Երբ դեռ չէինք բաժանվել իմ պապիկից ու տատիկից, և մնացած տան անդամներից ու գնացել ուրիշ տեղ ապրելու, ես և եղբայրս շատ ու շատ չարություններ էինք անում: Դե, ես դա չեմ կարող հիշել, բայց հիշող կա՝ մայրս:

Ամենաարտառոցներից մեկը սա է: Մայրս պատմում է, որ ես և եղբայրս՝ Էրիկը, փոքր ժամանակ տատիկիս պղնձե և ալյումինե կաթսաները թաքուն լցնում էինք տան տակով հոսող գետը: Տատիկը զգում էր, որ մի բան այն չէ, որ կաթսաները պակասում են: Սակայն չգիտեր, թե ով է դրանք, մեղմ ասած, գողանում: Կաթսաները ջուրը լցնելու պատճառ կար: Մենք մտածում էինք, թե դրանք լողացող նավակներ են, և ջրում դնելուց և դրանց նայելուց հաճույք էինք ստանում: Մի անգամ հայրս նկատում է մեզ ջրի մոտ, բայց չի հասկանում, թե ինչ ենք անում: Թաքուն մոտենում և տեսնում է, որ կաթսաները ջուրն ենք լցնում և մեզ վրա շատ խիստ բարկանում է: Ես էլ նրանից նեղացած գնում մտնում եմ 2 կիլոմետր երկարությամբ ձգվող խողովակի մեջ և այնտեղ, չգիտեմ ոնց, քնում եմ: Այս ամենը եղբայրս տեսնում է, բայց այդ ժամանակ մենք դեռ պարզ չէինք խոսում: Անցնում է 1 ժամ, 2 ժամ՝ Դավիթ չկա: Սկսում են փնտրել, բայց չեն գտնում: Հարցնում են Էրիկին:

-Ապո, ըն, ըն…,- ասում է նա և մատով ցույց տալիս խողովակը: Հայրս բարձրանում է խողովակների վրա և տեսնում, որ ես մեջը քնած եմ:

Օֆ, է, ես ե՞րբ մեծացանք:

Մարդկանց տրված նոր հնարավորությունները մեկ-մեկ մոռացնել են տալիս հինը: Այսօր քիչ մարդկանց կտեսնես, ովքեր նոր մեծ էկրան բարձրացած ֆիլմը DVD սկավառակով են նայում կամ ժապավենային ֆոտոխցիկով լուսանկարում:

Առաջ լուսանկարներն ավելի մեծ արժեք ունեին, քան հիմա: Նախ քչերը ֆոտոխցիկ ունեին, ամեն լուսանկարը թանկ էր ու յուրահատուկ: Ոչ բոլորը նկարելու հնարավորություն ունեին: Այսօր, երբ մի հետաքրքիր տեղ ենք գնում, 20+ լուսանկարներ ենք անում, հետո գալիս տուն, անպետքները ջնջում, մի քանիսն ընտրում ու գցում համակարգչի մեջ։ Մի օր էլ համակարգիչը փչանում է, ու լուսանկարներն այլևս չկան: Ափսոսանքի մի թեթև ակնթարթ ու վերջ՝ լուսանկարների ու դրանց մեջ մնացած հիշողությունների մասին խոսելն ավելորդ է: Մեկ-երկու տարի առաջ սելֆի անելը շատ մոդայիկ էր, դարի անհրաժեշտություն: Հիմա բարեբախտաբար սելֆիամոլները ինստագրամային հարթակից դուրս չեն գալիս: Մի սելֆի աջից, մեկը՝ վերևից, մյուսն էլ՝ նեքևից, կարծես, նկարելու ռակուրսը փոխելով, դեմքն էլ է փոխվելու: Ծառերի, ծաղիկների հետ հազարավոր սելֆիներ: Միջին վիճակագրական գլամուր–սելֆիամոլ աղջիկը մեկ ամսում ավելի շատ սելֆի է անում, քան ես՝ լուսանկար՝ ամբողջ կյանքիս ընթացքում:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Առաջ, հին ֆոտոապարատներին որպես սրբության էինք վերաբերվում: Նկարված տեսաժապավենի վրա, հազիվ մեր դեմքերը փնտրելով, սպասում էինք, թե երբ հնարավորություն կլինի դրանք իսկական գունավոր լուսանկարի վերածել: Անիմաստ էլ չէինք նկարվում, միայն հատուկ դեպքերում, այն էլ, երբ մեջը տեղ կար: Շատ բաներ են փոխվել, մանավանդ տեխնոլոգիական ոլորտում: Մի տասը տարի հետո էլ գիտության նոր նվաճումներից օգտվելիս կհիշենք, որ մի ժամանակ ոչ բոլորը համակարգիչ ունեին…

Գարնանային պայծառ առավոտ է: Ցրտաշունչ ձմեռվանից հետո գյուղը արթնացել էր, իսկ գյուղացիները զբաղվում էին իրենց  գործերով։ Բայց պատմությունս, որ պիտի պատմեմ դրա մասին չէ։

Դուրս ելա պատշգամբ։ Այդ դյութական առավոտը գանձարանի նման ինձ էր հանձնում իր գանձերը, այդ ժպտերես արևը և փոքրիկ  առվակները, որոնք առաջացել էին ձնհալի հետևանքով: Առավոտը խոսում էր ինձ հետ, բայց ես չէի լսում, իսկ Գուսանագյուղի մեր կիսավեր ամրոցը սովորականի պես կագնած էր իր տեղում: Բայց այստեղ սովորական բառը հարաբերական է ասված, որովհետև այն, ինչ պետք է կատարվեր վայրկյաններ անց, ինձ սովորական չթվաց։

Հեռվից տեսա, որ մեր ամրոցին է մոտենում  թռչունների մի մեծ երամ: Այդ ակնթարթային երթն ինձ շատ դանդաղ թվաց: Նրանք մոտեցան և սկսեցին հերթով պտտվել մեր ամրոցի շուրջ: Մի պահ պատկերացրի, որ կագնած եմ մի պալատում, որտեղ պարահանդեսի են հրավիրել թռչուններին։ Մի քանի ժամ անց տեսա, որ պարահանդեսը ավարտվել է, որովհետև չէր երևում թռչունների խաղը:  Այդ տարօրինակ երևույթը տպավորվեց մեջս:

Իմ գյուղում գարունն այսպես է գալիս:

Գնացք նստել էի փոքր ժամանակ ու լավ չէի հիշում: Բայց մի անգամ գնացք նստելը հերիք էր նորից հիշողություններս թարմացնելու համար, մանկական քաղցր ու գեղեցիկ հիշողություններս:

Առհասարակ մենք միշտ ափսոսում ենք անցած-գնացած ժամանակների համար: Հետադարձ հայացք նետելով՝ հասկանում ենք, որ շատ հաճելի պահեր ենք ունեցել: Անընդհատ մտածելով՝ մենք չենք հասկանում, որ հենց այդ պահն է ամենաուրախն ու երջանիկը:

Ա՜հ, էլի շեղվեցի թեմայից: Ի՞նչ էի ասում: Հա, հիշեցի:

Գնացքում հարմար տեղավորվելուց ու հիշողություններին տրվելուց հետո, մտածեցի, թե ինչ կավելացնեի իմ փոքրիկ ճամփորդության ընթացքում, որը ընդամենը 2 ժամ էր տևելու: Ինչքա՜ն հաճելի կլիներ, եթե քարքարոտ լինելու փոխարեն՝ ճանապարհն անցներ անտառի միջով ու գեղեցիկ տեսարանը ուղեկցեր մեզ ամբողջ ընթացքում:

Մի խոսքով, գնացքով ինչ-որ տեղ գնալը հրաշալի է: Մանավադ, երբ ընկերներիդ հետ ես լինում: Այսուհետ առիթը բաց չեմ թողնի՝ այն կրկնելու համար:

Պաց եմ անըմ ըշկաֆիս տուռը, բայց մենակ թոռներիս շորերն ա: Հա, հա, մենակ շորերը: Քնացել են. իրանք էլ չդմացան: 

Մին-մին մտածըմ եմ` ես, վեր ստի կցա, մթամ ո՞ւմ եմ պետկը… Մինին էլ ա… Բայց, չէ , բա րեխե՞քս, բա իմ հե՞րը: Սհե մենակ էլ կարըմ չեմ… Էհհհհհ , էս անկարողությունն ա էլի, վեր ինձ սպանըմ ա: Վիրի տանը մենակ դմանըմ չեմ, ասեցի՝ դվերեմ, տենամ իմ հերն ի՞նչ ա անըմ:

Տուռը պացանիլի հետ լսեցի հորս հոգոցը.

-Վերթի, տո՞ւ ես:

-Հա, ապա, ես եմ:

-Րեխեքս Պերթիցը (Բերդից) եկել չե՞ն:

-Այ հերա, մի կես ժամ առաջ խոսացի, ասեցին՝ դերմ են:

Նորից իմ հերը մի հատ հոգոց հանեց: Ա,  գի՞դմ եք՝ ինչ կա: Էս հլեն հե տեղը հանած հոգոց չի, է, վեր մեծերը հանըմ են: Սրա տակին էնքան պան կա, վեր կարող ա մինիս մտքովն էլա անց չկենա:

Րեխեքս ախիրը եկան: Եկան, ուրըխըցրին ինձ ու իմ հորը, բայց դե իրանք էլ տուն-տեղ ունեն, կարալ չեն շատ կենան: Րեխեքս քնացին, ու մնացինք մեն-մենակ` ես ու իմ հերը:

Նորից սկսեցի ալբոմնին մտիկ անիլը, ու էն լավ օրերը հիշիլը: Գիդմ չեմ ` խի պերանիցս մի երկար էէէէէ թռավ, ու հաստատ էլ ետ էլ չդի կալ:

Ու նորից մենակ ենք… Ես ու իմ հերը:

Ընկերոջս՝ Հովիկի ծննդյան օրն էր: Դասամիջոցին մենք նրան նվերներ տվեցինք: Բոլորս գործնական նվերներ էինք բերել՝ փողկապ, հաշվիչ, նոթատետր… Հոբելյարը երջանիկ էր, արդեն մի տոպրակ նվեր էր հավաքել: Երբ դասերը վերջացան, Հովիկը մեզ հրավիրեց սրճարան: Գնացինք «Սմակ»: Քանի որ շատ սոված էինք, արագ կերանք-խմեցինք, տասնհինգ րոպե հետո էլ սրճարանում անելիք չկար:

Ընկերներս գնացին տուն, իսկ ես դեռ պետք է սպասեի հայրիկիս: Ես կարծում էի մի երկու ժամ կմնանք սրճարանում, դրա համար ասել էի՝ ուշ գա իմ հետևից: Ստիպված պետք է փողոցում սպասեի ծնողներիս: Տեսա՝ ուշանում են, սկսեցի զբոսնել: Վայելում էի գարունը: Մի կես ժամ վայելեցի: Ծնողներս ուշանում էին: Ես դեռ հիանում էի գարնան գեղեցկությամբ, որն ինձ արդեն այնքան էլ գեղեցիկ չէր թվում: Եվս մեկ ժամ անց զոռով նայում էի գարնանը, արդեն չէի կարողանում հիանալ:

Ծնողներս չկային ու չկային, ես սովածացա: Հետո արդեն զահլես գնաց գարնան գեղեցկությամբ հիանալուց: Մտքումս սկսեցի հայհոյել թե գարունը, թե Հովիկին: Այ, եթե նվեր գնած չլինեի, էդ փողով հիմա ուտելիք կառնեի, կուտեի: Դա էլ օր է գտել ծնվելու՝ գարնանը: Գոնե մի օր ուշ ծնվեր՝ համ ես կուշտ կլինեի, համ էլ ինքը՝ երիտասարդ: Մինչ պատկերացնում էի, թե ինչ ուտելիքներ կարող էի գնել նվերի փողով, ծնողներս եկան:

Մուշեղ Բաղդասարյան, 11տ., 2001թ.