Սովորաբար, «Սիրո՞ւմ ես գիրք կարդալ» հարցին մենք պատասխանում ենք` ո′չ, պատճառաբանելով, որ դա ուղղակի պարտականություն է մեզ համար, այն էլ՝ ձանձրալի:

Բայց ես կարծում եմ, որ բոլոր դպրոցականներին էլ հետաքրքրում է, թե ինչո՞ւ է  անհրաժեշտ ուշադիր և շատ կարդալը:

Նախ, այն օգտակար է: Զարգացնում է մտածողությունը:  Սա կարդալու ամենակարևոր առանձնահատկություններից է: Կարդալիս մենք շատ ենք մտածում՝ փորձելով հասկանալ իրավիճակը: Դա էլ իր հերթին, թուլացնում է լարվածությունը: Հիշեք, թե օրվա ընթացքում որքան առիթներ ենք ունենում լարվելու, և  կարդալը դրանից ազատվելու հրաշալի տարբերակ է, հատկապես, երբ բարձրաձայն ես կարդում: Զարգացնում է բառապաշարը: Գրքերում մենք հանդիպում ենք  ծանոթ ու անծանոթ բառերի, որոնք, ուզենք, թե չուզենք, դառնում են մեր բառապաշարի անբաժան մասնիկը, և առօրյա խոսքում սկսում ենք օգտագործել դրանք:

Ի վերջո, շատ կարդալու շնորհիվ  մենք դառնում  ենք  ավելի բանիմաց, խելացի և տեղեկացված:

Ուսուցիչները` այդ ամենն իմանալով, մեզ ամառային արձակուրդներին հանձնարարում են բազմաթիվ գրքեր կարդալ: Իսկ մենք`երեխաներս, մտածում ենք, որ ամառն ու արձակուրդը մի լավ հանգստանալու համար են:

Ես, օրինակ, փորձում եմ հաճելին համատեղել օգտակարի հետ: Երկուսը` միաժամանակ:

Այս ամռան առաջին ամսվա ընթացքում, հանձնեցի ինձ համար շատ «սարսափելի» քննությունները: Սկզբում շատ էի վախենում, ամեն օր կարդում էի, կրկնում անցածս: Մտածում էի,  թե մի բան կմոռանամ: Հետո հասկացա, որ քննություններն այդքան էլ վախենալու չեն ու բոլորից էլ բարձր ստացա`19 և 20: Արդեն ավարտին էր մոտենում հունիսը, ու ես դեռ ոչ մի գիրք չէի կարդացել: Երբ որոշեցի սկսել, բացեցի դարակս, հազիվ գտա նոթատետրը, որի մեջ գրել էի գրքերի ցանկը` զարմացա: Ինչպես եմ հասցնելու կարդալ այս գրքերի շարանը: 5 հեղինակ ու տարբեր ստեղծագործություններ: Այնուամենայնիվ, որոշեցի սկսել Մուրացանի «Գևորգ Մարզպետունի» պատմավեպից: Եթե անկեղծ, կարդացի ու  շատ հավանեցի: Հետո սկսեցի կարդալ Խաչատուր Աբովյանի «Վերք Հայաստանի» վեպը: Հետո որոշեցի մի քանի օր հանգստանալ ու շարունակել: Օրերս էլ ընկերուհիս ասաց, որ կարդացել է Հակոբ Պարոնյանի «Մեծապատիվ մուրացկանները» վեպը և շատ է հավանել: Որոշեցի ինքս էլ կարդալ , ու ինձ էլ դուր եկավ: Թեև, դեռ չեմ ավարտել: Ինձ թվում է, որ մինչև սեպտեմբեր, կհասցնեմ ավարտել հանձնարարությունս…

Երբ մոտենում են ամռան ամիսները, անկախ ինձնից,  տրամադրությունս բարձրանում է, բայց ոչ նրա համար, որ  ավարտում եմ դպրոցը կամ  սկսում են ամառային արձակուրդները: Ուրախանում եմ, որովհետև գյուղս, կարծես, նոր կյանք է առնում, աշխուժանում, զարթոնք է ապրում: Սկսած հունիսից, արդեն, աշխուժություն է տիրում: Այստեղ են գալիս գյուղի բոլոր ուսանողները. մեկի թոռը, մյուսի թոռնուհին, հեռու-մոտիկ բարեկամներ, և բոլորն էլ` իրենց այցով նոր կյանք են տալիս Լորիս:

Փողոց դուրս գալիս, ակամայից ժպտում եմ` տեսնելով գյուղամիջում կամ փողոցի տարբեր անկյուններում հավաքված մարդկանց:

Մենք` երիտասարդներով, հիմնականում հավաքվում ենք Հայրենական մեծ պատերազմի զոհերին նվիրված հուշարձանի տարածքում, որը դեռ հնուց անվանել են «Արձանի բաղ»: Այստեղ են գալիս նաև մեր համագյուղացիները` տարբեր տարիքի մարդիկ, և խոսում են տարբեր թեմաներից: Մենք էլ, հետաքրքրաշարժ խաղեր ենք խաղում:

«Բաղը», որտեղ մտնելիս, ասես, դրախտ ոտք դնես` հին պատմություն ունի:

Դեռ վաղուց, այգում տարբեր տեսակի խնձորենիներ, տանձենիներ, ընկուզենիներ են տնկվել:

Մոտ չորս տարի  առաջ էլ` այգու շրջակայքում, մեծ շաբաթօրյակ անցկացվեց, որին մասնակցեցին Նորավան գյուղի զորամասի զինվորները, համայնքի բնակիչներն ու ամբողջ դպրոցը: Արձանը շրջապատվեց գեղեցիկ վարդերով, նոր բույսերով, որոնք, ցավոք, չհարմարվեցին մեր բնակլիմայական պայմաններին ու ժամանակի ընթացքում վերացան: Այգին ազատվեց նաև աղբից, որովհետև տարածքում, վերջապես, աղբամաններ տեղադրվեցին:

Երազում եմ, որ տարվա բոլոր եղանակներին` ձմռանը, աշնանն ու գարնանը իմ գյուղում «ամառ» լինի:

Տանը մտածում են, որ սառն ու անտարբեր եմ, բայց եթե անկեղծ, ես էդպիսին չեմ:

Երբ տեսնում եմ, որ շրջապատում աղջիկներն իրենց մայրիկներին դիմում են` մամ ջան, մամաս, արևս ու նմանատիպ բառերով, ինձ համար մի տեսակ անսովոր է, որովհետև ես բացի «մամ»-ից ուրիշ դիմելաձև չունեմ:

Ուզում եմ մի դեպք պատմել, որը վերջերս է տեղի ունեցել…  Ճամբարից երբ վերադարձա, մամային ուղղակի բարևեցի, անգամ չմոտեցա:  Ճիշտ եմ ասում, ես դա մտածված չեմ արել, դա իմ բնավորությունն է:

Բայց այսօր նյութս ուզում եմ նվիրել մամայիս, ու դրա միջոցով «սեր խոստովանել»:

Մամ ջան, իրականում ես քեզ շատ, բոլորից շատ եմ սիրում:

Ճիշտ է, քեզ ամեն օր, ավելի ճիշտ, ամեն ժամ նյարդայնացնում եմ, բայց ես քեզ այդպես եմ սիրում:

Գիտեմ, երբ կարդաս, ժպտալու ես, որովհետև երևի ամենակարևոր բաներն ասելու ժամանակը հենց հիմա է:

Մարդն ընդհանրապես երևի իր տեսակով եսասեր է, ու մենք՝ ամեն մեկս ինչ-որ մեկին, սիրում ենք ինչ-որ բանի համար. Օրինակ, ընկերներին՝ վստահության, ուսուցչուհուն՝ սովորեցնելու, մարդկանց՝ լավ հատկանիշների և այլն:

Իսկ մայրը իր երեխային սիրում է ոչ մի բանի համար, սիրում է ուղղակի, պարզապես որ նա կա:

Ամենակարևոր մարդը նա է, ում մենք մայր ենք անվանում:

Երբեմն պատահում է, երբ մի փոքրիկ դիպված փոխում է մեր կյանքը: Չափազանցությո՞ւն համարեցիք: Ուրեմն, այսպես կձևակերպեմ, երբ փոխվում է մտածելակերպդ, ապրելաոճդ, երազանքներդ:

Ես սիրում էի ու սիրում եմ սպորտը: Չէ՜, չմտածեք, թե ես այն աղջիկներից եմ, ովքեր  չգիտես՝ ինչու,  ձևականությունների հետևից ընկնելով, ասում են, թե սիրում են սպորտը, կամ ավելի ճիշտ, ֆուտբոլը: Այնինչ իրականում ֆուտբոլ նայում են գեղեցիկ ֆուտբոլիստների համար: Ես ֆուտբոլն ավելի քիչ եմ սիրում, քան հանդբոլը, բասկետբելը, վոլեյբոլը (երևի նրանից է, որ դրանք ավելի լավ եմ խաղում):

Ձմռան մի գեղեցիկ  օր մեր` Բերդավանի դպրոցում, հայտնվեց մի կին, ով ներկայացավ մեր նոր ֆիզկուլտուրայի ուսուցչուհի: Ե՛վ ուրախ էի, և՛ տխուր: Կարծում էի՝ նա չի կարողանա կառավարել դասարանի տղաներին, ու դասերը կտապալվեն: Բայց մի շաբաթ չանցած ուսուցչուհիս հակառակն ապացուցեց: Մենք այնքան մտերմացանք, որ նա սկսեց փոխել ինձ ու իմ կարծիքը: Մեր զրույցները հաճախակի դարձան, անհամբեր սպասում էի նրա դասերին: Մենք խաղում էինք այն խաղերը, որոնց մասին ես ուղղակի երազում էի: Նետումներս գնալով ավելի դիպուկ դարձան:

Մի օր ուսուցչուհիս հայտնեց, որ տղաների խմբակ է բացվելու: Աղջիկներն էլ միայն կմարզվեին: Տղաները պետք է ավելի շատ խաղային ու մարզվեին. մրցումները մոտենում էին: Ես կոտրվեցի, իսկ մե՞նք:

Մի քանի շաբաթ շարունակ տղաների հետ գնացինք մարզումների: Չգիտեմ էլ ինչու, բայց ուսուցչուհիս ինձ ամեն անգամ գցում էր տղաների թիմ ու ասում` Խաղա՛, իսկ ինքը խաղում էր հակառակորդ թիմում: Սկզբում ամաչում էի, հետո սկսեցի չնկատել ոչինչ ու ոչ մեկին: Երբ գնդակը հայտնվում էր իմ ձեռքում, ես մոռանում էի ամեն ինչ, նպատակս լինում էր միայն գնդակը զամբյուղի մեջ նետելը: Ուսուցչուհիս գնահատում էր իմ ամեն մի հաջողությունն ու ճիշտ քայլը, ուղղում սխալներս: Իսկ տղաները բողոքում էին, ասում էին, թե կոպիտ եմ խաղում:

Շուտով բացվեց աղջիկների խումբը (դե իհարկե, երկար համոզելուց հետո): Մենք նույնպես մասնակցեցինք մրցումներին: Ես նշանակվեցի թիմի ավագ: Ուսուցչուհիս սովորեցրել էր մեզ լինել վստահ  մեր քայլերում, լինել համառ, ունենալ նպատակ և ցանկացած գնով հասնել դրան. թե՛ կյանքում, ու թե՛ խաղում:

Մրցավարի սուլիչը ճչաց, գնդակը հայտնվեց օդում: Պետք էր ցատկել ու վերցնել այն: Ես հարվածեցի, ու գնդակը հայտնվեց մեր թիմի ձեռքում: Ամեն ինչ կարծես լավ էր, մինչև այն պահը, երբ ես ստացա ծանր վնասվածք՝ արմունկով ուժեղ հարված ծնոտիս (այդ օրը ես հասկացա, որ աղջիկները բնավ էլ թույլ էակներ չեն): Առաջին բուժօգնություն ու հրաման, որ դուրս գամ խաղից: Իրական սարսափ. ես մոռացել էի ցավս ու տառապում էի այն փաստից, որ չեմ խաղալու մի ողջ խաղակես: Տառապանքս երկար չտևեց. մեր թիմը արդարացրեց թե՛ իմ, թե՛ ուսուցչուհուս սպասումները: Գոռում էինք, գրկում իրար, վայելում հաղթանակի բերկրանքը: Չէ որ դպրոցում ոչ ոք չէր հավատում, որ աղջիկները կհաղթեն, ավելին, անիմաստ էին համարում խմբակի բացվելը:

Ձեզ չի՞  հետաքրքրում, թե տղաները ինչ արեցին խաղում: Դե իհարկե պարտվեցին, միայն այն պատճառով, որ գերագնահատում էին իրենց, կամ էլ մեր <<նավսն>> էր (ինչպես իրենք էին ասում):

Ցավալին միայն այն է, որ սպորտը խլեց ինձնից աղջկական նրբությունս ու պարգևեց ծնոտի ցավ: Չնայած, ամեն անգամ, երբ այն ժանգոտած դռան նման սկսում է ճռճռալ, ես հիշում եմ իմ սպորտային օրերը, հաղթանակները ու կրկին վերապրում եմ կատարելության տանող հաղթանակի բերկրանքը:

10-11 տարեկան էի… Ամառվա անհոգ օրերից մեկն էր: Ֆուտբոլային դաժան եզրափակչից հետո նստել էինք շենքի դիմացի քարերին հանգստանալու:

Հոգնածությունից աչքերս արդեն փակվում էին, երբ ականջս ընկավ այսպիսի խոսակցություն.

-Տղեք, տղեք, էն ի՞նչ լույսեր ա,- ընկերներիցս մեկն էր դեպի դիմացի սարալանջը ցույց տալով զարմացած հարցնում:

-Լույսեր ա, էլի,-պատասխանեց երկրորդը:

-Չէ, լուրջ, հլը նայեք, թարթում ա, գնում ա էս կողմ – էն կողմ, բարձրանում ա, իջնում: Էրեկ հեռուստացույցով ասում էին, որ էսօր այլմոլորակայինները հարձակվելու են: Էս հաստատ իրանք են,- ամենահորինող ընկերս էր:

-Այ տղա, ինչ էլ հավես ունես, ի՞նչ այլմոլորակային, ի՞նչ բան… Չկա տենց բան, ու համ էլ` հերիք ա հորինես, որ տենց բան ես լսել:

-Չէ, չէ, լսել եմ հաստատ:

Չնայած ոչ մեկս չհավատացինք նրա խոսքերին, որովհետև ինքն էլ չէր հավատում, այնուամենայնիվ, բոլորս մի մարդու նման վազեցինք դեպի հազիվ նշմարվող լույսերը:

Ասեմ, որ ճանապարհը բավականին դաժան էր էդ ժամանակ. մինչև նպատակակետ հասնելու համար պետք է անցնեինք մի քանի շների բների մոտով: Ասեմ նաև, որ այդ թումբը մեզնից մոտ 2.5-3 կիլոմետր հեռու էր:

Այնուամենայնիվ հասանք: Տղաներից մեկը նույնիսկ հեռադիտակ էր վերցրել իր հետ:

-Տղեք, տղեք, հենա` տենո՞ւմ եք, ոնց որ հրթիռ լինի, կամաց-կամաց իջնում ա:

Բոլորս լուռ էինք, զարմացած, վախեցած: Մի՞թե դա իրական էր: Մի՞թե Հորինողը չէր հորինել:

-Բայց սիրուն ա, չէ՞, տղեք,- ծանր մթնոլորտը ցրելու համար ասացի ես:

-Հա, շատ,կյանքումս հրթիռ չէի տեսել:

Հրթիռն իջավ, իջավ, մինչև ձուլվեց հեռվի սարերի մեջ:

Բոլորս զարմացած էինք, արդեն մոռացել էինք, թե այդ օրվա ֆուտբոլի, և թե օրվա ուշ ժամի մասին:

Արդեն մեխանիկորեն, առանց հասկանալու, լուռ գնացինք տուն` տանը պատմելու կատարվածը:

Եվ ինչքան զարմացած, զայրացած և ուրախ էին մեր դեմքերը, երբ առավոտյան պատուհանից դուրս նայելիս տեսանք, որ դա ընդամենը հին, քիչ օգտագործվող ճանապարհ էր, զառիթափի վրա էր գտնվում: Իսկ հրթի՞ռը` կհարցնեք դուք: Մթության մեջ զառիթափից իջնող մեքենաների լույսերը մեզ վայր իջնող հրթիռներ էին թվացել: