Ani avetisyan

Թե ինչպես է հողը տուն դարձել

Երբ ես ծնվեցի՝ ինձ շրջապատող աշխարհը գրեթե նույնն էր, ինչ  այսօր է: Երբ այնքան մեծացա, որ սկսեցի նկատել փոփոխությունները՝դեռ չէի պատկերացնում, չէի մտածում, որ իմ հիշողության ու մտապատկերների սահմանից անդին էլի ինչ-որ բաներ են եղել,  որոնցից ինչ-որ բան՝ նույնը, շատ բաներ՝ այլ կերպ են եղել:

Մի ժամանակ, երբ ես չկայի, երբ չկար այն ամենն, ինչ կա այսօր, երբ չկար նաև այն, ինչ եղել է դրանից էլ առաջ՝ այս վայրը երևի սովորական  քարակույտ է եղել, բլուրներ ու սարեր են շրջապատել այդ մանր ու սուր քարերին, բայց հնարավոր է նաև, որ այստեղ ծառեր կային, ու նույնիսկ անտառ էր , գուցե լիճ կամ լճեր էլ են եղել: Ո՞վ գիտե:

Ժամանակ է անցել, և  չգիտեմ՝ որտեղից ինչ-որ մարդիկ են եկել այստեղ ապրելու, բայց ժամանակների ու ժամանակի քամիների բերած փոշին ծածկել է նրանց ու նրանց տները, ծածկել է նրանց հետ կապված ամեն-ամեն ինչ: Հետո այնքան փոշի ու քարեր են հավաքվել, որ դրանց վրա նոր տներ են կառուցվել, ու նոր մարդիկ են եկել այստեղ: Այդպես, փոշու տակ երևի շատ աշխարհներ են մնացել, ու քիչ-քիչ բարձրահարկ շենքի նման ինչ-որ բան է ստացվել, իսկ ամենավերևի հարկում ուրվագծվել է այսօրվա պատկերի նախատիպը:

Երևի քամիներն ու դրանց բերած փոշին էր մեղավոր, որ այստեղ ծառեր ու կանաչ չի մնացել: Երևի ամենաներքևում՝ առաջին հարկում, աշխարհի ամենականաչ տարածքն է եղել: Երևի:

Այդ ժամանակից դարեր են անցել, և այստեղ հարևան ժողովրդից մարդիկ են եկել ապրելու: Ապրել են, գուցե ուրախ, գուցե տխուր օրեր անցկացրել: Նոր տներ են կառուցել դարերի փոշու վրա, ու կարծել,որ եթե այդպես է՝ այդպես էլ պետք է լիներ:  Ճիշտ է՝ նրանց վրա ժամանակի փոշին չի նստել, բայց մի օր եկել է տարածաժամանակային սխալներն ուղղելու ժամանակը, և այս քարակույտ-հող-հայրենիի իրական տերերը եկել են՝ նորից տեր կանգնելու նրան՝ հույսով, որ մի օր այդ հողը  աշխատող ձեռքի տակ հայրենիք կդառնա:

Առաջինը այստեղ տատիս ծնողներն  ու նրանց հարազատներն են եկել: Այդ ժամանակ այստեղ եղած հին աշխարհներից շատ բան չէր մնացել, միայն կիսավեր տներ էին, որոնց քիչ ժամանակ անց նույնպես կծածկեր փոշին, բայց այդ տները նոր տների հիմք են դարձել, և նորից կյանք է սկսվել: Գյուղը գյուղ է դարձել, հետո դարձել երկրի մի մասը, ինչ-որ բան տվել նրան ու մի բան էլ վերցրել: Այստեղ  ապրողներին սկզբում մի բան էր միավորում. նրանք բոլորն էլ Արևմտյան Հայաստանից էին եկել, գրեթե բոլորը՝ մի գյուղից: Նրանք ապրել են կողքի-կողքի՝ փոքրիկ ու իրար կպած տներում, ապրել են մեկը մյուսի կյանքով…  Նրանց հին՝Վանում թողած գյուղից մեկն էլ մի օր որոշել է գրել ապրածը, տեսածն ու լսածը.

«…Վասպուրականի երբեմնի  բազմաշունչ Հառեղից այստեղ էին հասել ծերացած Մուխսին (նա տոհմի հպարտությունն էր, որովհետև Երուսաղեմ ուխտի էր գնացել), Արշոն, Մարտիրոսը, Անդունենց Սերոբը՝ Գյուլոյի հետ: Եկել էին նաև մի քանիսը Փեսանդաշտից և Ալաշկերտից»: 

Հեղինակի նշած մարդկանց անունները մանկուց եմ լսել,իսկ նրանցից շատերին ու ոմանց էլ, ովքեր մնացել էին անցյալի էջերում՝ տեսել եմ գրքերի մեջ, այն գրքերի, որոնք տատիկս ու նրանց ողջ տոհմը աչքի լույսի պես էր պահում: Այդ գրքերում ծանոթ անունները կարմիրով էին ընդգծված:

Հենց նրանք են այս քարակույտին ձև ու գույն տվել, նկարել են վաղուց ջնջված պատկերները, ու այս հողը ժամանակի ընթացքում հայրենիք է դարձել: Եվ ժամանակի փոշին այլևս չի ծածկել տարածքը, որովհետև արդեն այդ փոշին մաքրողներ կային, և կային նրանք, ովքեր գծում էին այն, ինչ կար, երբ ես ծնվեցի:

Այժմ, երբ նայում եմ Հառեղի, Վանի ժառանգ Փաթրինջ-Ոսկեհատի փողոցներին, մտովի տեսնում եմ բարձրահարկ շենքի մյուս հարկերը, որոնք ժամանակի ճանապարհին մնացել են անբնակ:

Այսօր, երբ մտապատկերներիս սահմանները բավական մեծացել են ու կարողանում են ընդգրկել նույնիսկ անպատկերելին ու անպատմելին՝ աշխարհն ինձ համար միայն գնդի մակերեսին չէ, որ կա, այն մի քանի հարկ ունի, որոնցից ամեն մեկը մի աշխարհ է, մի մոլորակ մեր մոլորակում, որտեղ ամեն մեկն էլ փորձել է քարից տուն շինել, իսկ այդ տունը մի օր հայրենիք դարձնել:

Nane Eghiazaryan

Հնչում է կոմիտասյան մեղեդին

Մարմնովդ սարսուռ է անցնում, իսկ հոգիդ տակնուվրա է լինում, զգում ես ցավ, թախիծ, սիրտդ մորմոքվում է այն մեղեդուց, որ ստեղծել է Կոմիտասը: Նա իր ազգի տառապանքն է դրել մեղեդու մեջ, նրա ամենօրյա ուրախությունն ու թախիծը, հոգսերն ու պարերը: Նրա կախարդական նոտաների մեջ լսվում է այն ձայնը, զգում ես այն զգացմունքը, որն ապրել է այդ պահին: Այդ մեղեդին դիպչում է քեզ, մտնում սիրտդ, և երբ զգում ես այն, չես ուզում բաց թողնել: Նա հոգուցդ մի կտոր է պոկում ու տանում իր հետ: Այդ մեղեդին արցունք է պոկում աչքիցդ, ու էլ չես կարողանում այն բաց թողնել:

Կոմիտասի մեղեդին չես կարող փոխարինել ոչնչով: Այն յուրահատուկ է իր ձևով, զգացմունքների տեղատարափով: Բառեր, բառեր ու էլի բառեր, որոնք միգուցե փորձում են գեղեցկացնել մեղեդին, ու շատերի համար հենց դա է կարևորվում:

Գիտե՞ք, պետք չէ լսել բառերը, որ պատկերցանես՝ ինչի մասին է Կոմիտասի ստեղծագործությունը: Ո՛չ, Կոմիտասին կարելի է հասկանալ նրա մեղեդու միջոցով: Մարդի՛կ, ինչո՞ւ եք ամեն ինչին թռուցիկ կերպով վերաբերվում, ախր, Կոմիտասը հանճար է, իսկ շատ երիտասարդներ նրան նույնիսկ չեն հասկանում: Կոմիտասը հայ էր, բայց այժմ այլազգիները  ավելի շատ են լսում նրա մեղեդիները, քան մենք, ու ավելի շատ են նրան գնահատում: Չնայած՝ հանճարին ոչ բոլորը կարող են հասկանալ:

Կուզեի մարդկանց հարցնել, հայությանը հարցնել, թե այս աշխարհում եղե՞լ է, կամ կա՞ մեկը, ով այդքան խորն ու այդքան գեղեցիկ է ներկայացնում թե՛ ցավը, թե՛ ուրախությունը:

Հնչում է կոմիտասյան մեղեդին, որի ժամանակ մարդիկ լարվում են, ու ինչպես մի քանի տարի գեղեցիկ հագուստ չտեսած մարդը՝ խլում են այն ու չեն կարողանում բաց թողնել: Վերջ: Մեղեդին դադարեց: Ամբողջ դահլիճում լռություն է: Մարդիկ քարացել են, իսկ նրանց աչքերից արցունքներ են հոսում: Նրանցից մեկը վերջապես ուշքի եկավ և ոտքի կանգնելով՝ սկսեց ծափահարել: Նրա ծափի ձայնից այդ սքանչելի ու հեքիաթային քնից արթնացան և մյուսներն ու սկսեցին հետևել առաջին մարդու օրինակին:

Իմ կարծիքով հենց այդպես է պատահում, երբ մի շքեղ դահլիճի բեմում հնչում է կոմիտասյան մեղեդին:

Lilit Grigoryan

Խառը ժամանակներ են

Ապրիլը վերջացավ: Շատերը սկսել են պատրաստվել տարեվերջյան քննություններին, ոմանք այդ մասին չեն էլ մտածում ու մեզանից երջանիկ կյանքով են ապրում, ոմանք էլ չգիտեն, թե որտեղից կարելի է սկսել և ուր գնալ:Մեզանից շատերը պատրաստվում են միասնական քննություններին և սթրեսային վիճակում են: Ընդհանրապես այդ միասնական քննությունները ոնց որ մի նոր կյանք մտնելու համար քննություններ լինեն: Էնպես ծանր են տանում մարդիկ, չգիտեմ, կարող է, ես էլ ծանր տանեմ: Մի տեսակ չեմ սիրում էդպիսի լարված վիճակներ, որ անգամ ժամանակ չունես դուրս գալու, մի փոքր քայլելու, կյանքի մի ապրիլ էլ վայելելու, ու արդեն մայիսն է…

Շատերս էլ պատրաստվում ենք փոխադրական քննություններին, արդեն ունենք տոմսերը, բայց դեռ չենք ուզում գոնե ծանոթանալ դրանց:
Խառը ժամանակներ են… Ոմանք էլ չգիտեն, թե որից սկսեն: Նրանցից մեկն էլ ես եմ: Սովորում եմ տասներորդ դասարանում, ունեմ բանավոր քննություններ չորս առարկայից, մասնակցում եմ մի շարք մրցույթների ու չեմ հասկանում, թե որ գործը կարելի է առաջ քաշել, որը դարձնել երկրորդական, ու էսպիսի շատ հարցեր, որոնց պատասխանը ընկերուհիս է տալիս, Մարիամը, ով ինձ պես մի բազմազբաղ աղջիկ է:

Մեր ամենօրյա խոսակցության թեման սովորելն ու ամեն ինչ հասցնելն է: Երբ նեղվում եմ այսքան լարվածությունից, նրան ֆեյսբուքով գրում եմ՝ Մար… Ու նա արդեն գիտի փորացավս: Զանգահարում է, հույս տալիս, քաջալերում: Անընդհատ որոշում ենք իրար հետ պարապել, էսպես կամ էնպես դասակարգել դասերը, հեշտը դժվարից տարբերել ու… Ահ, ոչ մի հետաքրքիր բան, բայց դե, միևնույն է, մենք հասցնում ենք, ու հույս ունենք, որ այս ամենը շուտ կավարտվի, հանգիստ շունչ կքաշենք:
Բայց մի խորհուրդ բոլորին, ովքեր մեզ նման զբաղված են, քննությունների են պատրաստվում: Լավ քնեք, լավ սնվեք, ու որ ամենակարևորն է, լավ երաժշտություն լսեք: Հիշեք հայտնի խոսքը. Սա էլ կանցնի:

arman arshak

Արմանից՝ Առմ

Բարև… Էլի ես եմ, եկել եմ հետդ խոսելու, արի փորձենք միասին բացահայտել ինքներս մեզ: Դու երբևէ փորձե՞լ ես ինքդ քեզ ներքին վերլուծության ենթարկել, օրինակ՝ տնտեսագիտության մեջ հայտնի SWOT անալիզով: Եթե ոչ, ապա հոդվածս կարդալուց անմիջապես հետո մի զլացիր, վերցրու թուղթն ու գրիչը և առանձնացրու քո թերությունները, առավելությունները, ընձեռված հնարավորություններն ու հնարավոր խոչընդոտները:

Եվ այսպես, հերթական գիշերն էր: Ինչպես բոլոր գիշերները, այս գիշեր ևս մտածում էի ամեն ինչի մասին: Դե, այդպես է, չէ՞, բոլոր մտքերը գալիս են քնելուց առաջ ու, չգիտեմ ինչու, այս անգամ մտքովս անցավ, թե ինչու եմ մոտ ընկերներիս ասում, որ ինձ Առմ դիմեն, փորձեցի հիշել «սկզբնաղբյուրը»: Մտովի տեղափոխվեցի առաջին դասարան՝ իմ առաջին դասը, երբ դասվարս, ծանոթանալով մեզ հետ, իմ անունը կրկնելիս ասաց Առման: Մինչ այսօր հիշում եմ, թե ինչքան դուր եկավ ինձ դա ու ինչքան էր դուր գալիս, երբ նա ամեն անգամ ինձ այդպես էր դիմում:
Լավ, հիմա կասեք՝ Առմանը սկսվեց առաջին դասարանից, իսկ ինչո՞ւ Առմ: Հերթական անգամ փորձեցի վերլուծել ինքս ինձ: Հիշեցի մի քանի տարի առաջվա Առմանին: Ես հասկացա, որ նա իսկապես Արման էր. շփվում էր քչերի հետ, չէր հարմարվում նոր միջավայրերին, իսկ երբ նրան համեմատեցի ներկայիս Առմանի հետ, հասկացա, որ շատ մեծ է փոփոխությունը: Ներկայիս Առմանը սիրում է շփվել, սիրում է նոր միջավայր, սիրում է բոլորի հետ լինել ջերմ և ունի շատ ընկերներ: Այդ մտերմության պատճառով նա չի սիրում, երբ նրան ասում են Արման, այլ կարճ ու մտերմիկ՝ Առմ:
Դե ինչ, սիրելի ընթերցող, գնա ու կատարիր ինքնաբացահայտումդ, ու աշխատիր յուրաքանչյուր արարքիդ վրա, որպեսզի հետագայում հասկանաս, որ այն ծառայել է հնարավորությունների շնորհիվ թերությունները առավելություն դարձնելուն:

amalya harutyunyan

Ես, 10 ամիսները, ապրիլը ու 17-ը

-Երեխեք, գիտեք չէ, մի հատ պատանի թղթակիցների ցանց կա, մեզ մոտ եկել ա դասընթացների, կայքի անունն էլ 17 ա,- ասաց Մանեն, հազիվ հասնելով մեզ մոտ ու սկսելով խոսել:
-Հա, ինչ հավես ա, ափսոս, ես Երևանից եմ,- հույսս կտրած պատասխանում եմ ես:
Ինձ համար ամեն ինչ սկսվեց այսպես:
Ոչ մի դպրոցի տնօրեն, ոչ մի ուսմասվար էլ չեկավ ու չասաց, որ 17-ը մեզ մոտ է եկել (չնայած այնքան կուզեի), այլ հենց շատերիս համար ծանոթ Մանեն ինձ պատմեց 17-ի մասին: Դե նա այն տեսակներից է, որ ոչ մի նոր ծանոթություն ու հնարավորություն բաց չի թողնում:
Օրեր անցան, ու օրերի անցնելու հետ մեկտեղ հետզհետե շատանում էր Մանեի ինֆորմացիան: Ասում էր` կինո ենք նկարում, լուսանկարում ենք, պիտի ճամբար գնանք: Ու մի օր էլ գայթակղությունը համակեց ինձ, ու ես հարցրի:
-Ես էլ եմ ուզում, իսկ ես չեմ կարո՞ղ թղթակցել:
-Դե գրի իրենց, հարցրու, Ամ,- ամեն անգամ ասում էր Մանեն:
Ու ամեն անգամ նա լսում էր նույն պատասխանը:
-Ախր, ամոթ ա, ո՞նց գրեմ, ի՞նչ գրեմ, ի՞նչ ասեմ: Ինձ չեն ճանաչում, երևի չեն թողնի:
Ու չնայած Մանեն ինձ ուղիղ մի ամիս համոզում էր, ես մեկ է` ամաչում էի ու չէի փոխում կարծիքս:
Բայց արի ու տես, որ ամեն ինչ շատ ավելի ուրիշ ստացվեց:
Մի օր էլ նորից թերթում էի 17-ի էջերը ու արդեն հաշիվս կորցրել էի, թե որերորդ անգամ, երբ ես էլ չհասկացա՝ ինչպես ձեռքերս բացեցին հաղորդագրության հատվածն ու գրեցին, որ ուզում եմ թղթակցել:
Գրելուց հետո երկար րոպեներ բարկանում էի ինձ վրա, որոշում, որ այդ բառը հարմար չէր, ստորակետն այդտեղ չպետք է դնեի, ուրիշ ձև պետք է շարադրեի միտքս: Բայց արդեն ուշ էր, նամակս ուղարկել էի:
Ու երբ ինձ պատասխանեցին, որ ես կարող եմ թղթակցել, աշխարհով մեկ եղած գրեցի նյութս ու ուղարկեցի:
Հետո իմ անջատված բնավորության համաձայն 13 օր շարունակ չստոգեցի մեյլս ու չգիտեի, որ նյութս ցանկանում են տեղադրել, մինչև որ էլի Մանեի շնորհիվ գտան ու ինձ տեղեկացրին:
Հիշում եմ` 19-ն էր օգոստոսի, բացեցի ֆեյսբուքը ու տեսա նյութս:
Այդ օրը մխրճվել է հիշողությանս մեջ, կարծիքներ, մեկնաբանություններ այնքան շատ լսեցի, բոլորն էնպես ոգևորեցին, որ այդ օրը դարձավ այն 10 ամսվա առաջին ու կարևորագույն օրը:
Այս ամիսների ընթացքում 17-ը մեծ փոփոխություններ բերեց կյանքումս:
Ճիշտ է, ես ստացա ճամբարի հրավեր, որը ստիպված բաց թողեցի, և որի համար էլ լաց եղա շաբաթներով: Ես փորձեցի փախչել Ապարան` բարեկամներիս մոտ, երբ իմացա, որ 17-ը պատրաստվում է դասընթացներ կազմակերպել էնտեղ, սակայն դա էլ չստացվեց, եղան շաբաթներ, երբ ես չուղարկեցի նյութեր, բայց այն մեծ ընտանիքը ու ջերմությունը, որ տվեց 17-ը, աննկարագրելի է:
Աշուն էր, երբ նորից քայլում էի Մանեի հետ դրսում ու մեզ մոտեցան երեք աղջիկներ: Ու նրանցից մեկն ասաց,
-Վայ դու ես չէ՞ այն աղջիկը, Ամալյան, մենք ճամբարում քո նյութը կարդացինք ու հուզվեցինք, ափսոս չեկար:
Ու ինչքան քիչ բան է ինձ պետք երջանկանալու համար, 2 բառ, ու ես նորից սավառնում եմ երկնքում:
Ու էսպես ամեն մի արձագանքից ու նույնիսկ ամեն մի թղթակցի ընկերանալու հայտից ես երջանկանում եմ ու զգում ինձ լիարժեք անդամ այդ մեծ ընտանիքում:
Ես 17-ում գտա էնպիսի մեկին, առանց ում հիմա ես իմ կյանքը չեմ պատկերացնում, ես պատմեցի ու խոսեցի էնպիսի բաներից, որ դեռ ոչ ոքի այդպես անկեղծ չէի պատմել:
Ու երբ հասավ ապրիլը, Մանեն ինձ ասաց, որ իրեն զանգել են մրցանակաբաշխության համար, հարցնում էր` արդյոք ինձ չե՞ն զանգել:
Ու ինչպես կասեին մեծերը, ես էլի նույն երգն էի երգում:
-Ման, իրենք ինձ նույնիսկ չեն տեսել, ես չեմ հասցրել ծանոթանալ իրենց հետ, մեկ-մեկ պասիվ եմ եղել, ինչո՞ւ պիտի ինձ կանչեն, չէ, դե ինձ երևի չեն կանչի, ոչինչ:
Գնալու ցանկությունս մեջս սպանելով որոշում եմ, որ ինձ հաստատ չեն կանչի, բայց ցանկությունը հաղթանակ է տանում, ու ես համոզվելու համար բացում եմ մեյլս: Ու ի ուրախություն ինձ` նամակ էր 17-ից, հենց մրցանակաբաշխության մասին, մյուս օրն արդեն զանգահարում են, ու վերջ, ես սկսում եմ հաշվել օրերը, երբ պետք է տեսնեմ այն մարդկանց, ում հետ կիսում եմ մտքերս:
Միայն էնտեղ գտնվելն ինձ համար արդեն ուրախություն էր, բայց այն եռապատկվեց ու քառապատկվեց, երբ ես իմ լուսանկարն ու անունը լսեցի 100 ամենաակտիվ ճանաչված թղթակիցների մեջ ու հնգապատկվեց, երբ տեսա նյութս «Խաբարբզիկի» հատուկ համարում: Ու վեցապատկվեց, երբ տեսա ամբողջ «Մանանայի» թիմին, երբ կարողացա գրկել նրանց, ու փոքրիկ երեխայի նման ցանկանում էի ամեն անգամ ստուգել` արդյո՞ք այս ամենը երազ չէ:
Ու այդ նույն ուրախությունը բազմապատկվեց, երբ տեսա Միլենա Խաչիկյանի նյութում այն երեք տողերը, որ չճանաչելով ինձ էր հատկացրել:
Ու ես սիրեցի իմ կյանքի այս 10 ամիսը, շատ-շատ սիրեցի:
Ու ես ցանկանում եմ, որ իրար հետևից 10 ամիսները 10 և ավելի անգամ շարունակվեն, ու ես ունենամ հնարավորություններ ու ոչ մի դեպքում բաց չթողնեմ դրանք:

Հ.Գ. Եթե դու թղթակից ես ու հիմա սա կարդացիր, ուրեմն մի երկմտիր, արի ծանոթանանք: Իմ ցանկությունը շատ մեծ է, ուղղակի ամաչկոտությունս էլ ավելի շատ է: Ու ինչպես հասկացար, նորից նույն երգն եմ երգում:
-Ինձ չեն ճանաչում, ինձ հետ չեն խոսի, ես ամաչում եմ գրել…
Ու այդպես:

Խմբագրության կողմից. Ամալյա, ճանաչելու համար պարտադիր չէ տեսնելը, ինչպես ասում է ձեր սիրած հերոսը, ամենակարևորը սրտով տեսնելն է: Քեզ սիրում ենք:

seda harutynyan-2

Ապրիլը՝ դեմքերով

Հարցազրույց ապրիլյան քառօրյա պատերազմին մասնակցած և վիրավորված, Հրազդան քաղաքի բնակիչ Անդրանիկ Խաչատրյանի հետ։

 -Երբ սկսվեց պատերազմը, որտե՞ղ էիր։

-Ես ապրիլի մեկին բարձրացել եմ դիրքեր, ու երբ սկսել է պատերազմը, ես դիրքերում եմ եղել։

-Ինչպե՞ս սկսվեց հարձակումը։

-Ապրիլի երկուսին մեր կողքի դիրք դիվերսիոն խումբ էր եկել։ Երկու վիրավոր ունեցանք։ Մեզ վրա անդադար ականանետերով կրակում էին։ Ապրիլի երեքին Ղարաբաղից կամավորներ եկան ու մեզ հետ կանգնեցին մարտնչելու։

-Դու ինչպե՞ս վիրավորվեցիր։

-Ապրիլի 3-ի լույս 4-ի գիշերը մեզ զանգեցին ու ասացին, որ մեր ուղղությամբ եկող մարդիկ են տեսել։ Երեք հոգով գնացինք, դիրքավորվեցինք ու սկսեցինք կրակել։ Իրենք էլ մեզ վրա ականանետերով նորից սկսեցին կրակել, հետ գնացինք թաքստոց։ Հետո տղաներից մեկը թաքստոցից դուրս եկավ ու սկսեց կրակել, ես նրան ասացի, որ հետ գա ու նրա փոխարեն գնացի կրակելու։ Ականն ընկավ գետնատնակի դիմաց։ Գետնատնակում երեք հոգի վիրավորվեցին, իսկ դրսում՝ ես։ Առավոտյան շտապ օգնությունը նրանց տարավ, ես մնացի։

-Ի՞նչդ էր վնասվել, ինչո՞ւ չէիր ասում, որ վիրավոր ես։

-Վնասվել էր ուսս։ Ուղղակի չէի ուզում իջնել դիրքերից, ուզում էի ընկերներիս հետ մինչև վերջ մնալ, նրանց հետ լինել։

-Դժվար չէ՞ր վնասված ուսով հակառակորդին դիմադրելը։

-Շա՜տ դժվար էր, պատկերացրու, որ թևս շարժել չէի կարողանում։

-Ինչպե՞ս են ծնողներդ իմացել, որ վիրավոր ես։ 

-Ծնողներիս հետ խոսելիս չեմ ասել ոչինչ, իմացել են ամսի 9-ին, համացանցից։

-Ունեի՞ր ընկերներ, որ հերոսացան քառօրյա պատերազմի ժամանակ։

-Հա, Ասատրյան Աղասը, Յուզիխովիչ Վիկտորը, բայց իմ «պոստից» չէին, վաշտից էին։ Նաև մեր համաքաղաքացի Վահե Զաքարյանը, որն իմ դասարանից է եղել։ Ու հենց այն, որ ես կորցրի իմ մարտական ընկերներին, ինձ ուժ տվեց, որ թեկուզ՝ վիրավորված շարունակեի կռիվը։

-Ըստ Աստծո պատվիրանների՝ մարդ սպանելը մեղք է։ Ըստ քեզ, եթե դու թշնամուդ ես սպանել, մե՞ղք ես գործել, թե՞ հերոսություն ես արել։

-Ըստ իս՝ սպանելը մեղք է, բայց ինքդ քեզ, ընկերներիդ, ու առաջնահերթ՝ հայրենիքդ պաշտպանելու համար չսպանել չես կարող։

-Ինչպե՞ս ես առհասարակ վերաբերվում թշնամուն:

-Դե, իրենք էլ են զինվոր, իրենց էլ են հրաման տվել։

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաս այն տղաներին, որոնք շուտով պետք է ծառայեն։

-Անվախ ծառայեն ու պահեն մեր հողերը։

nina arsutamyan portret

Գորայքի «Զանգեր» պարային համույթը

Հաղթանակը մարդու կյանքի ամենալուսավոր էջերից մեկն է: Ես այս տարի ապրիլին ունեցա լուսավոր էջ, այսինքն` հաղթանակ: 

Արդեն մի տարի է, ինչ գյուղում պարի խումբ կա: Ես նույնպես մասնակցում եմ: Երբ լրացավ մեր պարի մեկ ամյակը, մենք մեր պարի ուսուցչին մի փոքր անակնկալ պատրաստեցինք:

-Երեխաներ ջան, նախ ասեմ, որ շատ ուրախացա, որ  ինձ այսպիսի  մեծ անակնկալ արեցիք: Ես նույնպես անակնկալ ունեմ ձեզ համար: Այս ապրիլին Երևանում մրցույթ- փառատոն է լինելու: Գիտեմ, որ առաջին անգամ եք բարձրանալու բեմ, սակայն պետք է հաղթանակած  հետ գանք գյուղ: Այդ օրը կհաղթենք, եթե դուք հիշեք իմ ամեն մի ասածը և պարեք:  Պարելու ենք երկու պար. ժողովրդական պար և ազգագրական պար: Լավ, հիմա շարվեք, որ սկսենք փորձը,- ասաց պարի ուսուցիչ՝ ընկեր Հակոբյանը:

Երբ իմացանք, որ մեր առջև այդպիսի մեծ պատասխանատվություն է դրված, սկեցինք էլ ավելի լուրջ մոտենալ պարերին: Պարում էինք այնպես, ինչպես կպարեինք մեծ բեմում: Երբ երեխաներից մեկն ասում էր, որ վախենում է, մենք սկսում էինք իրենց քաջալերել, որ պետք չէ վախենալ, պետք է հավատալ, որ կհաղթենք:

Մենք, լինելով մեկ տարվա խումբ, վախ ունեինք մեր սրտերում, որ կբարձրանանք բեմ ու լարվածությունից կմոռանանք ամեն ինչ:

Մի քանի օր հետո իմացանք օրը. պետք է ելույթ ունենանք ապրիլի 1-ին Երևանի ճարտարագիտական համալսարանի դահլիճում: Ամեն օր գալիս էինք, երկու ժամ պարում, ուղղում մեր սխալները և հաջորդ օրը արդեն անսխալ պարում էինք: Մարտի 31-ին մեր վերջին փորձն էր: Դպրոցի տնօրենը ծնողներին, աշակերտներին հրավիրել էր, որպեսզի դիտեն մեր պարը: Եկան, դիտեցին, ստացան մեծ բավականություն: Սակայն մինչ պարելը մեր դպրոցի տնօրենը սկսեց մեզ քաջալերել.

-Երեխաներ, դուք արդեն հաղթել եք: Դուք հաստատ սկզբից վախենում էիք, որ պետք է գնաք և մասնակցեք մրցույթին, սակայն դուք կարողացաք հաղթել ձեր միջի  վախը:

Այս խոսքերից հետո մեր ուժերին վստահ սկսեցինք պարել:

Երբ գյուղից շարժվեցինք, երեխաներով ասացինք, որ պետք է, անպայման պետք է գ ոնե մի խրախուսական մրցանակով վերադառնանք տուն:

Երբ հասանք Երևան, սկսեցինք լարվել: Ընկեր Հակոբյանը բոլորիս ասաց, որ պետք չէ լարվել, ուղղակի եղեք հպարտ, պարեք հպարտ: Երբ շարվեցինք  ետնաբեմում, որ մտնենք բեմ, իմ դիմաց կանգնեց մի բարետես արտաքինով պարուսույց.

-Ինչո՞ւ չես ժպտում,- հարցրեց նա ինձ:

-Չգիտեմ,- պատասխանեցի ես:

-Դե հենց հիմա ժպտում ես ու մտնում բեմ: Լավ կպարես: Ես այստեղ եմ,- ժպտալով ասաց նա:

Այդ կնոջ խոսքերից հպարտ կանգնեցի:

1.2.3… Հնչեց երաժշտությունը:  Առաջինը  պարեցինք ժողովրդական պարը, մի փոքր լարված պարեցինք: Դե, երեխաներ կային,  ովքեր շփոթեցին շարժումները: Ըկեր Հակոբյանը, ով կանգնած էր ետնաբեմում, մեզ հուշում էր: Ավարտեցինք առաջին պարը, և իհարկե եղան գնահատականներ: Դահլիճի վերևում նստած էին  ժյուրիի երեք անդամներ: Կատարողականության համար ստացանք 7, 6, 7, բեմադրություն համար նույնպես 7, 6, 7:  Երբ բեմից դուրս եկանք, Արտյոմը մեզ ասաց, որ երազի մեջ նույն գնահատակներն էինք ստացել, ու 3-րդ տեղում էինք:

Երբ կանգնած էինք միջանքում, տեսա, որ երեխաները անտրամադիր են:

-Երեխեք, մի նեղվեք, մի պար էլ կա: Կմտնենք, կպարենք ու լավ կպարենք:

-Երեխեք, եկեք. երկրորդ պարն ենք պարում,- կանչեց ընկեր Հակոբյանը:

Այս անգամ պարեցինք ազգագրական պարը, պարեցինք լավ: Երբ ավարտեցինք պարը, գլուխս  մի փոքր թեքեցի և տեսա, որ ետնաբեմում կանգնած ընկեր Հակոբյանը ժպտում է: Այս պարից կատարողականության համար ստացանք՝ 8, 7, 8, իսկ բեմադրության համար նույնպես 8,7,8: Ուրախացանք: Ուրախացավ նաև ընկեր Հակոբյանը:

Վերջ, մենք համարվում ենք հանդիսատես:

Նստեցինք դահլիճում և դիտեցինք մի քանի խմբերի ելույթներ, և եկավ ժամանակը, որ պետք է հաղթողներին հայտարարեին:

-Առաջին պատվավոր հորիզոնականը զբաղեցնում է Սյունիքի մարզի Գորայք համայնքի միջնակարգ դպրոցի  «Զանգեր» պարային համույթը՝ ազգագրական պարից: Գեղարվեստական ղեկավար Արարատ Հակոբյան, դպրոցի տնօրեն Մարտուն Թադևոսյան:

-Ու՜ռա,  ջան, առաջին տեղ, ապրենք մենք:

Երբ ավարտվեց մրցանակաբաշխությունը, արագ դուրս եկանք դահլիճից:

-Ընկեր Հակոբյան, բա էն մի պարը չհայտարարեցին,- տխուր ձայնով հարցրեցինք:

-Մյուս պարի համար մնացած խմբերն էլ դեռ պետք է ելույթ ունենան: Մենք հիմա հետ ենք գնում գյուղ: Ասացին, որ սարը ձյուն ա գալիս: Գնանք, որ հանկարծ ճանապարհին չմնանք,- ասաց ընկեր Հակոբյանը:

Մենք այնքան էինք  ուրախացել, որ պարելով դուրս եկանք շենքից:

Շարժվեցինք: Անընդհատ հարցնում էինք, թե չե՞ն զանգել, մրցույթը դեռ չի՞ ամփոփվել: Եչբ հասել էինք Վայք, ես և Արմինեն կրկին հարցրեցինք.

-Ընկեր Հակոբյան, չզանգեցի՞ն:

-Այ անհամբերներ, չէ, էլի…

-Վայ, կարողա տեղ չենք բերել:

-Բերել եք, այդ պարից էլ երրորդ տեղ եք բերել:

Մենք շատ ուրախացանք: Սակայն մեզ դեռ անակնկալ էր սպասվում գյուղ: Մեր շատ սիրելի ծնողները տորթ էին պատվիրել և մեզ անակնկալ մատուցեցին:

Մեր հաղթանակը մեծ ուրախություն էր  մեր գյուղի, մեր դպրոցի համար: Իսկ մեր հաղթանակով շատ մարդկանց կարողացանք ապացուցել, որ հեռավոր ու փոքրիկ գյուղում էլ, ինչպիսին Գորայքն է, կարող է նման լավ պարի խումբ գործել:

Artyom Avetisyan

Որոշում ընդունելուց առաջ

Շատերին է ծանոթ որոշում ընդունելուց առաջ խնդրի դրական կամ բացասական կողմերի կշռադատումը: Սակայն այս դեպքում, բացի դրականից ու բացասականից, կարող ենք դիտարկել նաև հետաքրքիր հատկանիշներ: Հետևյալ օրինակը ցույց է տալիս, որ գաղափարը ոչ միայն կարող է լինել վատ կամ լավ, այլ նաև կարող է տանել դեպի այլ գաղափարների ակտիվացմանը:

Եթե բոլոր մեքենաները ներկվեին կարմիր գույնով:

Դրական կողմեր.

● Հեշտ կլիներ ճանապարհներին նկատել,

● Հեշտ կլիներ գիշերը տեսնել,

● Խնդիր չէր լինի, թե որ գույնն ընտրել,

● Հեշտ կլիներ արտադրողի համար,

● Վաճառքի կետերը ավելի քիչ պահեստների կետեր կունենային,

● Կբացառվեր թիթիզությունը,

● Եթե ներկը վնասվեր, դժվար չէր լինի նույն գույնի ներկ գտնելը:

Բացասական կողմերը.

● Ձանձրալի կլիներ,

● Դժվար կլիներ ճանաչել սեփական մեքենան,

● Դժվար կլիներ գտնել մեքենան կայանատեղիում,

● Կարմիրի առատությունը կարող էր հոգնեցնել աչքերը,

● Ոստիկանության աշխատանքը կդժվարանար (չնայած այդ մեկը լավ կլիներ),

● Ընտրության ազատությունը կսահմանափակվեր,

● Ներկ արտադրող ընկերությունները կարող էին սնանկանալ:

Հետաքրքիր կողմերը.

● Հետաքրքիր կլիներ բացահայտել կարմիրի նոր երանգներ,

● Հետաքրքիր կլիներ տեսնել՝ արդյո՞ք մեքենաների նկատմամբ վերաբերմունքը կփոխվեր,

● Հետաքրքիր կլիներ, թե մարդիկ հեշտությամբ կընդունեին առաջարկը, թե ոչ:

Այսպիսով հետաքրքիր կլիներ, եթե այս մեթոդը կիրառվեր, որովհետև նորանոր գաղափարների ու փաստարկների ոգեշնչման աղբյուր է հանդիսանում:

Մարդկանց դեպքում երբեք չէի ուզի այսպես վարվել:

Angelina Karapetyan

17.am-ն իմ կյանքում

-Մա՜մ, ա՛յ մամ, կօգնե՞ս շարադրություն գրեմ:

-Օֆ, Անգե՛լ, տեսնես կգա՞ մի օր, որ ինքնուրույն անես:

Այս երկխոսությունը բազմիցս կլսեիր իմ ու մայրիկիս միջև մեկ տարի առաջ: Իսկ հիմա.

-Ա՛ն, կօգնե՞ս քույրիկը շարադրություն գրի:

Փոփոխությունն ակնհայտ է 17-ի շնորհիվ: Մեր կայքում, երբ մի թեմայի շուրջ շատ ես գրում, այդ թեման համարվում է ծեծված, սակայն գոյություն ունի մի նյութ, որը երբեք չի հնանում, և քո կյանքի ամեն մի օրում կարող ես խոսել քո մեջ եղած փոփոխություններից: Դե, իհարկե հասկացաք՝ որ թեմայի մասին է խոսքը. «17.am-ն իմ կյանքում»:

Շուտով կլրանա մեկ տարին, որ թղթակցում եմ 17-ին: Ամեն ինչ սկսվեց նրանից… Դե, բոլորի մոտ էլ ամեն ինչ սկսվեց սեմինարներից, ապա՝ գործնական դասընթացներից, որոնք ապահովեցին մեզ գիտելիքով մեդիա ոլորտից:

Սկզբում չէի գրում իրական պատմություններ, հենվում էի երևակայականի վրա ու ամեն օր այդպիսի նյութեր ուղարկում, որոնցից ոչ բոլորն էին, որ տպագրվում էին: Սակայն ամեն ինչ փոխվեց:

Տեղի ունեցան հինգ մեդիա ճամբարները՝ Բյուրականում, Ծաղկաձորում, Աղվերանում, Դիլիջանում և աշնանայինը՝ Սևանում: Հաջողության հասա և մասնակցեցի աշնանային մեդիա ճամբարին: Սկզբում շատ էի վախենում, քանի որ բնույթով փակ մարդ էի, չշփվող, սակայն լրագրողը պետք է լինի շփվող, ազատ, որպեսզի կարողանա որսալ իրեն անհրաժեշտ տեղեկությունը: 17-ն արթնացրեց այդ ամենն իմ մեջ:

Ճամբարում հիանալի երեխաներ էին, հիանալի թիմ՝ «Մանանայի» մի փոքրիկ մասը կազմող անձնակազմ: Ճամբարի ընթացքում գիտելիքը կրկնապատկվեց: Սովորեցինք կինո նկարել, մոնտաժ անել, հավես կադրեր գտնել ու լավ դիրքերից նկարել, ճիշտ արտահայտել մտքերը, աշխատել իրական պատմությունների վրա: Չմոռանամ լուսանկարիչ Նազիկ Արմենակյանի, լրագրող Կարինե Գևորգյանի և ռեժիսոր-օպերատոր Սարգիս Խարազյանի վարպետության դասերը:

17-ի շնորհիվ դարձա ավելի ուշադիր, հետաքրքրված շրջապատի մարդկանցով, խորաթափանց, սովորեցի համակարգչով արագ հայերեն գրել, էլ ո՞ր մեկն ասեմ: Կայացած մարդ լինելու համար անհրաժեշտ է ունենալ մասնագիտություն, ինչը ձեռք բերեցինք 17.am-ին թղթակցելով:

anush mkrtchyan

Ձեզ շատ սիրող Անուշ

Հեռվից լսվող աքաղաղի ձայնը ստիպեց ինձ արթնանալ խորը քնից: Չէ, մոռացել էի, գյուղում չէի, ու ցավոք ինձ արթնացնողը զարթուցիչս էր: Երևի կռահեցիր, որ քաղաքում էի մրցանակաբաշխության համար: Արթնացել էի 9-ին, բայց արդեն ժամը 1-ն էր: Հորաքրոջս աղջկա հետ մետրոյով հասանք Երիտասարդական: Արդեն նշված վայրում էինք: Ու սկսվեց: Նոնային տեսա, հետո Սոնային, հետո Տաթևին, Գայանեին ու Սերոժին, Դավոն հեռվից ձեռքով արեց , հետո Կարինեի հետ գրկվեցինք…

Լավ, չմոռանանք, թե ինչի համար ենք հավաքվել: Ներսում ենք: Սկսվեց: Նարեկին չէի տեսել, դու մի ասա՝ հաղորդավար է: Հայացքով բարևեցի: Արդեն լավագույն 100-ի անուններն էին հայտնում, ու ես անվերջ սպասում էի անվանս ու «հանրահայտ» գլխարկովս նկարին: Մեկ էլ, ըհըն, Նարեկն ասաց՝ Անուշ Մկրտչյան… Օֆ, սիրտս տեղն ընկավ: Հիմա, արդեն հատուկ մրցանակներն են հայտնում: Ջան, Գայանեի անունը տվեցին, ուխ, Կարինեն էլ ստացավ, վախ, Անին էլ բեմ բարձրացավ…

Այս խոսքերով ձանձրացնում էի Տաթևին, ով ինձ պես իր անվանն էր սպասում: Եվ ահա… Չէ, ոչ մի «ահա», իմ անունը էդպես էլ չլսվեց: Բայց մի րոպե, այդ բոլորը ոչինչ: Հերթով գտնում եմ մրցանակակիր ընկերներիս , ավելի պինդ գրկում, շնորհավորում, ու ինքս իմ մեջ հիշում, իրենց հետ անցկացրած ամեն վայրկյանը: Վերջում սելֆիներ, նորից գրկախառնություններ՝ այս անգամ բաժանման:

Չգիտեմ՝ մյուս տարի Նարեկը կլինի հաղորդավար, թե չէ, բայց իմ անունը հաստատ կլսեք հաղորդավարի շուրթերից:

Հ.Գ. Ձեզ շատ սիրող՝ Անուշ շենիկցի: