Մոտենում է ձմեռը: Ահա, ժամանակն է ձմեռվա պաշարը հավաքելու, տան դռները փակելու և ներսում հանգիստ նստելու: Այս օրերին Գյումրիի շուկան լիքն է մարդկանցով: Եկել են հեռու-մոտիկ գյուղերից՝ իրենց բերքը վաճառելու:
Իսկ ի՞նչ է պետք գյումրեցուն ձմռանը հանգիստ լինելու համար. պահածոներ, կարտոֆիլ, սոխ: Եթե գյումրեցու նկուղը լիքն է դրանցով, ուրեմն նա երջանիկ է:
Շուկան լիքն է սառած, կարմրած առևտրականներով, որոնք կանգնած են անթիվ պարկերի, արկղերի կողքին ու վաճառում են դրանց մեջ եղած կարտոֆիլը, սոխը, բազուկը, գազարը:
Վաճառում են, էն էլ ոնց են վաճառում: Այնպես են գովում իրենց ապրանքը, որ փոշմանում ես, որ դու կարտոֆիլ կամ սոխ չես ծնվել:
-Արի, արի հլը տես՝ ինչ կարտոլ է, ըսպես կարտոլ սաղ աշխարհ չկա:
Աջից, ձախից սկսում են միջամտել մյուս առևտրականները:
-Արի, արի, իմ բոստանի կարտոլն առ, բանմ երկուս ավել կուտամ:
-Տո մեռնիմ սրտիդ, էս կառտոշկեն թողած՝ ի՞նչխ ուրիշ կառտոշկեքի կնայես, ամոթ չե՞ս էնե, արի, արդեն կշռել եմ, որ տանիս:
Ինչպես նշել էի նախորդ հոդվածում՝ ՀՀ ՊՆ «Արծիվ մահապարտներ» զորագնդի կազմավորման 25-ամյակի առիթով այցելություն էր կազմակերպվել Արցախ։ Այցելությունը կազմակերպել էր «Արծիվ մահապարտների միություն» ՀԿ-ն, ՀՀ ՊՆ և ԱՀ ՊԲ աջակցությամբ սեպտեմբերի 28-30-ին, Ասկերան- Գանձասար-Չլդրան-Դադիվանք ուղղություններով: Մասնակցում էին ոչ միայն արծիվ մահապարտներ, այլև կազմակերպության համակիրներ՝ պատերազմի բովով անցած ազատամարտիկներից մինչև երիտասարդ ու պատանի հայրենասերներ։
Ես, որպես պատանի լրագրող, տեղավորվեցի այն ավտոբուսում, որտեղ իմ հասակակիցներն էին: Եվ քանի որ այցելությունը երեք օրով էր, գիշերելու համար մեզ տեղ էր հատկացվել ՊԲ Ասկերանում տեղակայված զորամասերից մեկում։
Ստացվում էր՝ ինչ-որ չափով պետք է ապրեինք այն պայմաններում, որոնցում ապրում են մեր զինվորները։ Սկզբում թվում էր թեթև ու հետաքրքիր արկած է լինելու, բայց տեղ հասնելուն պես հասկացա, որ իրականությունը բոլորովին այլ էր:
-Տեսախցիկն անջատեք, էստեղ նկարահանել չի կարելի,- ակամա զգաստացա, և միանգամից գիտակցեցի՝ այստեղ ամեն ինչ զինվորական կարգ ու կանոնով է։
Դե ինչ, մնում էր ծանոթանալ բոլորիս համար ընդհանուր որոշ կանոնների: Որպես լրագրող՝ ինձ շատ էին հետաքրքրում գաղտնիությանը վերաբերող կանոնները, քանի որ զորամասում դրանց պահպանումը շատ կարևոր է՝ բացասական հետևանքներից խուսափելու համար։
Զորանոց մտանք գիշերը: Առաջինը, որ ուշադրությունս գրավեց, ննջարաններում առանձնացված մահճակալներն էին, և դրանց վրա խոնարհված ծաղիկները:
Լուսանկարը՝ Մարատ Սիրունյանի
Կարելի էր ենթադրել, թե ինչ խորհուրդ ունեին դրանք, բայց այդ խորհրդի մասին ներկայացրեց նաև մեզ դիմավորած սպաներից մեկը.
-Զոհված ազատամարտիկների և զինվորների անկողիններն են, որ պահպանում ենք սրբորեն։ Մենք երբեք չենք մոռանա նրանց: Նրանք միշտ իրենց տեղն ունեն մեր կողքին։ Այ, օրինակ, այն մեկն իմ զինվորի անկողինն էր, մի հրաշալի երիտասարդ էր, զոհվեց ականի պայթյունից…
Քնելու ժամանակն էր կամ մտորելու, քանզի ասում են՝ զինվորական անկողնում սկսում ես շատ բաների մասին մտածել։ Մտածում էի, թե քանի զինվորի է դիմավորել ու ճանապարհել այս մահճակալը, ի՞նչ են նրանք մտածել այստեղ պառկած, ի՞նչ են երազել, և քանի՜սն են դեռ գալու, այդ թվում և ես, ու ինչ պիտի մտածեմ կամ երազեմ ես, ո՞վ գիտե:
Առավոտյան արդեն հաջորդ բացահայտումը մեզ սպասում էր ճաշարանում. զինվորական նախաճաշն էինք համտեսելու։ Դե, իհարկե, ինչպես ասում են՝ մամայի եփածն ուրիշ է, բայց այստեղ էլ վատ չեն կերակրում։
Նախաճաշից հետո տղերքը նորից անցնում են իրենց ծառայությանը՝ ըստ օրակարգի, սակայն վերջինս այս անգամ մի փոքր փոփոխված էր։ Զորամասում «Արմինա» պարային ստուդիայի (տնօրեն՝ Արմինե Ալեքսանյան, պարուսույց՝ Անի Գալստյան) համույթը համերգային հանդիպում պետք է անցկացներ։
Ի դեպ, սա «Արծիվ մահապարտների միություն» ՀԿ-ի աջակցությամբ այս համույթի հերթական համերգային այցն էր ՊԲ զորամասեր, որին մասնակցում էին համույթի Կոտայքի մարզի Նոր Գեղի գյուղի և Շիրակի մարզի Արևշատ գյուղի սանուհիները և երգիչ Հովհաննես Ղուկասյանը։
Լուսանկարը՝ Մարատ Սիրունյանի
Նրանք իրենց հետ բերել էին նաև Նոր Գեղիի միջնակարգ դպրոցի աշակերտների նամակները, որոնց հասցեատերը հայ զինվորն էր՝ անկախ անունից կամ կոչումից։ Նամակները բաժանեցին զինվորներին, նրանցից ոմանք հենց տեղում սկսեցին կարդալ, ոմանք մինչև միջոցառման ավարտն ամուր պահել էին ձեռքերում։ Կարծում եմ՝ սա շատ հետաքրքիր և թանկ անակնկալ էր, քանզի ես գուշակում եմ, թե ինչ էր գրված այդ նամակներից յուրաքանչյուրում:
Զինվորներն ուրախ էին, մեկ-երկու ժամով կտրվել էին ծառայողական հոգսերից ու վայելում էին գեղեցիկ կատարումները, հետո իրենք էլ միացան՝ երգում ու պարում էին:
Հանդիպումներ կայացան ՊԲ երկու զորամասերում։ Երկուսում էլ հայրենապաշտպան զինվորի երդումին հավատարիմ ծառայության համար «Արծիվ մահապարտների միություն» ՀԿ-ի կողմից մի խումբ զինվորներ պարգևատրվեցին պատվոգրերով և շնորհակալագրերով:
Լուսանկարը՝ Մարատ Սիրունյանի
Զինվորների ժպտացող դեմքերը հուշում էին, որ կազմակերպված միջոցառումները յուրովի հետաքրքիր էին դարձրել զինվորական ծառայության այդ օրը։
Մահապարտներն էլ իրենց հերթին ոգևորող-ուսուցանող պատմություններ էին պատմում՝ յուրաքանչյուր զինվորի իրենց որդին համարելով, խրատներ ու խորհուրդներ տալով, և, իհարկե, չէին մոռանում հիշեցնել՝ մենք ձեր կողքին ենք։ Իսկ զինվորների փայլող աչքերից երևում էր, որ այդ ամենն իրոք ոգևորում է նրանց։
Մեր զինվորներն էլ իրենց ծառայողական կյանքի հետ կապված կարճ ու կոնկրետ պատասխան ունեին.
-Ամեն ինչ կարգին է:
Երանի էլ երբեք զինվորական ննջարաններում չավելանան այն՝ հիշատակի մահճակալները:
Հոկտեմբերի 21-ին Մասիս քաղաքում անցկացվում էր «Շախմատային աշուն» խորագիրը կրող միջոցառում, որի հատուկ հյուրն էր ՖԻԴԵ-ի կանանց միջազգային վարպետ Արիանա Կաոլին՝ Լևոն Արոնյանի կինը:
Զրուցակիցս Արմեն Նազարյանի անվան մարզադպրոցի շախմատի մարզիչ Անահիտ Վարդանյանն է:
-Պատմեք միջոցառման գաղափարի և ֆորմատի մասին:
-Միջոցառումը, որը կրում է «Շախմատային աշուն» խորագիրը, այս տարի անցկացվում է առաջին անգամ, բայց նպատակ ունի դառնալու ամենամյա: Միջոցառման նպատակն է՝ պատանի շախմատիստներին հնարավորություն ընձեռել խաղալ փորձառու շախմատիստի հետ և նոր հմտություններ ձեռք բերել:
Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի
-Այսօր ձեր հյուրն է Արիանա Կաոլին: Ինչպե՞ս հաջողվեց նրան դարձնել օրվա հյուրը:
-Երբ նպատակ կար միջոցառումն իրականացնելու, մենք փնտրում էինք հարմար թեկնածու, ով կհամաձայներ անցկացնել խաղի միաժամանակյա սեանս երեխաների հետ: Մի օր ես համացանցում տեսա, որ Արիանան շախմատային սեանս է անցկացրել բանտարկյալների հետ և որոշեցի, որ հենց նա կարող է դառնալ մեր հյուրը: Օգոստոս ամսվանից սկսած համագործակցում ենք նրա օգնականի հետ, և այսօր դուք տեսնում եք արդյունքը:
-Ըստ ձեզ՝ ի՞նչ կտա երեխաներին այս միջոցառումը:
-Կարծում եմ՝ երեխաները առաջին հերթին կունենան փորձի փոխանակում: Սա երեխաների համար կարևոր է, քանի որ նրանք կհասկանան, որ պարտությունը աշխարհի վերջը չէ, և որ յուրաքանչյուր կայացած շախմատիստ իր հաջողություններին է հասել պարտությունների գնով:
Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի
Արիանան անցնում է ավելի քան 20 խաղատախտակների մոտով և խաղում տարբեր տարիքային խմբերի երեխաների հետ: 10-ամյա Լիլիան Արմավիրի մարզի Քարակերտ գյուղից է: Նրան հինգ տարեկանում խաղալ է սովորեցրել եղբայրը, որը 13 տարեկանում արդեն շախմատի առաջին կարգ ունի: Լիլիան, իր հաջորդ քայլը մտածած, սպասում է Արիանային:
Լուսանկարը` Անուշ Մկրտչյանի
Աչքերում տեսնում եմ լարվածություն, հույս ու հավատ, որ մի օր ինքն էլ Արիանայի տեղում կանգնած կասի՝ շախ և մատ:
Շատերի համար եկել է երկար սպասված ժամանակը սոցկայքերում աշնան մասին բանաստեղծություններ ու աշնանային բնության նկարներ տեղադրելու համար: Բնականաբար, փոխվում է նաև էջի գլխավոր նկարը. հաստ ժակետով, թեյով ու գրքով նկար է պետք: Սովորաբար այդ նկարներում բաժակը լինում է դատարկ, քանի որ այն պետք է միայն թեյի տեսք ունենա, խմելու կարիք չկա: Դե, իսկ նկարի գիրքը շատերի համար առաջին պատահած գիրքն է լինում, իսկ ավելի ճիշտ՝ այն գիրքը, որն ունենում է առավել գեղեցիկ ու աշունոտ կազմ: Ու մնաց վերջին քայլը՝ սոցկայքում նշելը, որ դու լսում ես Ռուբեն Հախվերդյանի «Մեր սիրո աշունը» երգը: Վերջ, ամեն ինչ արված է:
Իմ աշունն այսպիսին չէ, բայց ես սիրում եմ այն ամենը, ինչ կապված է աշնան հետ: Երբեք չեմ հասկացել այն մարդկանց, ովքեր ասում են, որ աշունը ռոմանտիկների եղանակն է ու հպարտորեն ավելացնում, որ իրենք աշունը չեն սիրում, ռոմանտիկ չեն: Մի կողմ դնենք, որ ռոմանտիկ լինելը իրենց պատկերացրած սարսափելի հատկանիշը չէ, բայց մյուս կողմից միանշանակ չէ, որ աշունը սիրող բոլոր մարդիկ խիստ ռոմանտիկներ են: Կարծում եմ՝ այդպես մտածողները պարզապես լսել են այն գիտական նյութի միայն առաջին մասը, ըստ որի աշնանը բոլոր մարդիկ դառնում են առավել զգացմունքային:
Մենք գրքեր ենք կարդում, դասընթացների մասնակցում, որոնք մեզ սովորեցնում են ինչ-որ օրենքներ, մեխանիզմներ երջանիկ, հաջողակ լինելու համար: Սակայն իրականում այդ ամենը մեզ տրվում է ավելի պարզ տեսքով. պետք է պարզապես վերցնել: Բնության մեջ կատարվող ցանկացած երևույթ մարդկանց ինչ-որ բան ունի սովորեցնելու: Աշնանը քամին ծառերից պոկում է չորացած տերևներն ու քշում ծառից հեռու, փոխարենը որոշ ժամանակ անց ծառն ունենում է նոր տերևներ՝ կանա՜չ, կյանքով լի: Այդպես էլ պետք է թույլ տանք աշնան քամին անցնի նաև մեր զգացմունքների կողքով՝ պոկելով այնտեղ եղած չորացած զգացմունքները, որոնք մեզ այլևս պետք չեն: Դրանց փոխարեն մենք ունենալու ենք նորերը ՝ կանաչ, կյանքով լի: Պետք է թույլ տանք, որ աշնան քամու հետ գնան այն մարդիկ, ովքեր մեր կողքին են դողացող տերևի նման ու միևնույնն է՝ մի օր գնալու են: Թող գնան հիմա այս թեթև, աշնանային քամուց և ոչ թե անսպասելի փոթորկի պահին նկատենք, որ մենակ ենք մնացել: Աշնանը սիրում ենք փաթաթվել վերմակի մեջ ու թեյել: Բայց ամենահաստ վերմակն էլ մեզ չի տաքացնի, եթե մեր ներսում չունենք ջերմություն դեպի կյանքը, ընտանիքը, դեպի մի սեր: Դե, իսկ թեյն առանց ընկերների ոչինչ է:
«Արևմտյան Ավստրալիայի տափաստանի աբորիգենների արվեստը» ցուցահանդեսի բացման արարողությունը տեղի ունեցավ հոկտեմբերի 19-ին՝ ժամը 19:00-ին Հովհաննես Շարամբեյանի անվան ժողովրդական արվեստի կենտրոնում:
Բացման արարողության հատուկ հյուրերից էր Մոսկվայում Ավստրալիայի դեսպանատնից Դամիեն Բրակարդը՝ մշակույթի բաժնի պատասխանատուն:
Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Հարությունյանի
Ցուցահանդեսը նվիրված է հայ-ավստրալական դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման 25-
ամյակին: Այն արվեստասեր հասարակությանը ներկայացնում է Արևմտյան Ավստրալիայի տափաստաններում
ապրող աբորիգենների աշխատանքների վերատպությունները:
-Նկարներում ցույց է տրված տեղաբնիկների և նրանց երկիրը գրաված սպիտակամորթների մշակույթների
բախումը, ինչպես նաև աբորիգենների իրենց կորսյալ հայրենիքի վերագտնման ձգտումը,-մեկնաբանեց
թանգարանի գիտական գծով տեղակալ Ժենյա Քալանթարյանը:
Աշխատանքները սիմվոլիկ են: Հիշեցնում են քարտեզային պատկերներ: Դրանք արտացոլում են 20-րդ դարի
երկրորդ կեսին տեղաբնիկների կյանքի վրա մեծ ազդեցություն թողած «Canning Stock Route» կոչվող
աշխարհի ամենաերկար արահետի պատկերները: 1850 կմ երկարությամբ արահետը ձգվում էր ամբողջ
Արևմտյան Ավստրալիայով՝ Կիմբերլիից մինչև Հարավային Գոլդֆիլդի շրջան:
Նկարների դիտակետն ընտրված է վերևից:
Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Հարությունյանի
Խոսելով ցուցահանդեսի կազմակերպման նպատակի մասին՝ տիկին Ժենյան նշեց.
-Աբորիգենների ստեղծած մշակույթը ոչնչացման եզրին է: Ցուցահանդեսի կազմակերպման գլխավոր նպատակը,
հասարակությանը այս յուրահատուկ արվեստը ներկայացնելու միջոցով, այն պահպանելն է, քանի որ սա այդ
ժողովրդի էթնիկ մշակույթն է:
Լուսանկարը՝ Էլիզաբեթ Հարությունյանի
Ցուցահանդեսը շրջիկ է: Նրա նախորդ կանգառը Բուլղարիան էր: Կազմակերպիչները նախատեսում են մեկ
տարվա ընթացքում կատարել հինգ այսպիսի շրջագայություն տարբեր երկրներով: Հայաստանյան այցը
կավարտվի նոյեմբերի 10-ին:
Այցելեք:
Երևանում հոկտեմբերի 20-ին և 21-ին տեղի ունեցավ Թեյի ու սուրճի առաջին փառատոնը: Փառատոնն իրականացվում էր Կարապի լճում:
Չափազանց հետաքրքիր փառատոն, որտեղ ներկայացված են ոչ միայն տեղական արտադրանքի թեյեր և սուրճեր, այլ նաև միջազգային ընկերությունների: Վճարելով 2000 դրամ՝ այցելուները կարող են համտեսել թեյի և սուրճի ցուցադրվող տեսականուց որքան որ ուզեն: Բարձր երաժշտություն, ահել-ջահել, ուրախ մարդիկ, աշնան տաք արև ու թեյի, սուրճի անուշ բուրմունք: Փառատոնը բոլոր թեյասերների ու սուրճից չհագեցողների համար լիարժեք տոն է:
Մասնակցող ամեն մի կազմակերպություն յուրովի և մյուսներից հնարավորինս տարբերվող դիզայնով փորձել է ներկայացնել իր արտադրանքը, քանի որ սա էլ հրաշալի հնարավորություն է իրենց արտադրանքը գովազդելու և շուկայում դրա սպառումը խթանելու համար:
Օրինակ, տեղական արտադրության «Ար Ֆիտո-Ֆարմ» ընկերությունը ներկայացնում է խոտաբույսերով բնական թեյեր, որոնք ունեն բուժիչ նշանակություն: Խոտաբույսերը հիմնականում Հայաստանում հանդիպող տեսակներ են, սակայն կան նաև թեյեր, որոնք պատրաստված են ներմուծված խոտաբույսերից:
Իսկ օրինակ, «Իմպերիալ» թեյերը Հայաստան են ներմուծվում Մոսկվայից և համեմատաբար նոր են շուկայում: Առաջարկում են ինչպես բարձր, այնպես էլ միջին ու ցածր արժողությամբ թեյեր՝ հասանելի բոլորին:
Հայաստանի շատ համայնքներում գործում են «Իմփաքթ» ակումբներ։ Մեր համայնքում՝ Քարինջում, ևս գործում է «Իմփաքթ» ակումբ։ «Իմփաքթ»-ը երիտասարդական խմբակ է, որի նպատակն է՝ համախմբել համայնքի երիտասարդներին, նրանց զինել ամենատարբեր գիտելիքներով ու հմտություններով, որի արդյունքում երիտասարդները իրականացնում են տարբեր ծրագրեր, որոնք ուղղված են համայնքի զարգացմանը։
«Իմփաքթ»-ը մեր գյուղում է 2015 թ.-ի մարտից և այս ընթացքում ակումբը հասցրել է իրականացնել բազմաթիվ ծրագրեր ու միջոցառումներ։ Այն գործում է «World Vision» միջազգային բարեգործական կազմակերպության աջակցությամբ։ Ակումբի անդամների թիվը տարեցտարի ավելանում է: Սկզբում երեխաները թերահավատորեն էին մոտենում խմբակին, բայց իրականացված ծրագրերն ապացուցեցին, որ ակումբն իսկապես կարող է դրական փոփոխություններ բերել։
-Ես մեզ համարում եմ կայացած, խելացի, մի նպատակի շուրջ հավաքված թիմ,- նշում է ակումբի անդամ Շուշան Մխիթարյանը։
Այժմ ակումբը հանդես է գալիս մի նախաձեռնությամբ, որը կոչվում է «Գեղական այգի»: Ծրագրի շրջանակներում նախատեսվում է գյուղում ստեղծել այգի, որը ակումբի առաջնորդ Տիգրան Մխիթարյանի խոսքով, «կնպաստի Քարինջ համայքնում երեխաների և երիտասարդների կրեատիվ ժամանցի կազմակերպմանը»։
Գյուղական համայնքներում միշտ էլ քիչ են կամ բացակայում են ժամանցի կենտրոններն ու երիտասարդների ազատ ժամանցի կազմակերպմանը նպաստող կառույցները, այս առումով այս այգին կարող է դառնալ այն վայրը, որը կլինի ինչպես ժամանցի կազմակերպման լավ տարբերակ, այնպես էլ նոր գաղափարների ու ծրագրերի յուրօրինակ դարբնոց։
Ծրագրի իրականացմանն աջակցում են «World Vision»-ը և Թումանյան համայնքի համայնքապետարանը։
Այսպիսով՝ «Իմփաքթ»-ը շարունակում է իր գործունեությունը մեր համայնքում՝ փորձելով ավելի լավը դարձնել այն և նպաստել նրա զարգացմանը։
