Այսօր ուզում եմ պատմել «Հայրենիքի դարպասներ» կազմակերպության հիմնադիր Արման Հայրապետյանի մասին: Մարդ, ում կարելի է անվանել հայրենասեր, ու եթե ֆիզիկապես` ոչ, ապա հոգով, սրտով միշտ սահմանամերձ գյուղերում է: 

Իր կազմակերպած մտահղացումների մասին կպատմեմ, բայց մինչ այդ կներկայացնեմ, թե ինչու սկսեցինք իրեն Թումոյի Արման ասել:

Մեր գյուղ՝ Բաղանիս, Դիլիջանի Թումոյից մարդիկ եկան, որպեսզի հարցերի միջոցով ընտրեն այն հինգ երեխաներին, ովքեր կանցնեն և կսովորեն Դիլիջանի Թումոյում: Այդ ամենը ներկայացնողը Արմանն էր: Երբ ինքը ներկայացավ, թե ով է, ինչի համար է եկել, այդ կարճ ժամանակահատվածում երեխաները երկու անուն փոխեցին. մեկը` պարոն Հայրապետյան, իսկ ծանոթանալուց հետո` Արման:

Սկզբից չէի ուզում մասնակցել, հյուրեր ունեինք տանը, բայց հետո ասացի` հյուրերին տեսնելու հնարավորություն միշտ էլ կլինի, բայց անվճար Թումո գնալու հնարավորություն ամեն մեկին չի տրված: Մտքումս ասացի ու վազեցի դեպի դպրոց: Երևի առավոտվա 10:00-ից մինչև 18:00 շունչներս պահած, այդ լարված ապրումներից հետո սպասում էինք լավագուն հնգյակի հայտարարմանը: Որոշ ժամանակ անց, երբ պարզ դարձավ հնգյակի անունը, այդ ժամանակ լսեցի իմ անունը՝ Առաքելյան Սերյոժա, շնորհավորում եմ: Ու երբ շնորհավորում էին ինձ, չգիտեմ ինչու` խառնվել էի իրար ու չէի հավատում, որ անցել եմ: Մի խոսքով, քվեարկությունից անմիջապես հետո մենք մոտեցանք Թումոյի Արմանին, վերցրեցինք հեռախոսահամարը, որպեսզի կապի մեջ լինենք և իմանանք, թե երբվանից ենք Թումո գնալու: Անցավ երկու ամիս, արդեն երեխաներից շատերը հույսեր չունեին, որ կգնանք: Բայց գնացինք. Թումոյի Արմանը զանգեց: Անցան այդ ամիսները, և մեր դասաժամերը վերջացան: Շատ ժամանակ, երբ գնում էինք Դիլիջան, մի պահ ուրախանում էինք, մի պահ տխրում: Ուրախանում էինք, որ նոր շրջապատի ունենք, համակարգիչներով զբաղվում ենք: Իսկ տխրում էինք, որովհետև ամեն մեկ այցից հետո մեկ դասաժամ էր պակասում:

Ուրիշների համար չգիտեմ, հնարավոր է` ժամանակ անցկացնելու վայր էր, բայց ես ստացա այն գիտելիքները, ինչը գյուղում հաստատ չէի ստանա:

Եթե Արմանի կատարած բարեգործությունների մասին պատմեմ, երևի էջը չբավականացնի: Բայց կնշեմ մի քանիսը, որոնք դժվար թե մոռանանք: Օրինակ, «Տատիկից Զինվորին» ծրագիրը, երբ տատիկներին բաժանվեցին թելեր և շյուղեր` տաք գուլպաներ գործելու, ինչպես նաև խմորեղենի անհրաժեշտ բաղադրամասեր` ավանդական թխվածքներ թխելու համար: Տատիկների գործած գուլպաները և թխած քաղցրավենիքը ուղարկվեց սահմանամերձ զորամասեր: Դրանից հետո մեր գեղարվեստի դպրոցն ապահովվեց այն պարագաներով, ինչը բացակայում էր կամ հաշված քանակով էր. թուղթ, ռետին, մատիտ, գունավոր ներկեր և այլն: Եվ իհարկե, այս ամենը Արմանի շնորհիվ: Հա, մոռացա նշել նաև մի քանի ամիս առաջ Արմանի խոստացած Երևան Թումոյի այցի մասին: Մի քանի շաբաթ առաջ մենք այցելեցինք Երևանի Թումո: Դիլիջան Թումոյից գնացինք Beeline-ի գրասենյակ, որովհետև տրանսպորտի և սննդի հովhանավոր էր հանդիսանում Beeline Armenia-ն: Գնացինք Երևանի Թումո: Շրջեցինք ամբողջ շենքով, ծանոթացանք ուսանողների, տեղի առօրյայի և մասնագետների հետ:

Հենց էնպես չէի գրել, որ ինքը՝ Արմանը, միշտ սահմանամերձ գյուղերի կողքին է: Արմանին ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել թե իր շնորհիվ ձեռք բերած նոր շրջապատի, թե ստացած գիտելիքներ համար:

Իմ դասը սովորականի պես սկսվում է ինն անց կես, բայց այսօր շուտ դուրս եկա տանից: Դասին դեռ շատ կար, և ես որոշեցի մի քիչ քայլել: Արդեն ցուրտ աշուն է, և մարդիկ դողալով են շտապում աշխատանքի: Բայց ես այնքան տաք եմ հագնվել, որ չեմ նկատում ցուրտը: 

Քայլում եմ և տեսնում, որ դիմացից եկող բոլոր մարդիկ նայում են նույն ուղղությամբ: Սկսում եմ ես էլ նայել, որպեսզի հասկանամ, թե ինչին են նրանք այդպես ուշադիր նայում:

Նրանց ուշադրությունը գրավել էր բարձրահարկ շենքի պատի տակ նստած մուրացկանը: Նա ուզում էր կերակրել շանը, բայց շունն անընդհատ հրում էր ուտելիքը: Երկար նայելուց հետո որոշեցի նստել մոտակա այգում: Սաստիկ ցուրտ էր, և ցուրտն ինձ ստիպեց մտածել այդ մարդու մասին: Փորձում եմ գտնել նրան և տեսնում եմ արդեն կողքի նստարանին: Նա շանը փաթաթել էր կանաչ բամբակից կտորի մեջ և փորձում էր տաքացնել: Մարդը վեր կացավ, որ կողքի աղբյուրից ջուր խմի: Մինչ նա կխմեր, շունն իր կանաչ ծածկոցով ցած թռավ նստարանից և մոտեցավ իրեն: Մարդը չհասցրեց ջուր խմել: Վերցրեց շանն ու ամուր գրկեց:

Մինչ ես կփորձեի այս ամենն արագ փոխանցել թղթին, մուրացկանն ու շունը արդեն այնտեղ չէին:

Իսկ դասն արդեն տասը րոպե էր, ինչ սկսվել էր…

Միակ բանը, որ բնորոշ է ինձ ամբողջությամբ, դա փնտրելու մոլուցքն է: Փնտրում եմ մարդկանց ու բնության ժպիտը, չնայած դեռ չեմ գտել, բայց շարունակում եմ փնտրել: Փնտրում եմ նույնիսկ ինձ (որքան էլ որ անհավանական թվա) և ամենակարևորը, ցանկանում եմ գտնել «կես-կես»-երին: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ձեր շուրջն ապրող մարդկանցից քանիսն են կես կյանքով ապրողներ կամ, այսպես ասած, «կես-կես»-եր: Դրանք այն մարդիկ չեն, որ արթնանում են արևի հետ և փորձում ապրել, կամ էլ նրանք, ովքեր ապրում են աստղերի տակ` զգալով գիշերը: Նրանք են, ովքեր երբեք չեն շնչի գոյատևելու համար, որոնց համար անցյալը սոսկ հիշողությունների ամբողջություն չէ, այլ քողարկված ապագա: 

Նրանք կիսել են իրենց լույսի ու խավարի սահմանի վրա: Անդադար հավաքում են իրենց կյանքի հսկայական փազլը, ինչպես բոլորը՝ միայն այն տարբերությամբ, որ վերջին կտորը հենց իրենք են: Եվ ամենակարևորը՝ տառապում են անվերջ փնտրելու մոլուցքով: «Կես-կես»-երը տարբերվում են: Մի պահ մտածեք. միգուցե խոսքը ձե՞ր մասին է: Եթե այո, ապա մի տխրեք, դուք միայնակ չեք:

«Քեզ դժվար է հասկանալ, ինչո՞ւ ես այդքան ուրիշ»: Այս և նմանատիպ այլ արտահայտություններ հաճախ եմ լսում ինձ շրջապատող մարդկանցից, դրանք արդեն սովորական են ինձ համար:

Միգուցե, չէ՞ որ չեմ կարող նայել, թե ինչպես է հալվում ձյունը` սիրելով արևին, վախենում եմ մթությունից, միաժամանակ պաշտելով գիշերը: Չեմ սիրում լողալ, բայց ջուրն իմ տարերքն է: Թվում է, թե իմ մեջ ամեն ինչ իրարամերժ է, դրա համար էլ նման չեմ շատերին: Բայց եթե ինքս ինձ նույնացնեի բոլորի հետ, էջերով չէի գրի տարբերության մասին: Եթե սիրեի, այլևս չէի գրի մարդկանց մասին, ովքեր մոռանում են անհատին: Ենթադրում են հենց այնպես, «ոտքի վրա»: Երբեք չեն հարցնի անձրևից, թե ինչո՞ւ է այդքան թախիծ բերում ամպերից երկիր, և ինչու է ավելի հաճախ գալիս աշնանն ու գարնանը, այլ կբավարարվեն` ասելով, որ տարվա եղանակին է բնորոշ, և պետք է հիմնականում տանը մնալ` չհիվանդանալու համար:

Չեն հարցնի հողին՝ ինչո՞ւ է այդպես անուշ բուրում և ուժ տալիս հային, այլ կասեն` հողը կարևոր է, որովհետև նրանից բերք ենք ստանում: Նրանք երբեք չեն հարցրել ինձ՝ ինչո՞ւ եմ ուզում դառնալ ծաղրածու, այլ ուղղակի կասեն, որ տարօրինակ եմ ու երբեք չեմ հասնի նպատակիս:

Մարդիկ երբեք մահի կոկորդից չեն բռնի` կորստի համար պատասխան պահանջելու, այլ հանգիստ կմտածեն, որ կյանքի օրենքն է այդպիսին, իսկ օրենք փոխելու համար պետք է «մեծ» լինել: Եթե այդպես է, ապա ես ուզում եմ «մեծ» լինել:

Այո, ես տարբեր եմ, տարբեր եմ ամեն օր՝ միաժամանակ, նման լինելով բնությանը: Եվ վերջապես, ինչո՞ւ չեք ուզում հասկանալ, որ տարբերվելը «Կես-կես-երի մասնագիտությունն է, այն մեղք չէ…

Հետաքրքրասեր լինելով` ցանկացա ուսումնասիրել և իմանալ ուսանողների տոնի հռչակման պատմությունը:

Ամենամյա այս տոնը նշվում է նոյեմբերի 17-ին:

1939 թվականի հոկտեմբերի 28-ին՝ ֆաշիստների կողմից գրավված Չեխոսլովակիայում, ուսանողները և դասախոսները դուրս են գալիս փողոց, որպեսզի նշեն Չեխոսլովակիայի պետության կազմավորման տարեդարձը: Սակայն խաղաղ ցույցը ցրվում է զավթիչների կողմից:

Այդ իրադարձությունների ժամանակ գնդակահարվում է բժշկական ֆակուլտետի ուսանող Յան Օպլետալը, ում հուղարկավորությունը վերածվում է բողոքի ակցիաի, ձրբակալվում են տասնյակ ուսանողներ: Նոյեմբերի 17-ին, վաղ առավոտյան գեստապոյականներն ու էսէսականները շրջապատում են ուսանողական հանրակացարանները: Շուրջ 1200 ուսանող ձերբակալվում է, ուղարկվում է Զաքսենհաուզենի համակենտրոնացման ճամբար: Տասնյակ ուսանողներ ու շարժման ակտիվիստներ բանտի պատերից ներս՝ առանց դատի, ենթարկվում են մահապատժի: Հիտլերի հրամանով չեխական բոլոր բարձրագույն ուսանողական հաստատությունները փակվում են մինչև պատերազմի ավարտը:

Երկու տարի անց Լոնդոնում տեղի է ունենում ֆաշիզմի դեմ պայքարին նվիրված ուսանողների միջազգային հանդիպում, որի ժամանակ որոշվում է ի հիշատակ նահատակ հայրենասեր ուսանողների, նոյեմբերի 17-ը ամեն տարի նշել որպես ուսանողի օր: 1946 թվականի նոյեմբերի 17-ին՝ Պրահայում ընթացող Ուսանողների համաշխարհային կոնգրեսը այդ օրը հռչակում է Ուսանողության միջազգային օր:

Որպես ապագա ուսանող, ցանկանում եմ շնորհավորել ուսանողներին, քանի որ նրանք են երկրի ապագա տերերը:

Ճանաչելով մի քանի ուսանողների և ծանոթ լինելով նրանց բողոքներին, սրամիտ արարքներին, նրանց, այսպես ասած, «գազելային» արկածներին, քննությունների ժամանակ բարձր գնահատական խնդրելուն՝ չնայած սովորողների համար այդքան էլ այդպես չէ, գիտեմ, ուսանողները ակտիվ և լիարժեք կյանքով են ապրում:

Ու մի բան էլ. իմ ճանաչած ուսանողները երանի են տալիս դպրոցական տարիներին, իսկ դպրոցականներս՝ ուսանողներին:

Ի՞նչ կկատարվեր, եթե մի պահ փոխվեինք տեղերով:

Ուսանողնե՛ր, նախանձում եմ ձեզ: