Մենք ապրում ենք Կապանում

Ինչն է հուզում կապանցի երիտասարդներին

Հայերը շարունակում են իրենց ապագան կապել օտար երկրների հետ։ Հայաստանում բնակչության քանակը գնալով նվազում է։ Արտագաղթի աճի պատճառներից են ցածր աշխատավարձերը և աշխատատեղերի բացակայությունը։ Արտագաղթը խթանող գործոններից են՝ տնտեսական ծանր վիճակը, փոքր ու միջին բիզնեսում մրցակցությունը, աշխատատեղերի սղությունը և որպես դրա հետևանք` զանգվածային գործազրկությունը։ Երկիրը լքում է բնակչության առավել գործունակ մասը, գլխավորապես` երիտասարդությանը։ Արտագաղթողների գերակշիռ մասը տղամարդիկ են, որոնք իրենց օրվա ապրուստը վաստակելու համար մեկնում են Ռուսաստան և այնտեղից գումար ուղարկում իրենց ընտանիքներին։ Տղամարդկանց երկարատև բացակայությունը ընտանիքների քայքայման պատճառ է դառնում։

Համեստ Պողոսյան, 15 տ. գ. Դավիթբեկ

***

Շատ հիմախնդիրներ կան, որոնք ինձ հուզում են։ Ամենաարդիականը, որ ինձ հուզում է, գործազրկությունն է։ Գործազրկությունն իր հետ բերում է նաև շատ ու շատ այլ խնդիրներ՝ արտագաղթ, կոռուպցիա, սոցիալական վատ պայմաններ։ Մարդկանց գործազրկությունը բերում է նաև անտարբերություն մեկը մյուսի նկատմամբ։

Այսօր ես, լինելով տնտեսագետ, չեմ ասում, որ ուզում եմ լինել մեծ ձեռնարկության տնտեսագետ։ Ես ուզում եմ սկսել ամենացածր աստիճանից և հասնել բարձունքի։ Մարդիկ իրենց ուժերը թերագնահատում են կամ գերագնահատում։ Օրինակ՝ մարդիկ, որոնք չունեն համապատասխան գիտելիքներ և չեն տիրապետում տվյալ գործին, ուզում են աշխատել տվյալ ոլորտում։ Սա պատճառ է նաև գործազրկության: Մարդիկ սա սարքել են «դրոշակ», թե գործ չկա, նրանք ուղղակի չեն փնտրում։ Համաձայն եմ, որ թափուր աշխատատեղեր քիչ կան։ Կա նաև մի այլ խնդիր, որ թափուր աշխատատեղի առկայության դեպքում ծանոթի են նշանակում տվյալ աշխատանքին՝ չգիտակցելով, որ տվյալ մարդը այդ գործից ընդհանրապես գլուխ չի հանում։ Կցանկանայի, որ բոլորը մնային իրենց երկրում և պայքարեին այս հիմնախնդրի դեմ։ Արտագաղթելով հարցը չի լուծվում։

Ներսես Պետունց 24 տ.  ք. Կապան

***

Ես շատ եմ սիրում վայրի կենդանիներին: Մեր գյուղում կան վայրի կենդանիներ: Երբ ես անտառի մոտ եմ լինում, տեսնում եմ վազվզող եղնիկների, նապաստակների, աղվեսների և նույնիսկ, մի անգամ արջ եմ տեսել: Սակայն ինձ շատ է մտահոգում, երբ լսում եմ, թե ինչպես են գյուղի որսորդները մտածում կենդանիներին վերացնելու համար թակարդներ պատրաստելու մասին: Ճիշտ է, կենդանիներ կան, որոնք վնաս են հասցնում բնակավայրերից մի քիչ հեռու գտնվող այգիներին: Ամեն դեպքում, ես միշտ դեմ եմ եղել կենդանիներին վնաս հասցնելուն և ոչնչացնելուն:

Սոնա Ջավադյան, 14 տ. գ. Շիկահող

***

Ինձ հուզող հիմնախնդիր է գյուղի աղտոտվածությունը: Երբ դուրս եմ գալիս տնից, հիանում եմ գեղեցիկ օրով, ու հանկարծ հայացքս սևեռում եմ մեր տան մոտ գտնվող աղբանոցին, սկսում եմ մտածել գյուղի աղտոտվածության մասին: Ինչպե՞ս կարելի է վերացնել այս աղբը: Շատերը կասեն, որ հարցի լուծումը շատ պարզ է. պետք չէ աղտոտել: Այո, համաձայն եմ, բայց եթե այդպես է, ինչո՞ւ ենք աղտոտում: Երևի իմ այս հարցը այդպես էլ անպատասխան կմնա, և գյուղի աղտոտվածության խնդիրը չի լուծվի:

Էլեն Ջավադյան, 16 տ. գ. Շիկահող

***

Ես անհանգստանում եմ ապրիլի 5-ին մեր դպրոցում կայանալիք «ինքնակառավարման» օրվա առիթով: Այս տարի մենք պետք է այլ դպրոցի հետ բանավեճ ունենայինք «Էֆթանազիան պետք է օրինականացվի» թեմայով: Մեր ուսուցիչը մեր առջև պայման էր դրել, որ, եթե հաղթենք բանավեճը, «ինքնակառավարման» օրը կկայանա: Մենք հաղթեցինք բանավեճը, իսկ նախապատրաստական աշխատանքները սկսվեցին ուսուցչի խոսքերով.

-Ա՛ խոխեք, շուտ ըրեք, քիչ ժամանակ ա մնացալ:

Մենք արագ կազմեցինք ցուցակներ, տպեցինք անվանաքարտեր և ուսուցիչներին հարցրինք, թե ով պետք է իրենց փոխարինի: Քիմիայի ուսուցիչն ասաց, որ ես դասն անեմ իր փոխարեն, բայց ես հրաժարվեցի, քանի որ չեմ սիրում ուսուցիչ լինել: Ես ցանկացա լինել գործավար: Իսկ հիմա անհանգստանում եմ, թե ինչպես կանցնի այդ օրը:

Էդի Մարտիրոսյան, 15 տ. ք. Կապան

***

Ինձ հուզում է ժամանցային կենտրոնների բացակայությունը, քանի որ դրանք օգնում են մարդկանց զարգանալ թե՛ մտավոր առումով, թե՛ ֆիզիկապես: Ամենակարևորն այն է, որ մենք կկարողանայինք շփվել միմյանց հետ: Հենց ժամանցային կենտրոնների բացակայության պատճառով է, որ ես և իմ ընկերները օրվա մեծ մասը անց ենք կացնում տանը՝ վիրտուալ աշխարհում: Հետո էլ ծնողներն ասում են. «Համակարգիչներն այս դարի չարիքն են»: Բայց չեն փորձում հասկանալ և մեր դրության մեջ մտնել: Շատ կցանկանամ, որ այս խնդիրը իր լուծումը ստանա:

Մարկ Պետրոսյան, 15 տ. ք. Կապան

***

Ինձ հուզում են բնապահպանական խնդիրները՝ ծառերի հատումը, մթնոլորտային աղտոտվածությունը: Այս երևույթները վատ են անդրադառնում ինչպես մեր, այնպես էլ մեր ապագա սերունդների կյանքի վրա: Ինձ շատ է հուզում նաև ջրի համաշխարհային հիմնախնդիրը: Այժմ աշխարհի շատ երկրներում ջրի անբավարարվածության պատճառով հիվանդանում և մահանում են շատ մարդիկ:

Անի Խաչատրյան, 15 տ. գ. Սյունիք

***

Ինձ հուզում է այն հարցը, որ իմ քաղաքում շատ քիչ են լուսացույցները: Այդ պատճառով առաջանում են խցանումներ, երեխաները և ծերերը դժվարությամբ են անցնում փողոցը: Չկան նաև հաշմանդամների համար նախատեսված հարմարություններ: Ունեմ շատ ծանոթ հաշմանդամ երեխաներ, որոնք հարմարությունների բացակայության պատճառով չեն կարողանում տեղաշարժվել քաղաքում: Կարելի է մի քանի փոփոխությունների շնորհիվ ավելի հեշտացնել մեր կյանքը:

Եվա Խաչատրյան, 16 տ. ք. Կապան

***

Ինձ հուզում է Հայաստանի հարցը: Հայաստանը, թվում է, թե հետամնաց երկիր է, իսկ Հայաստանի ժողովուրդը՝ անհամախմբված և ատելությամբ լցված թշնամիների հանդեպ: Հայաստանն ունի շատ թշնամիներ, բայց դա բազում խնդիրներից միայն մեկն է: Հայաստանը չի զարգանում, թեև ՀՀ կառավարությունը փորձում է համագործակցել այլ երկրների հետ: Հայաստանը կարող է դուրս գալ այս վիճակից իր խելացի և աշխատասեր ժողովրդի շնորհիվ: Յուրաքանչյուր հայ պետք է ձգտի վերելքի, չէ՞ որ մեզնից է կախված Հայաստանի ներկան և ապագան, իսկ անցյալը պետք է մեզ ուժ տա և հիշեցնի, թե ինչի միջով է անցել հայ ազգը:

Թամարա Աղայան 14տ. ք. Կապան 

***

Մեր մոլորակի հիմնախնդիրներից է աղտոտվածությունը։ Ամենուր աղբ է, և դա շատ վատ է ազդում մեր և ապագա սերունդների վրա։ Մարդիկ աղտոտում են շրջակա միջավայրը՝ չգիտակցելով, որ վնասում են իրենց։

Նատալյա Գրիգորյան 15 տ. գ. Դավիթբեկ

***

Կարծրատիպերը ձևավորվել են հին ժամանակներից, բայց դրանք իրենց ազդեցությունն ունեն մարդկանց վրա նույնիսկ այսօր։ Իմ կարծիքով շատ սխալ է առաջնորդվել կարծրատիպերով, քանի որ ժամանակները փոխվում են։ Մենք նոր սերունդն ենք և մենք պիտի կոտրենք կարծրատիպերը։ Ապագան կախված է մեզնից. եկե՛ք փոխենք աշխարհը։

Արեն Հայրապետյան 17 տ. ք. Կապան

lusine atanesyan-2

Հնդկական փոփոխություններ

Հոկտեմբերի սկիզբն էր, երբ «Շանթ» հեռուստաալիքով եթեր հեռարձակվեց հնդկական մի սերիալ՝ «Մերժված»-ը: Ողջ գյուղը դիտում էր ու երևի այժմ էլ դիտում է այդ հեռուստասերիալը: Ամեն օր՝ ժամը 18:30-ին, ընտանիքով պատրաստ նստում էինք, որպեսզի դիտենք հերթական սերիան, իսկ դպրոցում իրար բարևելուց հետո խոսում էինք միայն Իչայի և Տապասիայի մասին: Շատ չէր անցել, երբ «Արմենիայով» սկսվեց մի նոր սերիալ՝ «Ինչ կոչել այս սերը» վերնագրով, և գյուղացիները բաժանվեցին երկու մասի՝ Իչայի և Քուշիի երկրպագուների: Մենք պատկանում էինք և պատկանում ենք Իչայի երկրպագուների շարքին: Սերիալները սկսում էին նույն ժամին, ու մենք պետք է ընտրություն կատարեինք դրանց միջև: Մենք ընտրեցինք «Մերժվածը»: 

Դեկտեմբերն էր, երբ սկսվեց մեկ այլ սերիալ, որը կոչվում էր «Թռիչք»: Այս դեպքում ընտրության առաջ չկանգնեցինք: Ճիշտ է՝ սերիալը սկսվում էր 18:30-ին, սակայն այդ ժամանակ «Մերժվածը» սկսվում էր 20:00-ին: Այժմ սկսվել է մեկ ուրիշը՝ «Հարսիկը»:

Մտածում եմ և հասկանում, թե ինչքան բան են փոխել այդ սերիալները մեր ապրելակերպի ու մտածելակերպի մեջ: Այդ փոփոխություններից մեկն այն է, որ մենք իրար բարևելու փոխարեն սկսում ենք խոսել սերիալներից, կամ այն, որ 18:30-ից գյուղամիջում ոչ ոքի չես հանդիպի. բոլորը նստած տանը սերիալ են դիտում: Նույնիսկ գյուղացիներից մեկն ասել էր.

-Եթե այդ ժամերին մտնես մարդկանց տները, հանգիստ կարող ես գողություն անել, քանի որ բոլորը լարված հնդկական սերիալներ են նայում:

Չնայած այդպիսի բան չի լինի, որովհետև «գողն» էլ է նայում:

Ողջ համացանցը ևս հնդկական շնչով է լցված: Մենք՝ երեխաներս, շատ ենք ցանկանում հագնել սարիներ, կրել այդպիսի ճոխ ու գեղեցիկ զարդեր, ինչպիսիք կրում են հնդիկները: Նույնիսկ մեր խաղերն են հնդկական՝ դիտում ենք հերթական սերիան և հաջորդ օրը մեր ձևով բեմականացնում այն: Եթե մինչ այս ցանկանում էինք մեկնել որևէ զարգացած երկիր, օրինակ՝ ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա կամ Գերմանիա, ապա հիմա միայն ու միայն Հնդկաստան ենք ուզում մեկնել:

Ես շատ կցանկանայի, որ մենք էլ այդպես հետևենք մեր բոլոր ծեսերին և ավանդույթներին, ինչպես հնդիկները: Այս ամենից հետևում է, որ ճիշտ են այն մտքերը, թե Հայաստանում «հնդկավիրուս» է տարածված, կամ հայերը «հնդկացավով» են տառապում:

Ani asryan

Աղետներ և հետևանքներ

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Մի անգամ մեր գյուղում քամու և անձրևի միաձուլումից փոթորիկ էր սկսվել: Ամառ էր՝ ամառային տարօրինակ օրերից մեկը: Այդ օրը ծնողներիս հետ դաշտ էի գնացել: Դաշտերում շատ մարդիկ կային, որոնք նույնպես աշխատում էին: Օրը սկսվել էր արևի կիզիչ ճառագայթներով: Ո՞վ էր սպասում այդպիսի անակնկալի: Կեսօր էր, երբ սկսվեց տեղատարափ անձրևը: Հայրիկիս զանգահարեց գյուղի բնակիչներից մեկը և հայտնեց, որ գյուղում ջուրը լցվել է տների և ամբարների մեջ: Մենք նույն պահին շտապեցինք տուն: Այդ օրը համայնքի բնակիչները պայքարում էին ջրհեղեղը կանգնեցնելու համար: Բոլորը բահերով, դույլերով դուրս էին թափվել, որպեսզի կանգնեցնեն ջրի հոսքը դեպի տուն: Այն ամբողջությամբ լցվել էին ամբարների մեջ: Նույնիսկ տների մեջ էր ջուր լցվել: Բոլորը օգնում էին իրար՝ փորձելով խուսափել խոշոր վնասներից: Մարդկանց աշխատանքի ժամանակ էլ հորդառատ անձրևը շարունակում էր նույն կերպ տեղալ: Բայց բնակիչները պատնեշներ տեղադրեցին տների առջև և ջրի հոսքը ուղղեցին դեպի ճանապարհը: Սա միակ դեպքը չէր:

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Ամեն ամիսը մեկ մեր գյուղում ցնցումներ են նկատվում, մի ակնթարթ, և աղետը անխուսափելի է: Գյուղում տները և մի քանի այլ կառույցներ սեյսմիկ անկայուն վիճակում են գտնվում: Դպրոցը և համայնքապետարանը ամենամարդաշատ կառույցներն են, որտեղ ամեն օր հավաքվում է բնակչության 65%-ը, սակայն հենց այս երկուսն էլ անմխիթար վիճակում են:: Ամեն օր աշակերտները և ուսուցիչները ոտք են դնում սովետական ժամանակներում կառուցված դպրոցը՝ հույս ունենալով, որ մի օր այն կվերանորոգվի, և երկրաշարժի ժամանակ վտանգը ավելի քիչ կլինի:

Հույսը վերջում կմարի, իսկ այդ վերջը դեռ չի եկել:

nane ohanjanyan

Արքան առանց զորքի

Բարև ձեզ, ես Նանեն եմ: Ես ուզում եմ պատմել անտառների պահպանության մասին, քանի որ իմ հայրը` Դավիթ Առաքելյանը անտառապետ է: Նրանց կազմակերպությունը կոչվում է «Հայ-անտառ»: Քանի որ մենք ապրում ենք Կապանում, հայրիկս անտառապետ է հենց այստեղ: «Հայ-անտառի» կարևոր խնդիրներից են անտառների խնամքը: Նրանք կտրում են չորացած ծառերն ու ճյուղերը, դրանց փոխարեն տնկում են նոր ծառեր:  Սյունիքի անտառներում աճում են կաղնի, բոխի, հացենի, թխկի և շատ այլ արժեքավոր ծառեր: Էլ չեմ ասում այն մասին, որ Շիկահողի արգելոցում է գտնվում սոսիների միակ պուրակը: Նրանք հետևում են նաև անտառների անվտանգությանը: Սակայն կան մարդիկ, որոնք դա այլ կերպ են հասկանում, նրանք կտրում են ոչ միայն չորացած, այլ նաև երիտասարդ և առողջ ծառերը, որպեսզի վաճառեն կամ իրենք վառեն:  Այդպիսի մարդկանց դեմ պատիժ կա, որը տուգանքի ձևով է:

Հայրիկս շատ է սիրում բնությունը: Նա ասում է, որ ինչպես արքան առանց զորքի, այնպես էլ մարդն է առանց բնության:

Ես էլ չեմ ուզենա տեսնել այդպիսի արքաների, դրա համար կոչ եմ անում, որ չհատեն ծառերը: Ողջ աշխարհն է պայքարում անտառահատումների դեմ, որովհետև անտառները մեր երկրագնդի թոքերն են, թթվածին են արտադրում: Ծառերի տերևները կլանում են ծուխը, փոշին, աղմուկը:

Աշխարհի շատ երկրներում կան օրեր, երբ ասենք, մի օր պետք է երթևեկեն կենտ համարներով ավտոմեքենաները, մյուս օրը` զույգ համարներովը: Երևի հարց առաջացավ` ինչո՞ւ, ասեմ, քանի որ կառավարությունները փորձում են սահմանափակել արտանետումների քանակը:

Ահա թե ինչ կարևոր աշխատանք ունի իմ հայրիկը:

monika grigoryan

Մեր նոր թղթակիցները. Մոնիկա

Ես մի կարճահասակ աղջիկ եմ: Մայրս մտածում է, որ շատ փոփոխական եմ բնավորությանս մեջ: Ւրականում նա ճիշտ է մտածում: Բայց ոչ միայն փոփոխական եմ, այլ նաև տարօրինակ: Այո, շատ զարմանալի է դա կարդալ: Երբ ինչ-որ մեկին գրում կամ պատմում եմ իմ մասին, միշտ մտածում եմ, որ նա իմ մասին սխալ կարծիք կկազմի: Իհարկե, բոլորս էլ գիտենք, որ առաջին տպավորությունը խաբուսիկ է, սակայն իմ ասածը դա չէ: Երբ ինչ-որ մեկը ասում է, որ նա բարի է, մենք մտածում ենք, որ նա բարի է: Սակայն երբ ես իմ մասին ինչ-որ փաստ եմ ասում, մտածում եմ որ դիմացինս դա չի ընկալում այնպես, ինչպես ես եմ դա ուզում, այսինքն՝ ինչպես որ դա կա: Երևի դուք արդեն համոզվեցիք, որ տարօրինակ եմ: Հաճախ եմ ունենում տարօրինակ մտքեր, ցանկություններ և զգացողություններ: Ես նաև շատ նյարդային եմ, շուտ եմ հունից դուրս գալիս: Մայրս և շատերը մտածում են, որ նման մարդիկ էությամբ թույլ են: Սակայն ես համակարծիք չեմ: Իմ կարծիքով պետք չէ մեկը մյուսի հետ կապել: Անկեղծ ասած շատ վատ եմ զգում, երբ լսում եմ, որ նյարդային մարդիկ թույլ են, քանզի մտածում եմ, որ ինքս այդպիսին չեմ:

Բացի նյարդային և տարօրինակ լինելուց՝ ես ռեալիստ եմ: Երևի դա է պատճառը, որ շատ չեմ երազում: Ես լավատես ու վատատես չեմ, մտածում եմ հնարավորինս հեռուն, որը շատ է նյարդայնացնում գործընկերներիս: Իրականում ռեալիստ լինելը ինձ դուր է գալիս:

Ինչպես բոլորը, այնպես էլ ես՝ ունեմ երազանքներ: Երազանքներիցս գրեթե բոլորը անիրականանալի են: Իմ կարծիքով մարդ պետք է միշտ երազի անհնարինի մասին, որպեսզի երազանքը հետաքրքրություն ունենա:

Ես շատ եմ սիրում գիշերը, կցանականայի միշտ գիշեր լիներ: Սիրում եմ լուսին, աստղեր, դրանց հակառակ սիրում եմ նաև արև: Իմ երազանքներից մեկը կապված է աստղերի հետ: Ես երազում եմ, որ ինչ-եր մեկը ինձ նայի այն հայացքով, որով ես նայում եմ աստղերին: Հուսով եմ երազանքս կիրականանա: Շատերը ինձ լավ չեն ճանաչում, շատերը վատ կարծիքի են, շատերը լավ կարծիքի, իսկ իմ տատիկը ճանաչում է մի մարդու որն ընդհանրապես ես չեմ: Սակայն դրանք ինձ չեն խանգարում լինել իսկական, լինել այնպիսին, ինչպիսին ինձ է դուր գալիս…

Albina

Մինը չի լի՝ Շաքեի ջրվեժից խոսի

-Էհ՜, դե ով էլ ընտրվի, երկրի վիճակը նույնն է էլի մնալու։

-Է, դե, չէ՛, ինչո՞ւ ես էդպես կարծում։

-Հըն, բա ուրիշ ի՞նչ ասեմ, որ կուսակցությունն էլ անցնի, նույնն է լինելու։

Անցնում եմ գյուղով ու լսում գյուղամիջում հավաքված մարդկանց զրույցները ընտրությունների մասին։ Առհասարակ, յուրաքանչյուր խոսակցության երկրորդ թեման ընտրություններն ու կուսակցություններն են: Որոշեցի մնալ և լսել նրանց խոսակցությունները:

-Ամեն օր մեկը գալիս, իր ասելիքը ասում, գնում, եդավ էլ ոչ մի բան չի անում երկրի համար։

-Հա, դե էդ էլ ես ճիշտ ասում․ սկի ոչ չանցնողն ա խոստացածը անում, ոչ էլ՝ անցնողը։

-Մին ա, ով էլ անց կացավ, մի, երկու բան է անելու, որ ժողովրդին գոհացնի։

-Է, դե, վերջացրե՛ք էս խոսակցությունները, հերիք է բողոքեք երկրի վիճակից, ձեր վիճակից, վիճակը փոխելու լավ առիթ կա՝ կգնաք, ում ուզում եք, նրան էլ կընտրեք, որ մի քանի տարի հետո մեր երեխաները չբողոքեն:

-Ընտրություններից եք է խոսում, մեր են գեղեցիկ Շաքիի ջրվեժը չորացման եզրին է: Մինը չի լի ըտանից խոսա,-խոսակցության մեջ մտավ մի մարդ, ով լուռ լսում էր այս ամենը:

Երբ լսեցի այս խոսքերը, դադարեցի լսել մարդկանց, ովքեր խորացել էին քաղաքականության մեջ: Իրականում դա ճիշտ է, բոլորը տարված են միայն ընտրություններով, քարոզարշավներով, հաղթանակի հասնելու և այլ բաներով, իսկ այդ ամենի կողքին ոչնչանում են բնության հրաշքները: Վազեցի տուն՝ մեկ անգամ ևս հաստատելու համար լսածս, որովհետև ես էլ կարդացել էի նման մի նյութ, որտեղ գրված էր, որ ջրվեժի ջուրը կտրել են:

Հիմա անհամբեր սպասում եմ ընտրությունների ավարտին: Տեսնես ընտրություններից հետո մեր ջրվեժին հերթ կհասնի՞:

Sose Zaqaryan

Ուսանողական գույներ

Բարև Ձեզ, ինչպե՞ս եք։ Ուզում եմ կրկին պատմել իմ ուսանողական կյանքի մասին։ Դե, արդեն համարյա մեկ տարի կլինի, ինչ ուսանող եմ. արդեն ինտեգրված եմ ուսանողական կյանքին։ Համալսարանում սովորելու օրերից ամենաշատը սիրում եմ այն օրերը, երբ դասը լինում է Չարենցի դահլիճում: Ասեմ՝ ինչու․ սիրում եմ Չարենցի դահլիճի պատուհանից նայել Չարենցի փողոցին։ Մեկ էլ սիրում եմ այն օրերը, երբ հասցնում եմ առավոտյան նստել իմ սիրելի 1 համարի տրոլեյբուսը։ Բայց դե ուսանողական կյանքը չի ավարտվում 1 համարի տրոլեյբուս նստելով և Չարենցի դահլիճից Չարենցի փողոց նայելով։ Ինչպես գիտեք կամ չգիտեք, ուսանողների «դարդ ու ցավը» այս օրերին քննություններն են։ Մեկը մեկից դժվար, մեկը մեկից ծավալուն։ Ուսանողի հոգեբանություն է՝ ամեն ինչ թողնել վերջին օրվան։ Դե, իհարկե, ես չեմ տարբերվում բոլորից։ Եթե առաջին կիսամյակում առաջին միջանկյալ քննությունները երեքն էին, հիմա արդեն այդ թիվը կրկնապատկվել է։ Դե, մենք կարողանում ենք պատվով հաղթահարել այդ փորձությունը։ Գիտե՞ք՝ հիմա ինչ եմ երազում, որ առավոտյան զարթուցիչս էլ հինգն անց երեսուն րոպեին չզնգա։ Իմ զարթուցիչի երաժշտությունը ես նույնացնում եմ քննության հետ։ Անգամ եթե քննության չեմ ու պատահական լսում եմ այդ երաժշտությունը, անկախ ինձանից տագնապ է առաջանում։

Ինչ գլուխներդ ցավեցնեմ, այնքան ծանրաբեռնված ենք, որ չենք էլ կարողանում հետևել մեր քաղաքական անցուդարձին։ Մեկ-մեկ էլ հասցնում եմ մերոնց կարոտել, երբեմն զանգում եմ ու դիտմամբ հեռախոսը չեմ անջատում և լսում եմ, թե ինչ է կատարվում մեր տանը։ Այդ ժամանակ ինձ թվում է՝ ես էն անհոգ աղջիկն եմ, ով դպրոցից նոր է եկել տուն և նստած բազմոցին պատմում է նորությունները տատիկին։ Երբեմ լսում եմ, թե մեր հարևանները ինչպես մտան մեր տուն, ինչ հարցրեցին; Հավատացեք, շատ է օգնում այս խորամանկությունը։

Մնաց մի երեք քննություն: Դրանք էլ, որ հանձնեմ, անպայման կպատմեմ այդ մասին։ Ընդմիջման ժամս վերջացավ, դե, ես գնամ պարապելու։ Մնաք բարով:

Ani asryan

Անսպասելին

Մի պատմություն հայրենիքիս կյանքից…

«Բալա՛ս, տուք պատերազմ տեսած չեք, ու էտ շատ լավ ա» խոսքերը լսում էր յուրաքանչյուր պատանի: Այս խոսքը կլսեինք տատիկներից կամ պապիկներից, որոնք հնչում էին նույն կերպ, մի երանգով: Այսօր մենք պատերազմ չենք տեսել: Պատերազմն այն է, երբ կռվում են մարդիկ, իսկ մեր տեսածը պատերազմ չէր, այլ տեխնիկայի կռիվ էր:

Լրանում է մեկ տարին: Կատարվեց անսպասելին: Կեսգիշերին սկսվեց տեխնիկայի պատերազմը և ավարտվեց 4 օր հետո կամ նույնիսկ չավարտվեց: Եթե այս վիճակը կարելի է համարել ավարտ, ուրեմն ավարտվեց: Ուզում էին տեխնիկայի միջոցով տարածք գրավել: Տարա՛ծք, որի համար խլվեց 97 երազանք, նպատակ, 97 կյանք: Խլեց այն պատանիների կյանքը, ովքեր նպատակներ ունեին ծառայությունից զատ: Տարավ մանկան այն սերը, որ պետք է զգար հորից: Դեռ չծնված մանուկները մնացին որբ: Կորցնելով հայրիկին՝ կորցրեցին ծնողական սիրո մի մասը: Հո՞ղ են ուզում: Բայց չէ՞ որ այն միայն հողակտոր չէ: Այնտեղ են հանգչում մեր 97 անպարտելի մարտիկների հոգիները: Այդ հողակտորի, այդ փոքրիկ տարածքի վրա արյուն կա հայ մարտիկի: Բազմաթիվ կորուստներ կրելուց անգամ չնահանջեցին: Կարծում էին անպարտելի՞ են, բայց չէ՞ որ հայն ունի անկոտրում ոգի և միշտ հզոր է:

3 օր հետո հրահանգ արձակվեց, որ հրադադար է: Ըստ հրադադարի նշանակության, այլևս կրակոցներ չպետք է լինեին, բայց մի՞թե այդպես էր: Չէ՞ որ քառօրյայից հետո սահմանին կրկին զոհեր ունեցանք: Օր օրի ավելանում են որդեկորույս մայրերը, իսկ պատերազմը շարունակվում է:

Զարկեց 2017 թվականի զանգը, ազդարարելով նոր տարին, բայց նոր տարին դիմավորեցինք փամփուշտներով ու նոր զոհերով: Այս անգամ ևս փորձեցին նոր ապրիլ բերել, սակայն չստացվեց, որովհետև մեր զինվորները պատրաստակամ էին և այս անգամ ապրիլը թշնամու սահմանին էր այցելել: Թվում է՝ վերքերը սպի են դարձել: Գիտե՞ք, սպիները ավելի ցավոտ են լինում և հիմա էլ է այդպես: Յուրաքանչյուր ծնող այսօր էլ սգում է որդու կորուստը:

Մեկ տարի, շրջելու ենք հայրենիքի կյանքի ևս մեկ էջ, անմոռանալի էջ: Երբ ցանկանանք մի քանի էջ հետ գնալ, այս մեկը միշտ տեսնելու ենք, իսկ երբ որոշենք առաջ վազել, մի պահ կսգանք՝ հենց այս էջը հիշելով:

Ամենքս մեր պարտքն ունենք հանձնելու այն ծնողներին, ովքեր զինվոր կորցրեցին՝ մեզ պաշտպանելիս, որպեսզի այլևս չհանդիպենք այն անսպասելիին: Պետք է փորձենք պահպանել այն փոքրիկ հողակտորը, որը կցվել է մեր սրտին, մեր Հայաստանի կարևոր մասնիկը:

Մեր հացը

Լուսանկարը` Անի Ասրյանի

Լուսանկարը` Անի Ասրյանի

Շատերի կարծիքով լավաշը թխվում է մեկ ճանապարհով՝ հատուկ սարքով: Բայց մեր լավաշը՝ գյուղիս լավաշը, ուրի՜շ է, ուրի՜շ: 

Ժամանակի հետ մոռացվում է մշակույթը, որը ստեղծվել է մեծ դժվարությամբ: Տարիներ առաջ գյուղի փողոցներով անցնելիս վայելում էի նոր թխած հացի անուշ բույրը, բայց հիմա այդ բույրը մնացել է թոնրի պատերի ներսում: Հիմա մարդիկ հացը գնում են կամ թխում համապատասխան սարքով, իսկ թոնիրները մամռոտվել են, կամ քայքայվել են դրանց պատերը: Այնքան ցավոտ է մշակույթը կորցնելու փաստը: Թոնրի բույրը եկվորներին հուշել է, որ գյուղում դեռ շունչ կա, մարդիկ դեռ ապրում են այդտեղ: Առաջ գյուղի ընտանիքներին հաշվում էին ծխացող ծխով՝ այսքան ծուխ: Եթե տանը ապրող կար, ապա անպայման կամ թոնիրն է վառել, կամ վառարանը: Իսկ հիմա, հիմա կողպեքներն են հուշող աղբյուր հանդիսանում: Թոնրում հաց թխելը իմ մանկության լավագույն հիշողություններից է: Այսօր մանկան պես երջանկացել էի, մայրական տատս թոնրի լավաշ էր թխել և ինձ համար էլ էր ուղարկել: Այդ մի քանի հացը կարծես հագեցրեցին կարոտս:

Լուսանկարը` Անի Ասրյանի

Լուսանկարը` Անի Ասրյանի

Մարդիկ ամբողջությամբ չմոռացան մշակույթը: Ճիշտ է, նրանք փակեցին թոնիրները, բայց դրանից բացի տատիկները ստեղծել են նոր միջոց լավաշ թխելու համար: Այս մեկն էլ անվանում են սաջի հաց: Երբ մեր հացը վերջանալու շեմին է լինում, ես ու մայրիկս միասին թխում ենք սաջի վրա: Սաջը կլորավուն, երկաթից պատրաստված սարք է, որը տեղադրվում է կրակի վրա: Մինչ երկաթը կտաքանա, մայրս գրտնակում է խմորի գունդը և տաքանալուց անմիջապես հետո խմորի բացված գունդը տարածում է սաջի երկայնքով: Պատմեմ իմ աշխատանքի մասին:

Ես վերցնում եմ երկաթից պատրաստված թրանման գործիքը և կանգնում կրակի մոտ: Երբ հացը շրջելու է լինում, այդ գործիքի օգնությամբ շրջում եմ, իսկ թխելուց հետո տեղավորում եմ սեղանին: Հացերը դարսերով շարում ենք, որպեսզի հետո չորացնենք: Այսպես են վարվում մի քանի ընտանիքներ: Այս միջոցով փորձում են պահպանել գյուղում ծխացող ծուխը՝ հրապուրիչ բույրով:

Երանի ժամանակը հետ գար, ապրեի այն երանելի պահերը, որոնք այլևս չեն կարող կրկնվել:

Albina

Իլորցիները

Հաճախ մեզ՝ լորեցիներիս, անվանում են իլորցի, այն էլ՝ ճոտ։ Անկեղծ ասած, ես չեմ սիրում, երբ մեզ այդպես են անվանում։ Համագյուղացիները նույնպես չեն սիրում, հատկապես երիտասարդները, որովհետև այդ անվանումը եկել է շատ հին ժամանակներից։ Մեր տատիկներն ու պապիկներն արդեն սովոր են այդ արտահայտությանը, նույնիսկ խոսելիս հաճախ են օգտագործում Իլորը՝ Լորի փոխարեն: Լավ, իսկ թե ինչո՞ւ են մեզ այդպես անվանում, ես հիմա կպատմեմ…

Տատիկս պատմեց, որ շատ տարիներ առաջ կային գյուղեր, որոնք հարկեր էին վճարում վանքերին ու մոտակա եկեղեցիներին: Այդ գյուղերի մեջ մտնում էր նաև մեր գյուղը: Այսպես ստացել ենք այդ անվանումը։.

-Տա՛տ, բա մենակ մեր գյո՞ւղն է, որ նման մականուն է ստացել։

-Չէ, հա՛, ա՛յ բալա, հո՞ւնց կիլի՝ մենակ մեր կեղն ըլնի, հինչ ա, դու լիսալ չե՞ս, թե մեր հարևան գյուղերը հինչ անուններ ունին։

-Հա՛, դե լսել եմ, տատի։

-Բա՛, բալա։ Էհ, երանեկ էր էն թվերը, ճիշտ ա՝ մի քիչ նեղված էինք ապրըմ, բայց լավ էինք ապրըմ։ Ամեն հինչ կար. աշխատանքի տեղեր կային, գործ կար, բայց այ տենց, մեր ըշխատանքի կեսը տալիս էինք պետությանը:

-Դե, տատի, հիմա էլ աշխատանք չկա, բայց էլի նույն վիճակն ա։ Լա՛վ, թեմայից շեղվեցինք ոնց որ… Փաստորեն, դրա համար են մեզ անվանում «Ճոտ իլորցի»։

-Հա՛ բալա, հենց դրա համար: