Իսկ դու շա՞տ ես մտածում։ Երեկ մուլտֆիլմ էի դիտում և մի պահ հանկարծակիի եկա։ Դու ուզո՞ւմ էիր ուղեղ ունենալ և զգալ քեզ խելացի՞, ահա, հիմա թող քո խելացի մտքերը քեզ խելագարության հասցնեն։

Իսկապես, մարդը պետք է միշտ մտածելու բան ունենա, բայց ի՞նչ եք կարծում՝ ավելի լավ է միշտ մտածել և մտածմունքների մեջ տապակվե՞լ, թե՞ ուղղակի անհոգ լինել։

-Էլիզ, կուզեի՞ր գիտնական լինել, պատկերացնո՞ւմ ես՝ ինչքան խելացի կլինեիր,- մտորումներիս միջից լսվեց մորս ձայնը, ես նրա դեմքին տեսա ժպիտ և հիացմունք՝ ուղղված իր ասածին։

-Հա, մամ, ասենք՝ իմացա, բա հետո՞։

Մորս դեմքը խոժոռվեց, տիրեց լռություն, և ես սկսեցի մտածել։ Լավ, ասենք՝ ես ընդհանրապես չմտածեմ, ինչո՞վ կտարբերվեմ տան մուտքի մոտ դրված դռնից։ Ա՜հ, չէ, այդ դուռն օգուտ ունի, մենք տարբերվում ենք, բայց ավելի լավ էր՝ չտարբերվեինք էդ առումով։ Էդ դեպքում ինչո՞վ կտարբերվեմ տիկնիկից. մի բանով՝ ես կկարողանամ ինքնուրույն քայլել։ Ըհը, տարբերվեցի, հիմա էլ՝ դրական կողմով։ Էլի մտորումներիս միջից լսեցի ձայն, այս անգամ հեռուստացույցն էր, ախր, ես մուլտֆիլմ էի նայում։ Մի քիչ անցավ, և ես էլի դիմեցի մորս։
-Այ, կուզեի մեռնելուց մի քանի րոպե առաջ իմանալ բոլոր երկրային և երկնային գաղտնիքների բացահայտումը, բոլոր հարցերիս պատասխանները։
-Ու ոչ մեկին չասեի՞ր իմացածիդ մասին։
-Չէ՛, մամ։
Մայրս էլի լռեց, իսկ ես սկսեցի մտածել։ Իսկ եթե իմ ցանկությունն իրականանա՞, հնարավոր է՝ ես խելագարվե՞մ, չնայած՝ մեռնելու ես մի քանի րոպեից, էլ ի՞նչ ես մտածում խելագարվելու մասին, Էլիզա, թեկուզ խելագարվես, ի՞նչ պիտի փոխվի։

Մտորումներիցս հանկարծակի կտրվեցի, քանզի տեսա մորս դեմքը, որի վրա գտա անհաշվելի հարցականներ. աչքերի բբերը կազմված էին հարցականներից, կոպերը՝ նույնպես, ուղղակի դրանք մանր էին, պատկերացրի՞ք, հարցականներից կազմված մարդ, որն անսպասելիորեն նայեց ինձ և ասաց.
-Իսկապես, մտորումներից մարդը կարող է խելագարվել…

Երբևէ մտածե՞լ ես, որ աղջիկները կարող են տեխնոլոգիա առարկայի ժամին աշխատել տարբեր գործիքներով, փայտամշակմամբ, իսկ տղաները՝ կար անելով, գործվածքներով, աղջկական բաներով:
Մտածե՞լ ես, որ ամուսինը կարող է տան մաքրությամբ զբաղվել, իսկ կինը՝ աշխատանքից երեկոյան հոգնած տուն գալ:
Մտածե՞լ ես, որ կարող են լինել տղա դայակներ ու մանկապարտեզի դաստիարակներ: Կարող են և լինել աղջիկ բանվորներ, քարտաշներ, դարբիններ:
Մտածե՞լ ես, որ կարող է հավասարություն տիրել երկու սեռերի միջև բոլոր պայմաններում, դե բացի մի քանի խնդիրներից, որ ի վերուստ տրված են առանձին սեռերին:
Չես մտածել: Չես էլ մտածել, որ քեզ շրջապատում է կարծրատիպը, որին դու առանց հասկանալու ենթարկվում ես: Կարծրատիպ, որը չգիտես էլ՝ երբ է եղել մեկի միտքը, ու այդ մեկը ինչ հեղինակությամբ ու ճարպկությամբ է տարածել մարդկանց մեջ, որ հիմա այն քարացած օրենք է դարձել: Դու մտածում ես, որ ինչ-որ հակառակ բան ասելու դեպքում կնեղանան քեզանից, դե հետո էլ կսկսեն ծաղրել, նեղացնել: Ծնողներդ կասեն, թե գժվել ես ու պետք է ուշքի գալ, թե չէ՝ քեզ կպատժեն: Կուզենաս ընտրել «ոչ տղայական», կամ «ոչ աղջկական» մասնագիտություն, հագուստ, աքսեսուար, պահվածք, բայց կդառնաս մերժված ինչ-որ մեկը: Քեզ կսկսեն չսիրել: Արդյունքում մենակ կմնաս, բայց չես էլ հասկանա, որ դու, միայնակ լինելով, հաղթեցիր ու կոտրեցիր ինչ-որ մի կարծրատիպ: Դու ուժեղ դարձար: Բայց դու կնեղվես, որ միայնակ ես: Կանցնեն օրեր, քո օրինակին մի քանիսը կհետևեն, կանեն քեզ նման, կկոտրեն լիքը քարացած բաներ, կհաղթեն և իրենք: Բայց արդյունքում դա էլ կդառնա կարծրատիպ:
Մենք չենք կարողանում ինքնատիպ լինել: Չենք կարողանում ստեղծել տարբեր «ես»-եր, նմանվում ենք, հետևում հասարակությանը, կառչում նրա կարծիքից: Մենք ինքներս չենք ուզում առաջին քայլն անել, որովհետև վախենում ենք:

Ասում եմ՝ քեզ հեչ չե՞ն անհանգստացրել Հինդուի բնակիչները: Հիմա կասես՝ Հինդուն ո՞րն ա, ի՞նչ բնակիչ: Չէ մի՝ Մոզամբիկի ծառերը: Ու դու էդպես էլ ասում ես: Դե, քո մեջ խոսում ա «չեղած տեղից գոնե ինչ-որ բանից պիտի բողոքեմ» հայի ներքին ձայնը։ Գիտես՝ էնպես չի, որ գիշերը չեմ քնում, կամ էլ ապագայում պատրաստվում եմ «Փրկենք Հինդուի բնակիչներին» խորագրով միջոցառում կազմակերպել ու հիմնադրամ բացել, դե բայց, իմ մեջ էլ ներսից էն հայն իր խոսքն ասում ա մեկ-մեկ։

Ես գիտեմ, որ դու ավելի ահավոր բաներ էլ լսած կլինես, բայց մեկ ա՝ պիտի գլուխդ տանեմ էս մեկով: Մի քանի օր առաջ ի՞նչ կարդամ, որ լավ լինի, ուրեմն՝ Հինդու գյուղում (Հարավային Աֆրիկա) ավանդույթ կա, չէ, ավելի ճիշտ՝ «տոն»: Համաձայն էդ… Ցե՞ղ ասեմ, թե՞ ազգ՝ չգիտեմ, մի խոսքով՝ համաձայն իրենց կանոնների՝ տոնի ընթացքում մարդու լեզվի միջով փայտ են անցկացնում՝ ծայրերին էլ կիտրոններ դնում։ Ընթացքը լավն էր, չէ՞: Բա՜ որ խորհուրդն իմանաս: Էս մարդասիրական տոնը հինդուցիները կատարում են ի պատիվ Մեծն Մուրուգանի: Մուրուգան՝ (գովազդի աղջկա ձայնով կկարդաս՝ հնչեղ) գյուղում հայտնի էր նաև Կարտիկեա, Սկանդա, Սուբրահմանյա և այլ ոչինչ չասող մի շարք մականուններով: Ցավոք, Հինդուի պատերազմի աստված Մուրուգանը, որ գյուղի դևերի «հախից գալիս էր»՝ լեզվի մեջ փայտ մտցնելով, այլևս չկա: Ու փառք Աստծո: Չէ, բայց ինձ ասեք՝ տեսնեմ, որ Մուրուգանի տխմարությունը չկրկնեն, կնստի մի մութ անկյունում աղի արտասուք կթափի, հա՞:
Բայց սա դեռ ամենը չէ: Ուրեմն՝ կարդում էի ամենատարօրինակ ավանդույթների թոփ տասը: Ու նյութի հեղինակն էս «գթառատ ու սրտահույզ» ավանդույթը ներկայցնում է տասներորդ տեղում՝ էն դեպքում, երբ առաջին հորիզոնականում իսպանացիների «լոլիկային հարվածների» ավանդույթն էր: Մտածում եմ՝ նյութի հեղինակը, հավանաբար, հինդուցի ա: Միայն իրենց տեսանկյունից լոլիկով իրար հարվածելը փայտը՝ լեզվի միջով անցկացնելուց արտառոց կլիներ:
Հա, ինձ համարիր տարօրինակ էսքանից հետո, որ քեզ համար ավելի կարևոր հարցեր բարձրացնելու փոխարեն դրել ու Հինդուի «Թաիփուսամ» տոնի մասին եմ պատմում։ Դե, բայց եթե ներսիդ բողոքող հային դնես մի կողմ, դու էլ սա մարդկային առումով ստորություն կհամարես։ Առնվազն քնաթաթախ ա եղել մեր Մուրուգանը: Յոթ միլիարդիցդ գոնե մեկն ինձ կբացատրի՞… Մտածում ես՝ ասելու եմ էդ գրողի տարած փայտը մտցնելու սարսափելի անհասկանալի սովորության իմաստային կո՞ղմը… Չէ, չէ, նյութի հեղինակի սթափության աստիճանն ինձ ավելի ա հուզում:
Ներսիդ հային էլ թողնես միայն մտորի՝ ի՞նչ ճաշ էր եփել կողքի հարևանը, քննարկի ներքևի հարևանի աղջկա չկայացած նշանդրեքը, վերևինն էլ՝ դե անտաղանդ ջութակահար ա: Էհ, ի՞նչ անենք, կարևորը՝ լեզվիդ միջով փայտ չեն անցկացնում հանուն Մուրուգանի հոգու հանգստության:

Լինել իրավաբանականի ուսանողուհի և զբաղվել լրագրությամբ, շատերի համար զարմանալի է լսել նման բան: Ես ինքս էլ զարմացա, երբ լսեցի, որ փիլիսոփայությանս դասախոսը, մինչ համալսարանում դասավանդել սկսելը, ռեժիսոր է եղել:

Իրավաբանությունը չեմ համարել սիրելի մասնագիտություն և դժվար թե համարեմ: Լրագրությամբ զբաղվելն էլ գուցե մի օր թողնեմ: Ես գրում եմ այն, ինչը տեսնում եմ մարդկանց աչքերում:
Գերակշռող սուտը բառերից տարանջատելով, թացը չորից տարբերելով ու անկեղծությունը գնահատողների մտքերին ականջ դնելով՝ մարդը դառնում է կա՛մ փիլիսոփա, կա՛մ էլ վատագույն դեպքում նրան կանվանեն «քիթն ամեն ինչի մեջ խոթող»:
Գրող լինելու համար գրելը հերիք չէ: Գրող լինելու համար բառերն իրար կպցնելն ու պերճախոսությամբ շաղախված տողերը թղթին հանձնելը բավարար չէ: Հիմա հաճախ կարելի է լսել. «Տեղից վեր թռնողը երգիչ է դարձել, կամ գրող է դարձել»:
Համացանցում մի քանի տող գրողին կա՛մ քննադատում են, կա՛մ գովաբանում: Ես քննադատ չեմ և ոչ էլ ժամանակակից գրականությունը չընթերցող մեկն եմ: Լրագրող լինելուց առաջ ես սպիտակ թղթերը գունավոր գրիչներով խզբզող մեկն էի, կամ դեռ շարունակում եմ լինել:
Այդպես էլ չսովորեցի գեղարվեստական ոճը մի կողմ դնել: Եթե հանկարծ դնում էլ եմ, ապա միայն հարցազրույցների ժամանակ: Այն հարցազրույցների, որոնք վարում եմ սկսնակ երգիչների կամ տարիների փորձ ունեցող դասախոսների հետ: Մարդկանց, որոնց պատասխանների հիմքը կազմում է կյանքի փորձը, որոնցից կարելի է սովորել ավելին, ավելացնել երաժշտական գիտելիքների ցանկը որոշ չափով, կամ իմանալ շրջապատում առկա խնդիրները, ինչ-որ մայթով անցնելիս տեսնել անցորդների ու գրել նրանց մասին՝ առանց որևէ չափազանցության:
Պատմվածքներս պատմում են կյանքի ու սիրո մասին, գուցե ոչ այն գրքերում նկարագրված, ֆիլմերում ցուցադրվող, երգերում լսվող, բայց և անկեղծ սիրո:
Գուցե տողերս գիրք չդառնան: Գուցե մի օր ի լուր աշխարհի հայտարարեմ, որ գիրք եմ գրել:
Գրքիս կազմին անձրևի կաթիլներ կնկարեմ՝ իմ սիրած և մեկ ուրիշի չսիրած անձրևի կաթիլները:
Եվ գուցե մի օր մեկն իրեն գտնի տողերումս:
Իրավաբանության ու լրագրության լրջությունից հեռու փախած՝ տողերս գուցե մի օր ողողեն համացանցը: Գրող դառնամ, դե, Դյումային ու Շեքսպիրին չհասնող, մի հասարակ գրող:
Անկեղծությամբ լցված մտորումներիս շարքն ավարտեցի լռությամբ լցված քսանյոթերորդ րոպեին…

-Աղջիկները պիտի գրեն, տղաներն էլ՝ արտագրեն:

-Որ հետո աղջիկներն աշխատեն, տղաներն էլ նարդի խաղա՞ն:

-Ես նարդի չեմ սիրում:

Կրտսեր ընկերոջս՝ Արմենի հետ հաճախ էի վիճում ու հանդիմանում նրան ստացած ամեն «երկուս»-ի համար:

-Դու էլ ես «երկուս»-ի նմանվել: Գլուխդ՝ միշտ կախ, պոչ-ծուլությունիցդ էլ՝ անբաժան:

-Կարևորը՝ Լուսինեն ինձ հավանում ա:

-Լուսինեն ուղղակի դեռ երեխա է, քեզ նման երեխա: Կմեծանա, կտեսնի, որ քեզ հետ ապագա չկա, կթողնի քեզ ու կընտրի խելքը գլխին, աշխատասեր ու կրթված տղայի:

-Բա ե՞ս:

-Դե, քեզ էլ կհիշի մեկ-մեկ ու կծիծաղի իր նախկին հիմարության վրա:

-Ի՞նչ անեմ բա ես: Ինձ սովորել չի սազում:

-Ամբողջությամբ սև հագուստը, ծխախոտն ու «գողական» ընկերնե՞րդ են սազում: Խաբել են: Ի՞նչ է, ուզում ես նրա՞նց նմանվել,- ասացի ես ու աչքերս ուղղեցի փողոցում պարապ-սարապ թրև եկողներին:

Ի զարմանս ինձ, վերջին ասածիս Արմենը չհակաճառեց ու գնաց տուն: «Երևի շատ խոսեցի, նեղացրի»,- մտածեցի ես ու որոշեցի այլևս չխոսել նրա հետ սովորելու ու լավ կրթություն ստանալու կարևորության մասին:

Մոտ մեկ շաբաթ անց Արմենից հաղորդագրություն ստացա. «Մի՜լ, ինձ հետ անգլերեն կպարապե՞ս. ամենապարզ բաները գոնե իմանամ»:

Երջանկությանս չափ ու սահման չկար, երբ իմացա, որ հորդորներս աննպատակ չէին: Ուրախությունս կրկնապատկվեց, երբ տեսա, թե ինչ մեծ եռանդով ու պատրաստակամությամբ է Արմենն անգլերեն նոր բառեր յուրացնում ու հեշտությամբ ըմբռնում լեզվի քերականությունը:

-Ուզում եմ ոսկերչություն սովորել, որ ապագայում մշտական գործ ունենամ: Անգլերենն էլ էնքան լավ եմ սովորելու, որ Լուսինեն կողքիս չամաչի ու ինձ ուրիշով փոխելը մտքի ծայրով նույնիսկ չանցնի:

-Ինչ անում ենք՝ Լուսինեի համար ենք անում,- կատակեցի ես ու անցա Արմենին կրթելու նվիրական գործին:

Երբ դեռ փոքր էի ու չգիտեի, որ կյանքում բացի գետնի վրա տեղադրված քառակուսի սալիկները համաչափ թռչկոտելով անցնելուց, ավելի կարևոր բան կա, միակ նպատակս դա էի համարում: Ասում էի՝ եթե ոտքս չդիպչի գծերին, ուրեմն ես ամենակարող եմ: Օրեր էին լինում՝ ընկնում էի, բայց և օրեր էլ կային՝ ամենակարող էի դառնում ինձ համար:

Երբ փոքր էի ու դեռ չգիտեի, որ ինչպես գրատախտակի կավիճն են մաքրում կամ մատիտը, նույն կերպ երբեք կյանքիդ էջերն էլ չես կարող ռետինով մաքրել. ես երազում էի ջնջել ամեն ինչ ու նորից կառուցել:
Երբ թռչելը իմ միակ երազանքն էր, իսկ կախարդելը՝ միակ երևակայական կարողությունը, ես չէի էլ պատկերացնում, որ օրեր են գալու, երբ ես երազելու եմ ապրել կյանքը, իսկ կախարդանքի փոխարեն ցանկությունս ամեն ինչ փոխելն էր լինելու:
Մենք բոլորս մի ամուր ամբար ունենք, էնտեղ լցնում ենք մեր բոլոր ցանկություններն ու երազանքները:
Երբ մեր երազանքը շարքից դուրս է գալիս, նետում ենք աղբարկղը, եթե շատ ենք ցանկանում իրագործել, հեռախոսի նման միշտ պահում ենք մեր ձեռքում, որ չկորցնենք:
Հիմա, երբ երազանքներս հետզհետե կորցնում են իրենց պիտանելիությունը, ոչինչ չի մնում՝ բացի մի մեծ ցանկությունից. վերցնելու աշխարհն ու 180 աստիճան շրջելու այն, փոխելու ամեն ինչ՝ մարդկանց, օրենքները, կարծիքները: Աշխարհը վերածելու մի այլ մոլորակի:
Բնավորության վերնաշապիկս կվերցնեի, կլվանայի, կպարզաջրեի ու արդեն փոխված՝ կհագնեի վերնաշապիկս ու կանցնեի գործի:
Արդեն բնույթով ուժեղ լինելով՝ կանցնեի ամենի միջով: Հա, ճանապարհին շատ անգամ կկորցնեի ամեն ինչ, ու շուրջս ամեն բան կքանդվեր: Բայց չէ՞ որ այն կդառնար ազատ տարածքը, որտեղ ես ամեն ինչ կփոխեի ու նորը կկառուցեի:
Ես կվերցնեի աշխարհի բոլոր նկարիչների ներկերը ու շուրջս ամեն ինչ կներկեի: Մի քիչ էլ մարդկանց դեմքին ժպիտ կնկարեի, իսկ հոգում՝ արև:
Թվում է, թե դու անկարող ես: Որովհետև դու մեկն ես, իսկ աշխարհն ահռելի է: Բայց չէ՞ որ ցանկությունդ անսահման շատ է, իսկ եթե շատ ցանկանաս, մի բան կստացվի:
Երբ դեռ փոքր էի, երբ մի քանի անգամ հաղթահարել էի իմ առջև դրված փորձությունը՝ անցել էի գետնի քառակուսիները՝ առանց դիպչելու գծերին, ես ինձ ամենակարող էի կոչում, թվում էր՝ ամեն ինչ իմ ձեռքերում է, ու ես կարող էի ամեն ինչ ուրիշ դարձնել:
Հիմա, երբ կյանքն է սահմանափակել ինձ ու ճանապարհիս քառակուսիներ շարել ու չի թողնում, որ դիպչենք գծերին, ես ամենակարողից անկարողի եմ վերածվում: Հենց գծերի շնորհիվ էլ կաղապարվել ենք: Հիմա մենք չենք հանդուրժում այն օրենքները, որ մեր կաղապարից դուրս են, մեր մեջ ծանրացրել ենք կարծրատիպեր ու արգելում ենք մի պահ կյանքին այլ հարթությունից նայել: Իսկ ինձ համար կապ չունի կյանքում ինչքան կաղապարներ կլինեն, ես մեկ է՝ ձգտելու եմ փոխել ամեն ինչ:
Այսօր ուժեղ անձրևում էր, ջուրը դույլերով թափվում էր վերևից, ու միջի անձրևն էլ հետ չէր մնում. արցունքներն անդադար էին:
Ուզում եմ նորից հիշել մանկությունս, եթե վաղը չանձրևի ու թաց չլինի, ուրեմն ես ամենակարող եմ:
Եղանակի տեսությունը դիտեցի: Կարծես թե վաղն արև է լինելու…

Գիշեր էր, արդեն համարյա առավոտ: Ես վեր կացա անկողնուցս, ի դեպ, տեղափոխվել եմ կատվիս սենյակ, հենց այն անկողնում եմ պառկում քնելու, որի մեջ քնում էր կատուս։ Վեր կացա ու գնացի պատուհանի մոտ: Տարօրինակ է. ժամը հինգն է, իսկ դրսում սարսափելի մութ է։

-Էլիզա, գնա ֆոտոապարատը բեր, նկարի,- լսեցի մեկի ձայնը, գնացի բերելու։
Ծնողներս քնած են, ծածուկ վերցնեմ՝ չբարկանան վրաս։ Բախտս բերեց՝ պայուսակս բաց էր, շատ աղմուկ չարեցի։ Արդեն պատուհանի մոտ եմ, չգիտեմ՝ ի՞նչը նկարեմ, կամ էլ ինչի՞ պիտի նկարեմ, բայց մի քանի ոչ հաջող լուսանկարից հետո կադրի մեջ տեսա կատվիս։ Որտեղ բաց պատուհան, այնտեղ՝ նա։ Կատուս երբեք մարմինը պատուհանից շատ դուրս չէր հանում, բայց այս անգամ շտապում էր դուրս թռչել։ Խավարում երևաց մի լույս, և ես լսեցի աղմուկ. կարծեմ ավտոմեքենայի շարժիչի ձայն էր։ Շենքից էլ տարբեր ձայներ լսելի դարձան: Գնացի դռան մոտ և ականջ դրեցի: Երկու տղամարդու ձայներ էի լսում, երկուսն էլ բարկացած էին։ Դռան աչքից նայեցի: Երկուսով կարծես մեկին աստիճաններով իջեցնեին: Վերադարձա պատուհանի մոտ։ Արդեն պատուհանից հետևում էի գործողությունների զարգացմանը։ Նրանք իջեցրին այդ մարդուն, մեկը՝ ձեռքերից, իսկ մյուսը ոտքերից բռնեցին և դրեցին մեքենայի մեջ: Իրենք էլ նայեցին շենքի պատուհաններին, որ համոզվեն՝ մարդ չկա պատուհանից նայող: Շտապ թաքնվեցի, որ ինձ չնկատեն։
Պատուհանը փակեցի, վերադարձա հյուրասենյակ, բացեցի դարակներից մեկը.
ճը՜ռ, ճըռ, ճըռ։ Ես չէի ուզում ֆոտոապարատը տանել հենց իր տեղում դնել, և չգիտեմ՝ ինչու, որոշեցի, որ ավելի հարմար է այդ դարակը: Աղմուկն ստիպեց ինձ արթնանալ։ Աչքերս բաց արեցի, դրսում լուսավոր էր, կատուս փորձում էր բոլորից գաղտնի մտնել հենց այն դարակը, որը երազումս ես էի բացում։ Ես վեր կացա և գնացի պարապմունքի։ 2 ժամվա ծանր պարապմունքից հետո մայրս զանգահարեց և ասաց, որ աստիճանները լուռ բարձրանամ. հարևաններից մեկը մահացել է։

Լրագրողները և, ընդհանրապես, տարբեր մասնագիտության տեր բոլոր մարդիկ պետք է լինեն բազմակողմանի զարգացած: Պարտադիր չէ լինել պրոֆեսիոնալ բոլոր բնագավառներում, այլ պարզապես ունենալ թեկուզ մակերեսային գիտելիքներ որոշ կարևոր ոլորտներից, ինչպիսիք են տնտեսագիտությունը, քաղաքագիտությունը, առողջապահությունը, իրավաբանությունը, միջազգային հարաբերությունները: Եթե ինձ մնա, այս շարքը շատ կերկարի, բայց դա այն պատճառով է, որ ես իդեալիստ եմ և ոչ մի կերպ չեմ ընդունում որևէ ոլորտի մասին գոնե մակերեսային գիտելիքների բացակայությունը: Բացի դրանից՝ ինչպես ասել է ականավոր տնտեսագետ Փոլ Սամյուելսոնը. «Գիտությունը համագործակցության և հասարակական գիտելիքի արդյունք է, և ոչ երբեք մեկ մարդու գործ»: Ի՞նչ է սա նշանակում: Սա նշանակում է, որ ինչ-որ մեկը մի գյուտ է արել, հետո որոշ ժամանակ անց մեկ ուրիշը, օգտվելով իր նախորդի գյուտից, կատարելագործել է այն, ու այսպես շարունակ: Եվ ուրեմն, եթե չեք կարող որևէ բան կատարելագործել, ապա գոնե պետք է սովորեք այն ամենը, ինչը բացահայտել և սերունդներին են փոխանցել մեր նախնիները, և սրանից հետո արդեն որևէ կատարելագործում կատարելը դառնում է անխուսափելի: Չշեղվելով բուն թեմայից՝ ասեմ, որ լրագրողի համար բազմակողմանի զարգացած լինելը շատ կարևոր է, որովհետև դա նրանց սովորեցնում է քննադատաբար և հաճախ տարբեր մարդկանց տեսանկյունից նայել հարցին: Եվ, վերջապես, քանի որ շատ դեպքերում լրագրողը իր հոդվածներում արտահայտում է հենց իր սեփական կարծիքը, և նրա հոդվածները կարդալու են տարբեր մասնագիտության տեր մարդիկ, ապա շատ կարևոր է ոչ միայն այլ ոլորտների հետ կապված սխալներ թույլ չտալը, այլև այնպես համոզիչ գրելը, որ ընթերցողին թվա, թե դա գրել է տվյալ ոլորտի մասնագետը: Այսպիսի լրագրողը միշտ էլ գնահատված է լինում հասարակության կողմից:

Հաջորդ հատկանիշը, որը պետք ունենա լավ լրագրողը, նոր մարդկանց հետ ծանոթանալու ցանկությունն ու նրանց հետ շփվելու կարողությունն է: Շատ եմ լսել, երբ ասում են, որ լրագրողական աշխատանքի գագաթնակետը հարցազրույցն է: Հնարավոր չէ ունենալ լավ հարցազրույց, եթե լրագրողը ինքը չի ցանկանում շփվել այն մարդու հետ, որից հարցազրույց է վերցնում:

Շատ կարևոր է նաև, որ լրագրողը ցանկանա միշտ նոր գիտելիքներ ձեռք բերել ու զարգանալ, որովհետև մարդկանց չձանձրացնելու համար պետք է միշտ քայլել ժամանակին համընթաց: Աշխարհը շատ արագ է փոխվում և թեկուզ հևալով էլ լինի, մենք պետք է հասնենք նրա հետևից: Մարդկանց հետաքրքրությունները, աշխարհի նման, շատ արագ են փոխվում, հետևաբար լրագրողը պետք է նոր բաներ սովորելու կարողություն ունենա, որպեսզի մարդիկ կարողանան կարդալ նրա հոդվածները:

Լավ լրագրողը պետք է լինի գրագետ: Կարծում եմ՝ այստեղ մեկնաբանության կարիք չկա:

Վերջապես, լրագրողը պետք է գիտակցի, որ ինքը պարտավոր չէ թղթակցել տարբեր թերթերի իր ամբողջ կյանքի ընթացքում: Հնարավորության դեպքում պետք է հիմնել սեփական թերթը կամ բլոգը: Շատ լավ կլինի, եթե բոլորն այսպես մտածեն: Եթե մարդկանց գոնե քառասուն տոկոսն այսպես մտածի, մենք լուրջ դրական տեղաշարժեր կունենանք մեր տնտեսության մեջ: Երբ արդեն հաջողակ լրագրողը, կամ, ընդհանրապես, որևէ այլ մասնագիտության տեր մարդը դուրս գա աշխատանքից և հիմնի իր սեփականը՝ հաշվի առնելով ու չկրկնելով իր նախորդ գործատուի սխալները, ապա կբացվեն նոր հաստիքներ երիտասարդների համար, ոչ միայն իր նախկին աշխատավայրում՝ աշխատանքից դուրս գալու հետևանքով, այլև իր բիզնեսում, որովհետև երկար հնարավոր չէ դիմանալ առանց աշխատողների: ԱՄՆ-ն շատ զարգացած է և ունի լավ տնտեսություն, որովհետև ամերիկացիների մեծ մասն ունի հայտնի ամերիկյան երազանքը՝ հիմնել սեփական բիզնեսը:

Սովորական արևոտ օր էր: Ինչպես միշտ՝ շտապում էի պարապմունքի և ճանապարհին հանդիպեցի հարևանուհուս.

-Բարև ձեզ:

-Վա՜յ, Անի ջան (սովորաբար նա ինձ այդպես է դիմում), բարև:

Սկսեցինք քայլել միասին: Իմ քայլերը, բնականաբար, ավելի արագ էին, քան նրանը: Հանկարծ լսվեց ինձ համար սովորական դարձած, բայց տհաճ հարցը:

-Անի ջան, ինչի՞ ես սենց կոլոտ մնացել:

Ճիշտ է, արհամարհանքի նշան է, բայց նրա հարցը անպատասխան մնաց: Ոչ այն պատճառով, որ չէի ցանկանում պատասխանել, այլ այն, որ պարզապես պատասխանը չունեի: Բայց չէ՞ որ ցածրահասակ մարդիկ նույնպես ունեն առավելություններ.

1. Նկարներում դուք միշտ առաջին շարքում եք կանգնում:

2. Ձեզ չեն ուղարկում բերելու այնպիսի առարկաներ, որոնք դրված են բարձր տեղերում:

3. Դուք կարող եք հեշտորեն տեղավորվել փոքր տարածքում:

4. Բարձրահասակ մարդկանց մեծ մասն ունի խնդիրներ ողնաշարի հետ, իսկ ցածրահասակների մոտ այդ խնդիրը շատ քիչ է նկատվում այն պատճառով, որ օրինակ՝ երթուղայինում կարիք չի լինում կռանալու:

5. Ցածրահասակները կարող են գումար խնայել՝ օգտվելով երեխաների համար նախատեսված խանութներից:

6. Ցածրահասակ մարդիկ մեքենայի մեջ վատ իրավիճակում չեն հայտնվում ի տարբերություն բարձրահասակների, որոնց ոտքերը խանգարում են դիմացի նստողին, կամ էլ դիմացի նստարանն է ցավեցնում նրանց ոտքերը:

7. Ճոճանակներից և մանկական կարուսելներից բարձրահասակները միշտ չէ, որ կարող են օգվել՝ տարածքի փոքրության պատճառով, իսկ ցածրահասակներն անկախ տարիքից վայելում են մանկությունը:

8. Փոքրերի շրջապատում ցածրահասակները չեն տարբերվում և կարիք չունեն վատ զգալու:

Ցածրահասակ կամ բարձրահասակ լինելը մեր ցանկությունը չէ. մենք չենք ընտրում, թե ինչպիսին պետք է լինենք: Հակառակ դեպքում աշխարհում միանմանություն կտիրեր: