երազանքները, հույսերը և ապրումները իրար հետ ենք կիսել: Որքա~ն կկարոտեմ մեր փոքրիկ 7 հոգանոց դասարանը: Կկարոտեմ ձմռանը վառարանի շուրջ հավաքվելը, տղաների կռիվները, թե ով պետք է գնա փայտ բերելու, իրարից նեղանալը և երկու րոպե հետո նորից հաշտվելը: Կկարոտեմ տղաների կատակները, որոնցից շատերը բարկացնում էին ինձ, կկարոտեմ ուսուցիչներիս, դպրոցի բոլոր աշակերտներին, որոնցից յուրաքանչյուրի դեմքը պարզ գծագրված է հիշողությանս մեջ, և վերջապես կկարոտեմ իմ ցուրտ, բայց ջերմ դպրոցը, որը իր հին պատերի մեջ ինձ կոփել է, դարձրել հասուն և ուժեղ աշակերտ, կյանքի բոլոր դժվարություններին դիմակայելու պատրաստ: Երևի անվերջանալի մի նյութ կստացվի, եթե գրեմ բոլոր այն բաների մասին, որոնց կկարոտեմ:

Բայց ես վստահ եմ, որ եթե անգամ դասարանիս հետ չավարտեմ դպրոցը, միևնույն է, մեր ընկերությունը, մեր իրար հետ կիսած վառ հիշողությունները երբեք չեն մոռացվի: Ընկերներիցս յուրաքանչյուրը իր երազանքներն ու նպատակներն ունի, ու ես վստահ եմ, որ նրանք կիրագործեն դրանք:

Համոզված եմ, Անին լավ մանկավարժ կդառնա, Նաիրան` նկարչուհի, Դավիթը` ծրագրավորող, Գոռը` իրավաբան, մյուս Դավիթը` պատմաբան, իսկ մյուս Գոռը` մեխանիկ: Այո’, ճիշտ հասկացաք, մենք դասարանում չորս տղա ունենք` երկու Գոռ և երկու Դավիթ, սա էլ մեր դասարանի յուրահատկություններից մեկն է:

Կարծես երազ լինի, դեռ երեկ էի առաջին դասարան, իսկ այսօր կարծես ես էլ արդեն շրջանավարտ լինեմ: Վերջին զանգի օրը ես էլ շրջանավարտների հետ հրաժեշտ կտամ դպրոցիս ու իմ դպրոցի կերտած հիմքով կշարունակեմ կառուցել ապագաս` իրականացնելով բոլոր երազանքներս: Այնքա~ն երախտապարտ եմ դպրոցիս, բոլոր ուսուցիչներիս, ինձ այսպիսին դաստիարակելու, այսպիսի լավ որակներ իմ մեջ սերմանելու համար: Ուղղակի ուզում եմ ասել.

-Շնորհակա~լ եմ, կկարոտեմ բոլորիդ: