Դու այլևս սովոր չես լինի ու չես համակերպվի ինձ։
Ինչ-որ մի պահի բաժանվեց մեր ճանապարհը, բայց ի տարբերություն քեզ, ես փոխեցի այն հակառակ ուղղությամբ, և գուցե հանդիպենք ապագայում դեմ առ դեմ։ Բայց դու ինձ չես ճանաչի, քանզի ամեն բան այլ դարձավ իմ կյանքում։ Դու գուցե ծերացար քո ցավից, ես էլ փոխեցի ապրելակերպս։ Քեզ դուր չի գա ոչինչ իմ մեջ, գուցե դա էլ ուզում էի։ Դու գինետներից հարբած ու մտամոլոր կգնաս տուն, իսկ ես դեռ ծխով կլցնեմ մեջս ու կշարունակեմ հարբելը, քանզի ինձ տանը ոչ ոք չի սպասում։

Անկեղծ ասած, ափսոսում եմ քեզ, քո մեջ անվերջ պատերազմներ են, իսկ ես ազատվեցի դրանցից։ Քեզ ոչինչ չի փրկի, դու ինքդ պատերազմի մեջ էիր, և այն քո մեջ է այնքան ժամանակ, մինչև աչքերդ փակվեն։ Իսկ ես կփակեմ ծխից մրմռացող աչքերս, գլուխս կդնեմ փաբի սեղանին ու կմտածեմ դատարկության մասին, որն ամեն ծխի հետ լցնում եմ ներսս։

Ինձ մոտ շատ բան է փոխվել այս կարճ ժամանակում, բայց տպավորություն է, թե միայն կորցնում եմ կորուստներիս հաշվարկը։ Իսկ դու շարունակիր հարբել և տուն գնալ, քեզ դեռ սպասում են, իսկ ես ազատ եմ իմ կոտրված թևերով։
Ես դեռ երկար ժամանակ ոչինչ չեմ գրի քո, իմ ու այս կյանքի մասին։ Այլևս ոչինչ չկա ասելու, պարզապես ապրում ենք, որ չնեղացնենք ինքներս մեզ ու մեր հին երազանքներին, որոնց հասանք ու հոգնեցինք։ Ես քեզնից էլ եմ հոգնել, բայց դու երազանք չէիր։ Ես հոգնել եմ գրելուց, որովհետև դատարկում եմ միջիս դատարկությունը։ Իսկ դու կապրես դեռ երազանքներով. պայքարել ներսիդ պատերազմների դեմ ու գոնե հաղթել, որովհետև պարտվեցինք այս անիմաստ ու ծանր պատերազմում։ Բայց ես չունեմ ոչինչ պայքարելու և հաղթելու համար, ես կորցրի ամենը իմ ճանապարհին։

Դու այլևս սովոր չես լինի ու չես համակերպվի ինձ։ Ես ինքս չեմ կարողանում համակերպվել այն կյանքին, որում չգիտեմ էլ ինչպես հայտնվեցի։

Արցունքս դառը անձրևիցդ ա, որ քեզ թվում ա, թե պետք ա կտրել. կտրել՝ քո սեփական ձեռքերով, որովհետև Աստված սպառել է իր ձեռքերը, որ քեզ կհասնեն ու կկտրեն: Դու ուզում ես քնել, բայց նրա համար չէ, որ արև լինի. դու գիտես, որ չկա՛ ոչինչ. ու դա բացարձակ ճշմարտություն է՝ թե այդպես ես մտածում: Թող քո ականջին ստեր փչեն, որ անձրևդ երկարի. ես քեզ չեմ խաբի երբեք ու չեմ հորինի:

Քեզ չի՛ թվում, քեզ ոչինչ չի՛ թվում, ոչ մեկին ոչինչ չի՛ թվում ի՛ր մասին, մեզ միայն թվում է դիմացինի՛ մասին: Մենք թվում ենք ու քանակում ենք դիմացինին՝ իր թվարկածներից ու թվերից, չիմանալով, որ անձրևի կաթիլները հաշվել չի լինի, գրել չի լինի, բառոտել չի լինի, սիմվոլե՞լ ՝ դժվա՜ր. միայն երբ չի լինի: Դիմացին լինել չի՛ լինի. միայն ոչինչ չասող հայացքով ու հասկացող աչքերով դիմացից նայել. դիմացից, ոչ թե՝ կողքից: Ես ոչ մեկի կողքին չեմ. ոչ մեկն իմ կողքին չի: Ոչ մեկ ոչ մեկի կողքին չի կարող երբևէ լինել, միայն այն պատճառով թեկուզ, որ նախադասությունը ես – ով եմ սկսում:

Արվեստդ կյանքդ ա, որովհետև չունես արվեստ՝ կյանքում: Դու գրում ես, որ բացատրես. քե՛զ բացատրես, ինքդ՝ քեզ՝ ինքդ քեզ բացատրես, բայց… քո՛ համար չէ, այլ՝ իմ, այլ՝ նրա, այլ՝ մեկ ուրիշի, որ մի օր գիրքդ կկարդա ու դառը անձրևդ կուլ կտա: Դու գրում ես նրա՛ համար կամ գրում ես ուղղակի, որովհետև այլ՝ անելու բան չկա, ու երևի թե լավ կլինի, որ վերևից նայելով սկսի կարդալ, միգուցե մի փոքր ավել քեզ կողքից նայի: Դուք կուլ կտաք անձրևը. դու կմարսես, ինքը՝ կթքի: Դու կթրջվես, ինքը՝ գլխիդ անձրևանոց կպահի ու չի թրջվի: Կամ` հակառակը:

Ես՝ քեզնից եմ միտք քաղում, դու ինձնից ես միտք քաղում: Մենք լալիս ենք աղի անձրևով՝ միմյանց դառը արցունքների համար կամ հակառակը: Որովհետև մենք միայն մեզ ունենք ու երևի թե միայն լացել գիտենք, որ չունենք: Որովհետև արցունքս աղի է, անձրևդ՝ դառը: Կամ հակառակը: Արդեն ասել եմ: Ասում եմ, որ իմանաս: Վիճակս ավելի հասկանաս: Քեզ ավելի լավ խաբեմ:

Քո փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ես միայն ի՛նձ կկարողանամ գտնել: Բայց իմացիր, որ ես քեզ գտել եմ իմ փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին, ու քեզ լսող մեկը կա, ու քեզ ես երևի թե մի քիչ հասկացել եմ՝ կողքից:

Դու սիրիր ու ապրիր: Դու սիրիր, որ ապրես: Քեզնից չեմ պահանջում, որ ապրել սիրես:

Դու գրիր ու սիրի էն՝ ինչ գրում ես, որովհետև ցանկություն ու նպատակ ու կյանք կունենաս, որ գրածդ՝ իրականությունից հանես ու սարքես: Դու գրիր, որ ինչ-որ բան ստեղծես: Գրիր, որ լացեն ու դատարկվեն ու լցվեն: Դու գրի… Դու գրի բոլոր գրվելիք պահերին կամ գրվելու արժանի պահերի մասին ու ստեղծի, երբ ուժ կունենաս խմբագրելու: Դու պատմիր ու ստեղծիր քո մի բուռ իրականությունից: Մարդիկ ավելի լավ կգտնեն իրենց՝ իրենց փոքր աշխարհում՝ մեծ աշխարհի մասին կամ ուղղակի բառերից ինչ-որ ձև, ի՜նչ-որ ձև իսկականը կզգան ու քեզ կտեսնեն:

Մոռացիր դու նրան, ի՛նձ մոռացիր. մոռացիր դու բոլորի աչքերը, որոնցով գրածդ՝ հետո հազար անգամ ավել ես փորձելու կարդալ: Ես չգիտեմ, ես չգիտեմ ու չեմ կարող պատասխանել, թե մարդիկ ո՞նց են իսկականը հասկանում, թե դու ո՞նց ես իսկականը հասկանում, թե ո՞րն ես դու՝ իսկակա՛նը: Բայց մարդիկ հասկանում են, երևի որովհետև իսկական են, ու ամենաիսկականը հենց մա՞րդն է: Դու գրիր, հազարավոր անծանոթ մարդիկ քեզ կկարդան ու կզգան ու կմտածեն այն, ինչ իրենք են, այն, ինչ իսկական է, իսկ քեզ իմացողները թող խնդան. դու հիմարություն ես, միայն երբ պատմու՛մ ես քո մասին իրենց: Բայց դու իմաստ ես, թե պատմում ես ինքդ քո մասին պատմելու մասին: Ու ես չեմ խնդում, ոչ էլ լաց եմ լինում:

Իմացի՜ր, ես հենց քե՛զ համար եմ գրում ու իմացիր, որ խաբում եմ. ես էլ ի՛մ նրանց ունեմ երևի, ես էլ երևի ինձ եմ խաբում: Դու կարդա քո՛ աչքերով: Մի քանիսը փորձելու են իմ աչքերով կարդալ, ախ, այնքա՜ն իզուր: Մեկը միգուցե վստահ է, որ տեսնում է աչքերս՝ գրելու պահին, ախ, որքա՜ն սուտ ու ճիշտ, եթե նա այդպես է մտածում: Մնացածը ուղղակի վազանց կկատարեն որևէ աչքերով, որևէ պահի ու կհասնեն վերջակետին, որը չկա:

Դու իմացիր, որ ես քո առջև՛ չեմ նստած, այլ՝ կողքիդ: Դու իմացիր, որ մենք լուռ նայում ենք որևէ կետի, այլ ոչ թե՝ իրար: Դու իմացիր, որ նույն՝ ոչ մի տեղ նայելով հանդերձ, մենք ավելի լավ կտեսնենք միմյանց, ու դու իմացիր, որ դեռ ոչինչ չգիտես ու դեռ այնքա՜ն բան ունես իմանալու, որ տարիները ու կյանքը՝ կարճ, այդքան ծանր ու դանդաղ հոսող բոլոր գիշերներով քեզ չեն հերիքի. մեկը նրա համար թեկուզ, որ ինձ հասկանաս կամ նրա համար, որ թեկուզ ուղղակի:

Ուղղակին հզոր բառ է, Պուշկինի «չտո-տը»-ն հզոր է, որովհետև այն բառերից ու սիմվոլներից վերև է , այն վեռբալ չէ: Իմացիր, որ Բախը ստեղծել է «չտո-տը», իմացիր, որ շա՜տ «չտո-տը»- ներ և ուղղակիներ կան այս անուղղակի աշխարհում: Իմացիր, որ քո ուղղակին հզոր է. դու վեր ես ելնելու բոլոր բառերից՝ հենց գրելով: Դու վեր ես ելնելու բոլոր սիմվոլներից՝ հենց ստեղծելով: Իմացիր, որ հիմա քո ուղղակին ամենաիսկական իմաստն ունի ու բացի՜ր աչքերդ: Ես սպասում եմ. սպասում եմ  քե՛զ. ամեն օր՝ արդեն ուրիշ ես-ը ամեն օր կսպասի քեզ՝ արդեն ուրիշ. ամեն րոպե ինձ ավելի անծանոթ ու հարազատ: Ես սպասում եմ քեզ, իմացի՜ր. ուղղակի:

Քնիր դու ցերեկները ու գիշերները՝ ապրիր կամ հակառակը. միայն ապրիր: Ապրելու իմաստը ես դրանում եմ տեսնում. գտնում ես, թե ո՞նց ես ուզում ապրել ու ապրում ես: Գտիր Ո՛նց-ը: Ուզու՞մ ես, ուղղակի՛ ապրիր: Թող քո Ո՞նց-ը լինի Ուղղակին: Արդեն ասել եմ իմ վերաբերմունքը՝ Ուղղակիին: Դեռ շատ բան ունես ասելու, ուղղակիորեն՝ առանց բառերի, հենց քեզնով, քո ապրելով: Ողղակիից հետո միշտ գալիս է պատասխանը՝ թե՛ բառերով, թե՛ սիմվոլներով, թե՛ գույներով, թե՛ էմոցիաներով, թե՛ եղանակներով, ամե՜ն ինչով ու ոչնչով: Քեզ մի քայլ է մնացել. էլ մի՛ վազիր, հանգիստ և ուղղղակի քայլիր, ու ես հավատում եմ, որ դու կգտնես քո՛ «չտո-տը»-ն, քո ինչ-որ բանը. ուղղակի. ես էլ չգիտեմ, թե ինչի, ու պետք էլ չի:

Երբեմն լուսնի աղոտ լույսի տակ,

Երբ հովը հուշիկ փեշերն է քաշում՝

Ալեկոծելով օվկիանը անհուն,

Հոգիս թռչնի պես վեր է սավառնում.

Իմ մեջ ծնվում է քաղցր մեղեդի, մի մեղմ եղանակ։

Եվ սոսիների սոսափյունը խորթ,

Հին ու մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում է այնքա՜ն ավելորդ,

Բայց դառնում հանկարծ անչափ դուրեկան

Ու ներս է հորդում առանց մնացորդ։

Մեղեդուն այդ վայրի, հեթանոսական

Ձայնակցում են աստղեր ու լուսին,

Ժայռեր ու դաշտեր, մորեխ ու լուսան,

Բայց տիեզերքի մեծ համերգի մեջ

Անբիծ մաքրությամբ հնչում է մի ձայն,

Որ գեղգեղում է թռչունը ներսիս,

Ու ներդաշնակում այնքա՜ն միալար,

Այնպե՜ս երկնային ու լիակատար,

Որ ճանաչում եմ անունը քո խորթ,

Որ հին, մոռացված խրատի նման,

Մի պահ թվում էր այնքա՜ն ավելորդ…

Օրագիր, 6  տարի անց, էջ 354

Բառերս, առանձ ինձ հարցնելու, անշտապ, բայց լարված դուրս են գալիս։ Ուզում եմ մեկին ենթարկվել. այնպիսի մեկին, ով կօգնի հաղթել ինքս ինձ։ Պարտված եմ։ Ամաչում եմ։

Մեկ-մեկ մոտենում եմ հայելուն, որ հասկանամ՝ հայացքս էլ է պարտվա՞ծ, թե՞ միայն ներսս, ու ոչինչ չեմ հասկանում, որովհետև այդ հայացքը իմը չէ։

Դու  հաղթեցիր։ Երբեք չէի մտածի, որ հպարտությունս, որով այդքան հպարտանում էի, կթուլանա, կնվաղի ու… Կպարտվի քեզ։ Թվում է՝ պարտվելը ամենածանր բանն է, բայց ավելի ծանր է պարտությունն ընդունելը։ Ես ընդունում եմ։ Ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ: Դու իմ մանկությունն ես, իմ ընթացքն ու կանգ առած ներկան։

Դու իմ դեռ չսկսած ու չգրված պատմությունն ես։

Ուզում եմ հաղթել այս անիմաստ ու միակողմանի պատերազմում, բայց միայն պարտվում եմ։ Ուզում եմ ոչինչ չզգալ, ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ։ Սա ես եմ, ով քեզ կարգել է որպես չմոռացվող ու ամեն կերպ փորձում է մոռանալ, սա ես եմ, ով  աշխարհի բոլոր գույները քո մեջ է տեսնում։

Երանի կարդաս… Կարդաս ու հասկանաս, որ հենց ՔԵԶ եմ գրում։

Բառերս դեռ հոսում են ու կհոսեն այնքան ժամանակ, մինչև վերջնականապես ուժասպառ լինեմ, իսկ հետո ամեն ինչ կսկսվի նորից՝ նույն սցենարով, նույն պատկերներով ու նույն մտատանջություններով, ես էլ կփորձեմ հարմարվել ու նորից կդժգոհեմ ինքս ինձնից, ու սա սենտիմենտալ ապուշություն չի, սա ես եմ…

Շարունակելի…

Աշխարհագրության դասը Արցախով փակվեց, ու չնայած աշխարհը երբեք էլ իր սեփական գիրը չունեցավ Արցախի համար, բայց ասում եմ՝ աշխարհագրության դասը Արցախո՛վ փակվեց…

Ես լուռ լսում եմ, պապանձվել եմ, Արցախի մասին է խոսում (ես անգամ մտքիս մեջ չէի խոսում) ու ցուցափայտով սահում է քարտեզի վրայով։

Պարո՛ն Դավթյան, Ձեր ձեռքը չի՞ դողում Արցախի սահմանները ցույց տալիս։ Ցուցափայտը լուռ իր գործն էր անում։ Հիմա երևի աչքերում արցունքը գնդված քարտեզի վրայով այս ու այն կողմ է սահում։ Էլ ուրիշ քարտեզ կա՞, մի քիչ էլ իր վրա քարացած նայենք. այս մեկը ամոթից կարմրել է։ Այդքան քարացած հայացքներ, բոլորիս մտքին էլ մի բան՝ «…»

Ու ես մտածում եմ. «էլի մի տարի ավարտվում է, իսկ Արցա՞խը…»։

Ասում էի ու անընդհատ կրկնում՝ հույսը վերջում է մեռնում։ Բա լավ, վերջը ե՞րբ է, և իսկապես, նկատե՞լ ես, երբ պահը գալիս է, ու քեզ թվում է, թե վերջ, էլ հույս չկա, միևնույն է, շարունակում ես հավատալ, ու ավելի շատ քան այն ժամանակ, ավելի շատ, քան նախկին դու-ն։

Մի օր ցուցափայտը գլուխը բարձր էնքա՜ն տարածքներով է անցնելու, հետո միանա մի կետի, և ես լսեմ՝ Հայաստանի Հանրապետություն։ Ու էլ ոչ մի քարացած հայացք, էլ ոչ մի անբարբառ ու անծիր մտքեր։

Կարդում եմ քննական հարցաշարը, հարց. Արցախ (աշխարհագրական դիրքը, բնական պայմանները, բնակչությունը և տնտեսությունը)։ Նորից մտածում եմ, թե հարցին ինչպե՞ս են պատասխանում, ո՞ր վիճակագրական տվյալներով…

Օրեր դուրս եկան օրացույցից։ Այդ տարի ես ամեն ինչ տեսա, ամենը, ինչ շուրջս էր, դիմացս էր, ամենը՝ ինչ կար։ Հիմա ոչ մի փիլիսոփայական միտք մի փնտրի. ես արդեն ակնոց եմ կրում։ Արդեն մենակ չեմ, ու իմ աչքերը զբաղված են։ Առաջին օրը դրեցի, ճանապարհին ամեն ինչ ուսումնասիրելով եկա տուն։ Բոլորին հատ-հատ բարևեցի, ոչ մեկի կողքով «արհամարհական» չեմ անցել։ Բայց մեկ-մեկ ինձ մի հատ էլ ակնոց է անհրաժեշտ՝ ակնոցս գտնելու համար։ Հիմա ինչքան էլ խոսեմ, ինչքան էլ պատմեմ 2021-ի թողած անցքերի ու այլքի մասին, միևնույն է, իմ ամբողջ տարին մեկ գիշերվա մեջ է։

Իմ սպասված ամառը եկավ, իմ երեք ամիսները։ Ինքնակամ գնացի Տավուշ՝ Բերդ, այս անգամ մենակ, ինձ վստահում են արդեն, պատկերացնու՞մ եք։ Այն ճանապարհը, որը երբե՛ք չի անցել առանց ծնողների, եղբորս ու մնացածների՝ ես անցնում եմ մենակ։ Ինչքան էլ ասացի, որ ես արդեն մեծ եմ ու ինքնուրույն կարող եմ՝ հավատացին (անսպասելի հարված էր), իսկ ճանապարհի բոլոր տրաֆարետները անձամբ, դեմքով և դիմագծերով ճանաչեցին ինձ։ Ես սպասում էի, ու գիտեի, որ հասնեի տեղ, ճակատիս մի համբույր էի ստանալու. դա անքննելի քայլ է պապիս կողմից։ Տատիս գիրկը իմ կարոտի բույրը ուներ. դա էլ, անքննելի է, անվիճելի։

Ամեն գիշեր նստում էի պատշգամբում, սպասում, որ լուսինը դուրս գա, որ մենակ չմնամ։ Իմ ամբողջ տարին մի գիշերում մնաց։ Երբեք, ոչ մի անգամ ու ոչ մի գիշեր ես ինձ հետ չէի զրուցել այնքան անկեղծ, ինչպես այդ գիշեր։ Հետևություն. մեկ-մեկ բոլորից հեռու ու մենակ մնալ պետք է, էմոցիաները արտահայտել՝ լացելու չափ։

Երբ լրացավ 10-րդ օրը, ես վերադարձա Երևան։ Ինչպես եկել էի, այդպես էլ գնացի. պապիս ճակատից համբույրն էլ մնաց ինձ հետ, տատիս կարոտված գիրկն էլ։

Էլի օրեր պակասեցին օրացույցից։

Ես կանգնած եմ դաշնամուրի կողքին ու պատրաստ սպասում եմ, որ լսեմ առաջին նոտան ու երգեմ։ Ինձնից գոհ եմ, այո՛, ամառը տանջվել, քրտնել եմ, որ նոտաները սովորեմ, փաստորեն, պարզվեց, միայն շոգից էի քրտնել։ Նայում եմ նոտաներին ու փորձում պարզել՝ սա ի՞նչ է, ո՞վ կիմանա։ Բայց երգելու ժամանակ հո՜ երգում եմ, ու թվում է` ամբողջ տարվա կուրսը յուրացրել եմ։ «Նոտաների արագացված դասավանդում ընդամենը 3 ամսում», կարելի էր այսպես էլ ասել, վատ չի հնչում։ Մարդիկ տարիներով սովորում են, ես եկել 3 ամսում ուզում եմ առանց ծամել կուլ տալ։

-Քննությունդ 10 ես ստացել, գիտե՞ս։

-Ե՞ս, 10՞։ Հո մի թիվ ավել չե՞ք լսել։

Զարմանում եմ ու ինձ վրա զայրանում՝թե ինչու զարմացա։ Նախորդ տարին` 9, առաջին տարին` 8, իսկ հիմա` 10 (խնդրում եմ՝ չմտածեք, թե 20-ից եմ ստացել 10, ո՛չ, 10-ից 10)։ Իմ հաջողությունն էր, ձեռքբերումը ու էն հույսը, որ ի սկզբանե ասում եմ՝ վերջում է մեռնում։

Ես իմ 2021-ը Սահյանի հետ եմ փակում.

Ես չիմացա թե ինչո՞ւ,
Դու չիմացար, թե ինչպե՞ս…

2021-ի բոլոր էջերի արանքում էջանշան դրել, ընդգծել, պատռված էջերս իրար միացրել, կազմել, հատվածներն էլ անընդհատ մտքիս մեջ կրկնել։

Նոր օրացույց ունեմ։

Ձմեռային արձակուրդներս շարունակվում են: Զբաղված ու ծանրաբեռնված ամիսներից հետո վերադարձել եմ հայրենի Գորիս՝ փոքր ինչ հանգստանալու, մտքերս և էներգիա հավաքելու՝ նոր ուղի սկսելու համար: Երկու թե երեք օր առաջ հանդիպել էի ընկերներիս, որոնց երկար ժամանակ է չէի հանդիպել: Սովորության համաձայն հավաքվել էինք՝ զրուցելու, իրար տեսնելու և ուրախանալու համար: Մեր վերջին հանդիպումից երկար ամիսներ էին անցել, ու կարոտը բավականին շատ էր: Հերթական օրն էր, ընկերներիցս մեկն ասաց.

-Բայց ինչքան հիշելու բան ունենք, առհասարակ ինչքան կարևոր բան ա հիշողությունը, եթե չլիներ մեր հիշողությունը, ո՞նց կապրեինք, ի՞նչ արժեք կունենար մեր կյանքը:

Անկեղծ, մտածելու տեղիք շատ տվեց: Ի՞նչ արժեք ունի հիշողությունն առհասարակ մարդու համար: Ինչու՞ է պարտադիր անընդհատ վերապրել անցյալը ու վերադառնալ մտովի այնտեղ:

Մաթեմատիկոսները, ֆիզիկոսները, քիմիկոսները իրենց հիշողության մեջ պահում են մաթեմատիկական բարդ հաշվարկները, ֆիզիկական բանաձևերը և այլն: Սակայն իրականում մենք շատ ավելի կարևոր բաներ ունենք հիշելու: Օրինակ, ուսուցչուհիս ինձ ասում էր, թե ինչքան էլ բարձրանաս, չմոռանաս, թե որտեղից ես գալիս ու որտեղ ես ծնվել: Համաձայն եմ ուսուցչուհուս հետ, որովհետև հիշողությունն է, որ առաջ գնալուն զուգահեռ մեզ ստիպում է մեկ-մեկ հետ նայել:

Հիշում եմ, հետպատերազմական շրջանում հեռուստացույցով դիտում էի հանձնված Քարվաճառից մի տեսանյութ: Սփյուռքահայը, ով Քարվաճառում հյուրատուն էր կառուցել, մղկտում էր, ասում էր. «Ախր ո՞նց ապրեմ, ո՞նց հիշողությանս մեջ տեղավորեմ էս սարերը, ժայռերը»:

Հայն ընդհանրապես հիշելու շատ բան ունի: Հայն իր անցյալը վերապրելով պետք է ապրի: Եթե չհիշենք մեր անցյալը, չհիշենք մեր պապերի անցած ճանապարհը, չհիշենք, թե նրանք ինչ զրկանքներ են կրել, որ այսօր մենք ապրենք ազատ ու անկախ Հայաստանում, ո՞նց ենք կառուցելու մեր հաջորդների և հենց մեր ապագան:

Մեր անցյալը մեր ապագայի կնիքն է:

Հորս փոքր ժամանակ հարցրել էի, թե ինչու սկսվեց Արցախյան պատերազմը: Նա պատասխանել էր, թե հիշել էինք մեզ հետ կատարվածն ու վրեժ ունեինք լուծելու, հայրենիք ունեինք ազատագրելու:

Մեր՝ հայերիս անցյալը, ստիպում է մեզ լինել վճռական և թույլ չտալ, որ մեր ուղեղից հանեն մեր հիշողությունը, մեր կարևոր անցյալը:

Ամեն անգամ Գորիս գալուց հիշում եմ ընկերներիս հետ անց կացրած երջանիկ օրերը, ուրախ պահերը: Ամեն փողոցով, թաղամասով քայլելիս արթնանում է քաղցր հիշողությունս: Հասկանում եմ, որ ժամանակի ընթացքում կփոխվի ամեն բան, ես էլ, ընկերներս էլ կփոխվենք, սակայն հիշողությունները մեզ նորից կբերեն այնտեղ, որտեղից սկսվել էր ամեն ինչ: Ինչքան էլ շքեղ բնակարանում ապրեմ, միևնույն է, ներկայիս իմ համեստ տունը ինձ համար ավելի մեծ արժեք է ունենալու/ունի ու վերադառնալու եմ այնտեղ: Ինչքան էլ հեռու լինեն ընկերներս ու ուրիշները հայտնվեն իմ կյանքում, անդավաճան հիշողությունը կմիավորի բոլորիս:

Ես ուրախ եմ ու երախտապարտ եմ ընկերներիս այդքա՜ն երջանիկ օրեր ինձ հետ կիսելու համար: Իսկապես, ես հիշելով թե իմ մանկությունը, թե նախնիներիս չարչարանքներն ու պատմությունը՝ հանուն այս օրվա, ես փորձում եմ ինձ համար կառուցել այն կարիերան, որ էլի քաղցր հիշողությունով ուրախանամ ներկա ձեռք բերածի համար:

Ինձ համար կարևորն անկեղծությունն է ու մաքսիմալ պարզությունը: Հենց դա է գեղեցիկ հիշողություն ունենալու բանաձևը, առանց որի մեր կյանքն իսկապես արժեք չէր ունենա: