Օրը շատ ցուրտ էր, և ոչ ոքի մտքով չեր անցնում, որ կարող էր այդքան հետաքրքիր անցնել: Մենք բաժավեցինք խմբերի և անցանք գործի: Մի մասը գնաց ֆոտոյի, իսկ մյուս մասը թիավարության ֆիլմը նկարելու:

-Ֆոտոյի երեխեք, ֆոտոյի երեխեք,- կանչում էր ընկեր Դիանան:

-Գալիս ենք…Գալիս,- գոռում էինք մենք ի պատասխան:

Հավաքվեցինք, տեղավորվեցինք մեքենայի մեջ ու գնացինք ֆոտոարշավի: Արշավը անցկացրինք Սևան քաղաքում: Քաղաքում շատ ցուրտ էր: Մեր միակ բողոքը դա էր, իսկ մնացածը շատ հրաշալի էր: Սևան հասնելուն պես բաժանվեցինք երկու խմբի և սկսեցինք ֆոտո անել: Փորձում էինք նկարել այն ամենակարևորը, որն ամբողջովին կնկարագրեր Սևան քաղաքը: Առաջինը, որ մեր աչքից չվրիպեց, դա կանգառում կանգնած մարդիկ էին, իսկ հետո նկարեցինք շուկան, կոշկակարներին և իհարկե, մի բարի պապիկի, ով գնումներ արած տուն էր վերադառնում:

Սկզբում ես հարցրեցի պապիկին, թե արդյո՞ք կարելի է իրեն նկարել: Պապիկը համաձայնվեց, բայց նկարելուց հետո մի քիչ նեղվեց, թե ինչու ես իրեն չեմ հարցնում` ով է ինքը և ինչով է զբաղվում: Ես վատ զգացի, որովհետև ախր ասել էին` անպայման ծանոթացեք մարդկանց հետ, հարցազրույց արեք: Պապիկը էլեկտրակայաններ կառուցող է եղել և աշխատել է մեր երկրին միշտ օգուտ տալ: Նա պատմեց նաև, որ մենակ է ապրում: Իմ հարցին, թե ինչու է մենակ ապրում, նա ասաց, որ եթե մի օր չբնակվի իր սեփական տանը, հաջորդ օրը այն կավերեն: Ես այսպես կարող էի երկար խոսել պապիկի հետ, բայց քանի որ մյուսները հեռվում սառչելով ինձ էին սպասում, աշխատեցի շուտ ավարտել խոսակցությունը ու հասնել նրանց:

Այսպես երկար շրջեցինք քաղաքով, բայց ձյունը հալվել էր, և մենք աշխատում էինք, ինչքան հնարավոր է, շրջանցել գոյացած ջրափոսերը: Մոտեցանք մի ձկնավաճառ կնոջ, ցանկացանք նկարել, բայց կինը մեզ վրա մի քիչ բարկացավ ու թույլ չտվեց նկարել իրեն: Դե, մենք էլ ինչ անեինք, չնկարեցինք: Ինչ իմանաս` ինչու չցանկացավ, հիմա մարդ էր էլի…

Մի խոսքով, շարունակեցինք մեր ֆոտոարշավը, և մեր տղաներից Արտյոմը մեզ համար քաղցրավենիք գնեց: Մենք վազելով նստեցինք մեքենան ու սկսեցինք իրար մեջ բաժանել քաղցրավենիքը:

Այսպես անցավ աշնան ցուրտ օրն անցկացրած մեր ֆոտոարշավը:

Լաուրա Սեկոյան

***

Ցուրտ օրվա տաք հուշեր

Ինչպես  միշտ  մեդիա  ճամբարում  անչափ  հետաքրքիր  էր  և  այսօր, որ  օրն  այսչափ  ցուրտ  էր, ոչ  ոք  չէր  կարող  պատկերացնել, թե  այդ  ցուրտ  օրը  ինչպես  կարող  էր  այդքան  հետաքրքիր  անցնել:

Որոշեցինք, որ  պետք  է  գնանք  ֆոտոարշավի, ավտոբուսում  տեղավորվելուն  պես  ծիծաղով  և  հաճելի  զրույցներով  հասանք  Սևան  քաղաք,  բաժանվեցինք  խմբերի  և  սկսեցինք  զանազան  և  հետաքրքիր  ֆոտոներ  անել: Ոմանք  համաձայնվում էին  նկարվել, ոմանք`մերժում: Նույնիսկ  մեկը  կար,  ինձ  ասաց.

-Ինձ  մի  նկարեք, գնացեք  սիրուն  տեսարաններ գտեք,  նկարեք:

Այնքան  հետաքրքիր  ֆոտոներ  ստացվեցին:

Միջավայրն  այնքան  հաճելի  էր, որ  ոչ-ոք  չէր  նկատում,  թե ինչքան  ցուրտ  է:

Բելլա  Առաքելյան 

Արդեն որոշել էինք փիքսիլեյշնի գաղափարը և պատրաստվում էինք նկարել: Գաղափարների քննարկման ժամանակ, երբ որոշում էինք, թե ինչ ենք նկարելու մեր առաջարկներից ոչ մեկը հնարավոր չէր նկարել, որովհետև հյուրանոցում չկային բավարար պայմաններ: Իսկ դրսում եղանակային պայմանները թույլ չէին տալիս  նկարել ամենը, ինչ կանցներ մեր մտքով: Բայց երկար քննարկուներից հետո, վերջպես որոշեցինք, թե ինչ ենք նկարելու եւ ինչպես։ Մեզ այդ ամեն ինչում օգնում էր Սիսակը, ով ուներ վառ երևակայություն և հետաքրքիր լուծումներ էր առաջարկում: Նկարահանումներն  այդքան էլ հեշտ չէին, Հակոբի երեւի հեշտ չէր Նվերին ձեռքերի վրա բարձրացրած պահելը: Դժվար էր հատակին պառկելը ու, մի խոսքով, շատ բաներ կային, որ այդքան էլ հետաքրքիր չէր: Սիսակը ասաց, որ յուրաքանչյուր վերջնական ֆիլմի 1 վայրկյանը իր մեջ պետք է պարունակի  24 ֆոտո, որպեսզի դիտողը ընկալի կատարվողը: Սկզբից վախեցանք, բայց հետո, երբ նայեցինք նախորդ ճամբարների ընթացքում նկարված փիքսիլեյշնները, ոգևորվեցինք և սկսեցինք ավելի աշխույժ աշխատել: Երբ ստիպված էինք մի քանի անգամ տարբեր դիրքեր ընդունել, որ կադր առ կադր նկարենք մի որեւէ շարժում, հոգնում էինք: Չնայած՝ նկարահանումները այնքան հետաքրքիր էին անցնում, որ չէինք էլ հասցնում ուշադրություն դարձնել այդ ամենի վրա: Ինձ թվում է, ինչքան էլ հիմա գրեմ, մեկ է, չեմ կարող այնպես գրել, որ նկարագրեմ ամեն ինչ այնպես, ինչպես եղել է: Բայց ասեմ, որ նկարահանումներն անցան այնքան լավ ու հետաքրքիր, որ նույնիսկ չէինք ուզում դրանք վերջանային:

Հիմա նկարել ենք ֆիլմի մեծ մասը, մնացածն էլ կնկարենք ու հետո կստանանք մի զվաճալի ֆիլմ, որը հաճույքով կդիտենք ճամբարից հետո՝ հիշելով մեր նկարահանումները: Իսկ հաջորդ ճամբարներին մյուսները կնայեն մեր ֆիլմը ու կտեսնեն նկարելու ողջ հմայքը, ինչպես և մենք հասկացանք` մյուսների փիքսիլեյշնները նայելուց հետո…

Այսօր օրակարգում հետաքրքիր հանդիպում ունեինք: Բոլորս անհամբերությամբ սպասում էինք մեր առաջին վարպետության դասին։ Դասը վարելու  էր հանրային ռադիոյի մանկապատանեկան հաղորդումների գլխավոր խմբագիր Կարինե Գևորգյանը։ Նախաճաշից հետո եկանք ու որոշեցինք, թե ով պետք է գնա այսօրվ անկարահանումներին, իսկ հետո դիմավորեցինք մեր այդքան սպասված հյուրին։ Տիկին Կարինեն պատմեց հանրային ռադիոյի, ռադիոլրագրողի աշխատանքի մասին: Մենք զարմանքով իմացանք, որ մեր ռադիոն արդեն 90 տարեկան է: Նա պատասխանեց մեր հարցերին, իսկ հետո միասին պատրաստեցինք մեր առաջին ռադիոռեպորտաժը: Բանից պարզվեց, որ ռադիո ռեպորտաժ վարելը շատ բարդ ու հետաքրքիր գործընթաց է։ Ռեպորտաժն ամբողջովին վերաբերվում էր ճամբարին, թե ինչպես մենք եկանք ճամբար, ինչ տպավորություններ ունենք և ինչ ենք ակնկալում ճամբարից։ 

Տիկին Կարինեն շատ ազատ ու անկաշկանդ էր և մեզ բազում նորանոր գիտելիքներ տվեց։ Սակայն մեր ժամանակը անսպառ չէր, և մենք տխրությամբ ճանապարհեցինք տիկին Կարիներին` հուսալով, որ միշտ կհամագործակցենք, իսկ եթե ոչ, ապա լավ հիշողություններ կունենանք մեր առաջին վարպետության դասից։ Հուսամ, մեր մեդիա ճամբարի օրերին դեռ շատ կլինեն նման հետաքրքիր ու հաճելի օրեր: Այստեղ ներկայացնում ենք հանդիպման համառոտ շարադրանքը:

Հանրային Ռադիոն այս տարի դարձավ 90 տարեկան, 1926 թվականի սեպտեմբերի մեկին եղավ առաջն ռադիոազդակը` «Երևանն է խոսում»: Երբ ռադիոն ի հայտ եկավ և սկսեց իր գործունեությունը, դա հավասարազոր էր համացանցի մուտքին, կարելի է ասել նույն հարթության վրա են: Այն մարդկանց կյանքում մեծ հեղաշրջում առաջացրեց:

Մինչև 90-ական թվականները բացի հանրայինից, ուրիշ ռադիոկայաններ չկային: Միայն անկախությունից հետո ի հայտ եկան նոր ռադիոներ: Կան խոսող ռադիոներ, կան «երգող» կամ այլ ժանրերի ռադիոկայաններ: Մենք խոսող ռադիո ենք, ասեմ դրա էությունը. մենք ներկայացնում ենք Հայաստանում և սփյուռքում տեղի ունեցող բոլոր դեպքերը: Քանի որ 24 ժամվա ռադիո ենք, մեր աշխատանքի ծավալը շատ մեծ է: Մենք պարտավոր ենք բոլոր շերտերի համար հաղորդում պատրաստել: Հենց սրանով է տարբերվում հանրային ռադիոն այլ ռադիոներից: Ասեմ, որ անցյալ տարի ունեինք նաև երաժշտական ծրագրեր, սակայն այս տարի սեպտեմբերի մեկից այն չի գործում:Հանրային ռադիոն ֆինանսավորվում է պետության կողմից: Մենք շատ անուններ ենք ունեցել` «Հայկական ռադիո», «Հայաստանի հանրային հեռուստառադիոընկերություն», «Կոմիտե», բայց այս վերջին 13 տարիներն ներկայանում ենք «Հանրային ռադիո» անվանումով: Հանրային ռադիոյով երաժշտություն գրեթե չի հնչում, եթե դա երաժշտական հաղորդում չէ և այդ հաղորդման շրջանակներում չկան երաժշտական կատարումներ:

Իսկ հիմա այն մասին, թե ինչ է նշանակում խոսող ռադիո: Խոսող ռադիոյի նպատակը խիստ տարբեր է, հատկապես, երբ մենք խոսում ենք Հանրային ռադիոյի մասին: Այ, երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչ է նշանակում Հանրային ռադիո: Տեսեք, կա «Ռադիո Ջան», «Ռադիո Ավրորա», «Ավտոռադիո», և ես կարող եմ թվարկել: Խնդրում եմ դուք էլ մտածեք: Հանրային ռադիոն, քանի որ ֆինանսավորվում է պետության կողմից, հանրության բոլոր շերտերի համար պարտավոր է հաղորդումներ պատրաստել. փոքրերի համար, միջին տարիքի և տարբեր նախասիրություններ ունեցողների համար: Մենք ֆինանսավորվում ենք ձեր իսկ միջոցներով, բյուջեից մեզ հատկացվում է որոշակի մաս, իսկ բյուջեն գոյանում է ձեր իսկ հարկերից, ուրեմն պարտավոր ենք ձեր բոլորի, հասարակության բոլոր շերտերի համար պատրաստել հաղորդումներ:

Հանրային ռադիոն մնացած ռադիոներից տարբերվում է հենց դրանով, սա հիշեք մեկընդմիշտ: Մենք պատասխանատու ենք ձեր առաջ: Սա նշանակում է, որ մենք ոչ թե ձեր հաճույքի հետևից պետք է վազենք, այլ ձեզ ուղղված հաղորդումներ պատրաստենք: Մանկապատանեկան խմբագրությունը հենց դրա համար էլ գոյություն ունի: Կարո՞ղ եք որևէ ռադիո հիշել, որ մանկապատանեկան հաղորդում ունի: Ես չգիտեմ, գուցե կա, գուցե որևէ ռադիոյում կա, բայց ես խիստ կասկածում եմ: Գուցե որոշ հեռուստաընկերություններ ունեն մանկապատանեկան ծրագրերի բաժին, չգիտեմ, սակայն Հանրային հեռուստաընկերությունն ունի, որովհետև իրենք նույնպես ունեն այնպիսի պարտավորություն, որն ունի Հանրային ռադիոն:

Մի փոքր պատմեմ մեր` մանկապատանեկան հաղորդումների խմբագրության մասին: Նախ, շատ լավ կլիներ, եթե դուք լսեիք հաղորդումներ, որովհետև մեր խոսակցությունը ավելի առարկայական կլիներ: Մեզ գտնելը դժվար չի, հատկապես մարզերում մեզ որսալը շատ հեշտ է: Ես գիտեմ, որ Երևանում 107.7 հաճախությամբ ենք, իսկ մարզերում դրանից մի փոքր այս կողմ կամ այն կողմ: Այնպես որ, խնդրում եմ մեր հանդիպումից հետո սկսեք լսել մեզ, քանի որ հնարավոր է 17.am-ի միջոցով մենք դառնանք գործընկերներ: Եթե հասկանանք, թե ի՞նչ է ռադիոհաղորդումը, ռադիոլուրը, ի՞նչ կարևոր դետալների վրա մենք պետք է կենտրոնանանք ռադիոհաղորդում պատրաստելիս, գուցե հնարավոր լինի, որ ձեզնից նրանք, ովքեր ասացին, որ կուզենային ռադիոյում աշխատել, աշխատեն ու դառնանք գործընկերներ, որովհետև ցանկությունը մի բան Է, իսկ աշխատել, պատկերացնել, թե դա ինչ բան է, լիովին այլ բան: Պիտի ուսումնասիրեք նյութը մինչև ձեզ հասնելը: Ռադիոյում երկու հոգի նստեցին, ուղղակի խոսեցին, ցանկացած բանի մասին ուզեցին, խոսեցի՞ն: Էդպիսի հաղորդումներ էլ կան, բայց մենք մի քիչ այդ դաշտից դուրս ենք: Մենք այդ իրավունքները մեզ չենք վերապահում: Մենք ոչ թե ավելի դաստիարակչական հաղորդաշարեր ենք ստեղծում, իհարկե, դա էլ է շատ կարևոր, բայց հավատացեք, եթերը շատ թանկ արժի, որ մենք այն ծախսենք միայն ժամանցի, միայն զվարճանքի վրա, որովհետև մարդիկ ամեն օր իրադարձային, մշակութային, կրթական տեղեկատվության անհրաժեշտություն ունեն: Ու շատ դեպքերում ենք մենք որոշում, թե ինչ ենք ցանկանում հանրությանը հասցնել: Հիմա դուք շատ կարևոր գործ եք անում: Դուք ամեն օր կամ ամեն շաբաթ շատ տարբեր շարադրություններ էիք գրում դպրոցում, ձեզնից ոմանք շատ լավ էին գրում հավանաբար: Հետո դուք ծանոթացաք 17.am-ի հետ և հասկացաք, թե ընդհանրապես ի՞նչ պետք է գրի լրագրողը, որ կետերի վրա պետք է ուշադրություն դարձնի: Պիտի ուղղակի շարադրությո՞ւն գրի, թե՞ այլ տեսանկյունից պիտի նայի:

Ռադիոյում ամենակարևորը ձայնն է, և սա ուղղակի բառեր չեն: Ռադիոհաղորդավարի ձայնը պիտի բարեհունչ լինի: Ռադիոլրագրողը պիտի միշտ իր հետ տանի ձայնագրիչ, որը ստուգված է, ունի լավ որակ և այլն: Ռադիոյում ամենակարևորը ձայնն է, մենք ռադիոյով պիտի ստեղծենք պատկեր, այ, դա հեռուստատեսությամբ շատ հեշտ է, որովհետև դիտողը իր աչքով տեսնում է, իսկ ռադիոյում այդ ամենը միայն նկարագրվում է:

Երևի առաջին անգամ մեծ ուրախությամբ գնացինք մեր սենյակ քնելու, որովհետև լուսադեմին գնալու ենք ձկնորսության մասին ֆիլմ նկարելու: Իսկ ձկնորսների աշխատանքային օրն սկսում է առավոտյան 4-ից, ուստի պետք էր շուտ քնել: Չնայած մեզ ստիպում էինք քնել, բայց նաև վախենում էինք, քանի որ ասել էին, որ եթե խոստացված ձյունը գա, ձկնորսները դուրս չեն գա ծով:

Քնեցինք: Արթնացա զարթուցիչի ձայնից: Առաջին բանը, որ ես արեցի, պատուհանից նայեցի դուրս. ձյուն էր: Ճիշտ է, մի պահ ուրախություն զգացի, բայց հետո հասկացա, որ նկարահանման չենք գնա: Քիչ անց արթնացրեցի Ռաֆայելին, իրար հետ սկսեցինք տագնապած մտածել, հետո ձայն տվեցինք մեր սենյակակից տղաներին: Արդեն 9:30- էր, նախաճաշի ժամը, սովորականի պես դուրս եկանք միջանցք` միասին գնալու նախաճաշի, սակայն ասացին, որ նախաճաշը 10:00 է լինելու, քանի որ ճաշարանի աշխատակիցները ձյան պատճառով չեն կարողացել ժամանակին հասնել հանգստյան տուն:

Այս օրը պլանավորած մյուս ֆիլմն էլ, որը Սևանի թիավարության մասին էր, նույնպես չէինք կարող նկարել: Ճանապարհները փակ էին, մարզումները նույնպես հետաձգվել էին:

Նախաճաշի գնացինք տաք բաճկոններով ու ճանապարհին ձնագնդի խաղալով: Դե, առաջին ձյունն է, իսկ մենք ձնագնդի խաղալ սիրում ենք:

Լավ է, որ չնախատեսված իրավիճակների համար կա պահեստային տարբերակ, և թե ինչպես անցավ մեր օրը, ընկերներս կպատմեն:

Աշուն՝ անձրև, դեղնած տերևներ, խոնավ եղանակ… Բոլորիս պատկերացումներում աշունն այդպիսին է, իսկ մեզ մոտ վաղ առավոտվանից ձյուն էր գալիս:

Տաք հագնվելու և հյուրանոցում մնալու փոխարեն, վերցրեցինք վերարկուները ու վազեցինք դուրս, դեպի սպիտակ հեքիաթը՝ Սևանի ափը: Սկսեցինք միմյանց հարվածել ձնագնդիկներով, չգիտես որտեղից` Հակոբը վերցրել էր ձյուն մաքրելու բահը և բոլորի նկատմամբ առավելություն ուներ: Մեր «բանդայով» գրավել էինք հյուրանոցի գլխավոր մուտքը և ճաշարանից վերադարձողներին նախ լավ ծածկում էինք ձյունով, իսկ հետո հաշտություն կնքելով, համալրում էինք մեր շարքերը:

Լուսանկարը` Լիլիթ Կարապետյանի

Ձյունը մեծ-մեծ փաթիլներով գալիս էր, իսկ մենք շարունակում էինք խաղալ, թեկուզ առանց ձեռնոցների: Բոլորս արդեն ոտքից գլուխ պատված էինք ձնով, ստիպված դադարեցրեցինք խաղը և հավաքվեցինք կոնֆերանսի դահլիճում: Մյուս երեխաները, որ չէին խաղում, տաքացրեցին մեր ցրտից անզգայացած մատները:

Աշուն՝ ձյուն, քամի, ամենուր սպիտակ հեքիաթ…