Բարև, սիրելի՛ս, դու սա կարդում ես, երևի կարոտել ես ինձ կամ խոսելաձևս, հնարավոր է՝ ժպիտս, բայց էստեղ ժպիտս չես տեսնելու։ Քեզ այսօր պատմելու եմ աղավնիների մասին կամ մի աղջկա, չնայած հնարավոր է՝ դու մենություն տեսնես, չգիտեմ, բայց ինչ-որ բանի մասին խոսելու եմ հաստատ։

Դեպքը եղել է՝ չես գուշակի որտեղ… Ըհ, հա, երթուղայինում։ Չես գուշակի՝ ուր էի գնում… Հա, «Մանանա»։ Այ, հաստատ չես իմանա՝ ինչ է պատահել… Ավտովթար։ Մի տաքսի որոշել էր համբուրել մեր ավտոբուսի թուշիկը, հենց էն թուշիկը, որին կից ես էի նստած ու սովորությանս համաձայն զննում էի մարդկանց ու իրենց մտքերը փորփրում։ Այս անգամ իմ թիրախն էր մի աղջիկ, ով ինձանից մեծ էր մի 2-3 տարի։ Ես չհասկացա՝  նրա մազերը ինչ գույնի էին․շեկի և շագանակագույնի մեջտեղում երևի։ Շատ կարճ էին կտրված, հասարակ մազակալով (աբադոկով) հետ հավաքած։ Թարթիչներն այնքան շեկ էին, որ եթե արևը իր շողերը չգցեր դրանց վրա, չէիր էլ զգա, որ էդտեղ թարթիչ կա։ Ունքերը խիտ էին, կամ էլ խիտ էին թվում, որովհետև ձևավորված չէին։ Աչքերի գույնը հստակ հիշում եմ, էնքան բաց երկնագույն էին, որ եթե արևը իր շողերը էլի չգցեր ու ալմաստի պես չպսպղացներ դրանք, ես կմտածեի, թե նրա աչքերը թափանցիկ են։ Մաշկը բաց գույնի էր, անհարթ էր։ Քիթը հաստ էր ու մեծ։ Ասում են, չէ՞, խնամված աղջիկն է գեղեցիկ։ Չէ, էս աղջիկը ընդհանրապես խնամված չէր, բայց նրա գեղեցկությունն ինձ համար շլացուցիչ էր։ Նա տարբերվում էր շատերից։

Վերադառնամ դեպքին։ Ավտովթարը մեծ չէր, և մինչ մարդիկ իրար խառնված մտածում էին՝ ինչ են անելու, ես զննում էի այդ աղջկան, իսկ նա իր մելամաղձոտ հայացքը գցել էր պատուհանից դուրս և նայում էր գետնին։ Նա հագնված էր շատ հասարակ, այնքան, որ ես սկսեցի մտածել, թե իր արտաքին տեսքը իրեն հետաքրքիր չէ։ Ինչևէ, երբ մենք կրկին տեղից շարժվեցինք, ինձ հետաքրքիր էր, թե ուր է սևեռել նա իր հայացքը։ Երկար հետևեցի նրան և նկատեցի, որ նրա անշարժ աչքերը կտրուկ բարձրացան վերև։ Ծառից պոկվող տերևի նման աչքերը ճոճվում էին․հանդարտ, սահուն։ Նա նայում էր թռչող աղավնուն, որն ազատ թռիչք էր վայելում։ Աղջկա դեմքին նկատեցի ժպիտ, աչքերը հիացմունքով էին լի։ Ես լուռ էի, մարդիկ բողոքում էին, իսկ նա, աշխարհից կտրված, նայում էր աղավնուն և ժպտում էր նրան։ Այդ աղավնին կանգնեց տանիքներից մեկի վրա։ Մենք անցանք, և աղջկա ժպիտը կորավ։ Իմ տպավորությունը չանցավ։

Եվ հիմա, սիրելիս, խնդրում եմ քեզ, մանրուքներին ուշադրություն մի դարձրու և հիշիր, որ կան բաներ, որոնք ստիպում են ժպտալ։ Մնում է միայն դրանք տեսնել։ Ու եթե դժվար չէ, ինձ էլ հաճախ հիշեցրու…
Մինչ նոր հանդիպում։

Ձմեռային ցուրտ երեկոներին, երբ շատերը ժամանակն անցկացնում են վառարանի կողքին նստած՝ տաք թեյ խմելով կամ հեռուստացույց նայելով, մեր տանը խրախճանքը նոր է սկսվում։

Ընտանիքի բոլոր անդամները և շենքի հարևանները հավաքվում են մի սեղանի շուրջ, և ինչպես «մութ ու ցուրտ» տարիներին, սկսվում է լոտո խաղը։ Որպեսզի ձանձրալի չանցնի, խաղում ենք փողով՝ յուրաքանչյուրս տասական դրամ։ Արդյունքում ողջ հավաքված գումարը հաղթողինն է։
-Քսանյոթ, վաթսունհինգ, չորս…
-Ստոպ, ես շահեցի,- հանկարծ ուրախ բացականչում է եղբայրս՝ ամենափոքր խաղացողը։
Ստուգում ենք նրա խաղաքարտը և… Էլի խորամանկել է։
Խաղը շարունակվում է։ Մի քանի անգամ խաղալուց հետո խառնում ենք խաղաքարերը։ Մեզնից մեկը կորցնում է իր հաջողակ խաղաքարը, մյուսն ուրախանում, որ վերջապես հնարավորություն ունի հաղթելու։
Թեև դրսում ցուրտ է, և ձյուն է գալիս, ներսում ջերմություն է, բոլորն ուրախ են, նաև՝ փոքր ինչ լարված ու կենտրոնացած։ Ես ուշադիր հետևում եմ խաղընկերներիս խաղաքարտերին՝ անտեսելով իմը։ Արդեն քսան խաղ է անցել, բայց ոչ մի անգամ չեմ հաղթել։ Կարելի է ասել՝ սնանկացել եմ։
Մայրիկի դեմքի արտահայտությունից կարելի է գուշակել, որ իր հաղթելու հավանականությունը մեծ է։
-Քառասուներկու,- պարկից դուրս եկավ հերթական թվանշանը։
Նայեցի խաղաքարիս։ Փաստորեն ես էլ հաղթեցի։
-Ստոպ, շահել եմ,- ուրախացա ես։

Ինչքան թարմ են հիշողությունները, էնքան ավելի մանրամասն ես հիշում ամեն ինչ։ Ինչքան մոտ ժամանակաշրջան ես վերցնում, էնքան ավելի շատ բան ես հիշում էդտեղից։

Վերջին դեպքերից, օրինակ, հիշո՞ւմ ես՝ ոնց պատահաբար բացեցիր հեռախոսիդ տեսախցիկը ու ինքդ քո դեմքից վախեցար։ Կամ հիշո՞ւմ ես, թե ոնց էիր Word-ի ֆայլի մեջ շարադրում վերջին հանձնարարությունդ։ Երևի լավ պարզ կհիշես։

Իսկ որ մի քիչ հետ գնանք, ասենք՝ քեզ առաջին անգամ են ինչ-որ տեղ ուղարկում մենակ։ Ես, օրինակ, 16 տարեկան էի։ Ենթադրենք՝ դու էլ մի էդքան։ Տնից դուրս եկար, ուղևորվեցիր արդեն, հիշո՞ւմ ես ճանապահը, ո՞ւմ հետ ես խոսել, ի՞նչ ես ասել, ի՞նչն էր քեզ նեղում, որ ամաչում էիր ասել։ Ես լավ եմ հիշում, առաջին փորձս չեմ մոռանում։ Հիշում եմ, որ ահավոր շատ եմ սպասել ինքնաթիռ նստելուն, տեղ հասնելուն, դուրս գալուն, ծանոթ մարդ գտնելուն։ Հետո սպասում էի՝ տուն հասնենք։ Հիշելու շատ բան կա, եթե առաջին անգամն էր։

Մի քանի տարի էլ հետ գնանք, 2011 թիվն է, մանկական Եվրատեսիլը Հայաստանում են անցկացնում։ Ես ենթադրում էի, որ շատ նշանակալից օր էր բոլորիս համար, պիտի որ հիշես էդ օրը։ Ի՞նչ էիր անում, գնացի՞ր Դալիթային տեսնելու, քո մաման է՞լ ասաց, որ սենց բան երևի էլ չլինի։ Իմն ասաց, դրա համար էլ գնացինք Համալիր։ Ելույթներից բան չեմ հիշում, բայց հաստատ գիտեմ, որ կեսից դուրս եմ եկել ջուր ու ժելե առնելու։

Կամ ավելի վաղ տարիքում, հիշո՞ւմ ես, թե ոնց էիր բազմոցների գլխին ման գալիս, շալվարով քսմսվում պատերին, հետո գաջից սպիտակած՝ գնում մամայի մոտ, ասում էր՝ էս ինչ ա եղել, դու էլ ձայն չէիր հանում։ Ես էլ փրկարարություն էի անում, ջրի հատակից խաղալիքներիս էի փրկում, ցամաք հանում։ Կամ էլ «Ֆորդ Բոյարդ» էի խաղում, բանալիներ էի գտնում ու մատներով ցույց տալիս՝ քանի հատ ունեմ։

Դպրոցը հիշո՞ւմ ես, առաջին դասարանը, առաջին օրը։ Ոնց շարք կանգնեցրին, քեզ կանչեցին, բանալի կախեցին քո վզից, որ գիտելիքների դուռը բացես դրանով։ Հետո տարան դասարան, նստեցրին անծանոթ երեխեքի կողքին, սկսեցին ծանոթացնել։ Ես բան չեմ հիշում։ Մենակ կոկոսի փաթիլներով թխվածքս եմ հիշում, որ աշխարհի ամենահամով բանն էր ինձ համար։ Տղաներինը կապույտ էր, աղջիկներինը՝ վարդագույն, ու բոլորի վրա զանգեր էին նկարած։

Բա որ ավելի փոքր էիր, հաստատ մամայի ընկերուհու տուն հյուր գնացել ես։ Հեչ հիշո՞ւմ ես, թե ինչ ես արել, ոնց էիր տակդիրի հետ պայքարելով վազվզում իրենց տանը։ Դժվար, լավ դե։ Ես էլ չեմ հիշում, ինչ մի հիշելու բան է։ Մենակ «Բիոնիքըլներն» եմ հիշում, շատ էին դուրս եկել։

Ինչքան ավելի հեռու գնանք, էնքան քիչ բան կլինի հիշելու, եթե ընդհանրապես մնա որևէ բան։

Միգուցե արժեքավոր բաներ չհիշես, կամ մենակ քեզ թվա, որ դրանք կարևոր են ու նշանակություն ունեն, բայց հենց էդ հիշածներդ են քո անցյալը դառնում, քո աչքերում դու էդպիսին ես երևում։

Ու թող ես հաշվեմ, որ արդեն 165052,01 ժամ ապրել եմ ինձ հատկացված կյանքից, թող չհիշեմ դրա մեծ մասը, բայց մտքումս պահեմ էն քիչը, որ հիշում եմ և ուրախանում։

Ավտոբուսում եմ, ինչպես միշտ՝ կանգնած, մտքումս հազարավոր դեմքեր ու դեպքեր են պտտվում, կողքիս մարդիկ են կանգնած, դիմացս մի կին է նստած՝ երեխան ծնկին: Փոքրիկը լուռ է, մայրը պինդ գրկել է նրան, ասես պաշտպանում է ինչ-որ բանից, ինչ-որ մեկից: Դե, մի հոգեբան ասում էր՝ ծնողների մոտ պաշտպանական ռեակցիան ուժեղ է, իրենց երեխաների մասին մտածում են այնպես, ինչպես իրենց:

Դուրս եմ նայում. մեքենաներ են շարժվում, մեկի միջից բարձր երաժշտություն է լսվում, որը ավտոբուսի ներսում գտնվող մարդկանցից ոչ ոքի ճաշակով չէ: Բոլորը ծիծաղում են, կնոջ հետևում նստած պապիկները լուռ են, երևի չեն էլ լսում: Ձեռքումս գիրք է, ուսիս՝ ծանր պայուսակ՝ լիքը տետրերով: Պապիկը վերցրեց գիրքը ձեռքիցս, պահեց իր մոտ, որ ավտոբուսի տատանումներից չընկնեմ, ավելի ճիշտ՝ չգցեմ ձեռքիցս գիրքը: Սկսեց կարդալ:

Մեքենան շարժվում է, վարորդը խոսում է հեռախոսով, կնոջը բացատրում, թե որտեղ է երեկ դրել հեռակառավարման վահանակը: Երևի գտավ, որովհետև վարորդը անջատեց հեռախոսն ու լռեց:

Մետրոյում հնչող կնոջ ձայնն այստեղ չկա: Ավտոբուսի ամեն ուղևոր գիտի ճանապարհը: Դեմքերը նույնն են, կարծես բոլորին գիտես, ճանաչում ես: Մեկ-մեկ էլ իրենց կյանքից որոշ դրվագներ ես հիշում, որովհետև նրանք չեն շտապում գնալ տուն և տանը պատմել իրենց օրը հարազատներին: Ավտոբուսում ժամերով խոսում են՝ կարծելով, որ կարող է տուն չհասնեն: Ամեն օր նույն ժամին` նույն մարդիկ: Նույնիսկ ես գիտեմ, որ այս կինը՝ երեխայի հետ, իջնելու է մեկ կանգառ հետո, դրա համար էլ կնոջ մոտ կանգնած եմ:

Իջավ կինը՝ երեխային պինդ իրեն սեղմած: Չուզելով վճարեց դրամը ու դեմքի նույն արտահայտությամբ գնաց:

Վերջապես նստեցի, չնայած՝ գիտեմ՝ տասը րոպեից ես էլ տեղ կհասնեմ:

Դիմացս պապիկն է նստած, վերցրեցի ձեռքից իմ գիրքը: Ժպտաց, ասաց՝ հետաքրքիր էր:

Մյուս պապիկի ձեռքում էլ դրամ է, նա էլ դրամն է պինդ պահում ձեռքում, շուռումուռ է տալիս, նայում, որ տեղում լինի, որ չկորչի հանկարծ: Գլուխը մեկ բարձրացնում է, նայում կողքի նստած ծեր կնոջը, հետո՝ պատուհանից դուրս, հետո նորից դրամին:

Մի տղա մոռացավ իր կանգառում իջնել, խնդրեց, որ վարորդը կանգնի կանգառից մի փոքր հեռու: Վարորդը բարկացավ ու չկանգնեցրեց մեքենան: Տղան բարկացած ասաց, որ էլ երբեք այդ ավտոբուսը չի նստի: Տուն վերադառնալիս նա նորից նույն ավտոբուսում էր:

Ինչ-որ մեկի ականջակալներից բոլորս երաժշտություն էինք լսում, իսկ նա ինքն իրեն ժպտում էր և գոհ-գոհ նայում շուրջը:

Մի աղջիկ էլ կանգնած սրբում էր արցունքները, որ հոսում էին ակնոցի տակից: Երևի դրել էր, որ ոչ ոք չտեսնի:

Հասա, իջնում եմ, չէ, չէ, սպասում եմ մի քանի րոպե, որ ինձնից առաջ գտնվող մարդիկ իջնեն:

Իջնում եմ, ագահորեն, կարոտած շնչում թարմ օդը: Ավտոբուսում օդին խառնվել էին տասնյակ օծանելիքի մասնիկներ, և յուրօրինակ վատ բույր էր ստացվել:

Մոռանում եմ ամեն բանի մասին ու շտապում:

Ավտոբուսի մարդիկ տարբեր են, ընդհանրապես՝ մարդիկ տարբեր են, բայց մի բան բոլորի մոտ ընդհանուր է. նրանք շտապում են, իսկ ավտոբուսը՝ ոչ:

Լուսանկարը` Գոհար Փարսյանի

ՆԶՊ-ի ժամին նստած էինք, մեկ էլ մտովի տեղափոխվեցի զորամաս: Հետո մտածեցի, եթե մտովի տեղափոխվելը այդքան տպավորիչ է, ինչքան տպավորիչ կլիներ իրականում զորամաս այցելելը: Որոշեցի միտքս բարձրաձայնել:

-Երեխեք, մի լավ միտք ունեմ, չգնա՞նք զորամաս:
Ինչ խոսք, բոլորը համաձայն էին: Ուսուցչին առաջարկեցինք, հավանություն տվեց: Մնում էր օրը որոշել, դա էլ արեցինք: Որոշեցինք, որ փետրվարի 28-ին պետք է գնանք:

Անհամբեր էինք սպասում այդ օրվան, բոլորս էլ ունեինք սպասելիքներ, որոնք տեղում իրականություն դարձան:

Փետրվարի 27-ն էր, գնացինք խանութ, քաղցրավենիք գնեցինք, որ տանենք զինվորներին:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Ես էլ որոշել էի զինվորական համազգեստ հագնել, որ լուսանկարները ավելի ոգեշնչող լինեն:

Բոլորով հավաքվեցինք, մեքենաները արդեն տեղում էին, նստեցինք ու ճանապարհ ընկանք:

Շունչներս պահել էինք մինչ տեղ հասնելը: Արդեն հասել էինք, երբ մեզ դիմավորեցին, հետո ավագ լեյտենանտը ծանոթացրերց տարածքին:

Ամեն ինչ հետաքրքիր էր, վերջում գնացինք վաշտերից մեկը, որպեսզի զրուցենք զինվորների հետ: Ինձ հուզող հարցերը շատ էին, սկսեցի հերթով տալ:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Նրանք հաճույքով պատասխանեցին, զինվորներից մեկն էլ ասաց.
-Ես այստեղ ապագա լրագրող եմ տեսնում:
Իհարկե , շատ հաճելի էր ինձ համար:
Մոռացա նշել, մենք գնացել էինք ֆիզհրապարակ, այնտեղ մի փոքր մարզվեցինք: Վերջում, երբ տուն գնալու ժամանակն էր, զինվորները շարահրապարակում շարվել էին, իսկ մենք, շարային էինք անում և շարային անելով էլ դուրս եկանք զորամասից:

Ու քանի որ ես զինվորական համազգեստով էի, անունս մնաց «ֆորմով աղջիկ»:

Սովորական օր էր: Արթնացա քնից, պատրաստվեցի և գնացի քոլեջ քրոջս հետ: Քոլեջում, ոնց որ միշտ, դասերս անցան սովորականի պես: Արդեն տուն էի գնում, երբ տեսա մեր ռազմագիտության դասախոս ընկեր Մարտիրոսյանին:

-Երեխեք ջան, վաղն առավոտյան գնալու ենք զորամաս:

Պետք է ասեմ, որ վաղուց էի երազում լինել զորամասում, ծանոթանալ զինվորների առօրյային:

Չէի համբերում, թե երբ է անցնելու այդ մի քանի ժամը, որ գնամ երազանքիս հետևից:

Արդեն գիշեր էր: Չէի կարողանում քնել, գլխումս միայն մի բան էր՝ զորամասը: Վերջապես բացվեց լույսը: Վեր կացա, հագա զինվորական համազգեստս:

-Մամ, ես գնացի, երկու տարի երեսս չեք տեսնի:

-Էս աղջիկը գժվել ա, վրաներս խաբար չկա,-արձագանքեց մայրս:

Շտապեցի կանգառ ,որտեղ սպասում էր զորամաս տանող ավտոբուսը:

-Յա, էս եկա՞ք, զինվորուհիներ ջան,- լսվեց ընկեր Մարտիրոսյանի ձայնը:

Գնացինք Լուսակերտի զորամաս: Այդ օրը զորամասում տոն էր: Նշում էին հրաձիգների օրը:

Սիրտս արագ էր բաբախում: Մտնելով զորամասի տարածք, սկսեց էլ ավելի արագ բաբախել, երբ տեսա իմ շատ սիրելի զինվորներին և պատկերացրեցի ինձ նրանց շարքերում: Շրջում էինք ամբողջ զորանոցով, ճաշարանով, բուժկետով զինվորների ուղեկցությամբ: Ինձ շատ ազատ էի զգում զորամասում: Կարծես ամբողջ կյանքս այնտեղ էի անցկացրել և չէի ուզում, որ օրս ավարտվեր: Տարված այդ ամենով չնկատեցի, որ ժամանակն այդքան արագ անցավ, և եկավ հրաժեշտի պահը: Տխրեցի, որ արդեն պիտի վերադառնանք, բայց դասախոսս խոստացավ, որ մի օր նորից մեզ կբերի զորամաս:

Այժմ ես տասնութ տարեկան եմ և իմ հիշողության մեջ միշտ լսվում է մայրիկիս ձայնը.

-Վայ, երբ դառնաս տասնութ տարեկան…

-Ախր, մամ ջան, արդեն տասնութ տարեկան եմ, իսկական ժամանակն ա բանակ գնալու:

Երևի կգնամ այդ երազանքիս ընդառաջ և նյութս կունենա շարունակություն արդեն իսկ իմ զորամասից:

Եվ քանի որ այսօր Հայոց բանակի օրն է, ցանկանում եմ անփորձանք ծառայություն և բարի վերադարձ մաղթել մեր բոլոր զինվորներին: Թող զինվորը իմանա, որ հայ աղջիկը միշտ իր կողքին է: