seryoja arakelyan

Սարվորները

Գնացինք սար` Վարդավառի: Երևի բոլորը մտածում են` ի՞նչ կապ ունի, թե որտեղ են նշում Վարդավառը՝ կարևորը նշենք: Բայց ասեմ, որ միջավայրը նույնպես մեծ նշանակություն ունի: Միշտ քննարկման թեմա է եղել գյուղի ու քաղաքի միջև տարբերությունը, թե որտեղ է ավելի հաճելի ժամանակը անցնում: Բնականաբար պարզ է, որ գյուղում ավելի հաճելի է անցնում ժամանակը, որովհետև չկա աղմուկ և անտանելի շոգ: Բայց ասեմ, որ գյուղից ավելի հաճելի վայր կա, որը կոչվում է սար: Այստեղ չկա թեկուզ այդ չնչին տրանսպորտը, որը գյուղերում է: Չկա էլեկտրականություն, ինտերնետ և անգամ կապ` հեռախոսով խոսելու համար: Այդ իսկ պատճառով սար գնալուց մի քանի օր առաջ, բարեկամներին կամ ծանոթներին տեղեկացնում են, որ չզանգահարեն և չանհանգստանան, սարում ենք լինելու: Միակ տեղեկատվական աղբյուրը դա ռադիոն է, որը պարտադիր իր է յուրաքանչյուր սարվորի տնակում: Փոխարենը կա թռչունների գեղեցիկ ձայներ, մաքուր օդ և երեկոյան լռության մեջ լսվող քամու և ծառերի բախման աղմուկ: Ճիշտ է, գյուղից 35կմ հեռավորության վրա է գտնվում, անցնում ենք երկա~ր ճանապարհ,բայց արժե՝ իսկապես, որ արժե: 

մարթա մինասյան սյունիք

Փոքրիկ Արև-Արեգը

Հունիսի 16-ը ինձ համար, կարող էր սովորական մի օր լինել, ինչպես  ամսաթվերի մեծ մասը: Բայց հիմա այն ավելի կարևոր, նշանակալից ու արևոտ օր է, քան իմ ծնունդը: 

Այդ օրն է ծնվել «Քառօրյա պատերազմի»  հերոս՝ թեժ մարտերում զոհված Արմեն Հովհաննիսյանի միակ զավակը` Արեգը:

Ես շատ ուրախացա, երբ իմացա, որ պետք է գնամ և զվարճացնեմ այդ մանկիկին: Նրանք ապրում են Սյունիքի մարզի Ծղուկ գյուղում, և չնայած հեռավորությանը` մեծ ուրախությամբ և  հուզմունքով ուղևորվեցինք  նրանց տուն:

Ճանապարհին պատկերացնում էի,  որ ներս մտնելիս տան ինչ- որ անկյունում, անտրամադիր նստած փոքրիկի եմ տեսնելու, բայց  սխալվեցի:Արեգը մեզ դիմավորեց մուտքի մոտ` պայծառ ժպիտով ու անսահման ուրախությամբ: Այդ պահից հասկացա, որ նա պարզապես  «փոքրիկ արև »է, և  իր ժպիտով մեծ ուրախություն է  պարգևում բոլորին:

Արեգը պատրաստակամ հագավ վագրիկի շորիկը և վագրին վայել խաղով ու մռնչյունով սկսեց «վախեցնել» բոլորիս:   Շատ ուրախ էր   հատկապես տորթի համար, որի վրա Մաշան և Արջն էին: Մոմերը փչելուց առաջ նրան հարցրի, թե ինչ նվեր է ուզում ստանալ: Ասաց, որ ուզում է տանկ ունենալ, և Արեգի  մայրը չկարողացավ զսպել արցունքները: Հետո  բոլորս միասին սկսեցինք երգել ու պարել: Արեգն էլ միացավ մեզ`արտասանեց ու հայրենասիրական երգ երգեց: Նրա հասակակիցները հիմնականում երգում են խաղերի, կենդանիների և մայրիկի մասին, իսկ նա` հայրենիքի:

Երբ  ավարտեցինք ևս մի երգ, փոքրիկն իր քաղցր ձայնով ասաց. -Մա՜մ, բա մոմերը չե՞նք փչում:

Վերջապես մոմերը փչեց, և շարունակեցինք ուրախ տոնը:  Սկսեցինք խաղալ Արեգի հետ, ավելի ճիշտ, նա էր խաղում,  իսկ մենք նայում  և ուրախանում էինք: Տղան զիլ ձայնով,  հերթով պայթեցնում էր բոլոր փուչիկները: Սկզբում պայթեցնում էր ձողիկով, հետո  փոխեց ռազմավարությունն ու սկսեց դրանք պայթեցնել` վրան  նստելով: Ամեն փուչիկի պայթյուն ավելի ու ավելի էր աշխուժացնում ծննդյան տոնը ու, թեև վագրիկի հագուստը  փոքր-ինչ մեծ էր վրան, բայց չէր նեղվում ու  անսահման երջանիկ վազվզում էր այս ու այն կողմ: Երբ հասավ նվերների  պահը, Արեգն ուղղակի ապշեց.

-Պահոոոոոոոոոոոո, ինչ շատ ա՜:

Իսկ երբ  շուռ տվեց գետնին, նվերները մի մեծ բուրգ կազմեցին, որից Արեգն  ավելի ուրախացավ:

Նրան այնքան էր դուր եկել մեր ներկայությունը, որ թույլ չէր տալիս հրաժեշտ տայինք:

Արեգը երջանիկ էր, որ մարդիկ են եկել, խաղում ու զվարճանում են իր հետ, իսկ մենք տխուր էինք: Տխուր էինք, որ հայրը չի կարող վայելել իր մանկան հրճվանքը, տեսնել, թե ոնց է մեծանում: Տխուր էինք, որովհետև Արեգը տղամարդ է դառնալու` անընդհատ զգալով իր հոր կարիքը:

Երբ այցելեցի նրանց, հասկացա, որ բոլորս պետք է այցելենք մեր հերոսների զավակներին, մենակ չթողնենք:

arman arshak-shahbazyan

Էլի սկսվեց Աբովյանի գիժ քամին…

«Էլի սկսվեց Աբովյան քաղաքի գիժ քամին…», – այս արտահայտությամբ է սկսվել և սկսվում ամառային ցանկացած երեկո մեր տանը, երբ արևի վերջին շողերն են ներթափանցում հյուրասենյակ։

Ա՜խ, եթե կարողանայի հաշվել, թե քանի անգամ է այդ անիծյալ քամին կտրել ինձ իմ մանկության հաճելի օրերից`բակում խաղալուց ու զբոսանքի գնալուց։ Եթե կարողանայի թվել, թե քանի անգամ եմ «Մամ, կլինի՞ իջնեմ դուրս… Մամ, կտանե՞ս այգի…», -հարցիս լսել` «Քամի ա, բալես: Վաղը»,- պատասխանը: Քանի ու քանի անգամ եմ մտքումս պատկերացրել ամառային օրերս առանց քամու։

Ու էլի ամառ, էլի քամի, սակայն հիմա քամին չի կարող խոչընդոտ հանդիսանալ իմ ամառային հրաշալի երեկոների։

Էլի հեռախոսս.

-Հա, Ռիփ, հիմա գալիս եմ,- ինչպես միշտ քույրս էր, կանչում էր զբոսնելու։

Ամեն անգամվա պես տանից դուրս գալուց լսեցի մամայի խոսքերը. «Տաք հագնվի, քամի ա»…

Վերցրեցի ականջակալներս, տաք հագուստ, չնայած վստահ լինելով, որ չեմ հագնելու, բայց… Բայց վերցրեցի, որովհետև մաման մտածում էր` կմրսեմ։ Ու էլի շտապեցի քույրիկի մոտ…

Միշտ ցանկություն եմ ունեցել քաղաքս տեսնել վերևից, «տեսնել» այդ գիժ քամուն, նայել նրա աչքերին ու ասել, թե ինչպիսի օրեր է խափանել իր այդ խենթությամբ:

-Արի բարձրանանք ինչ-որ տանիք, քաղաքը տեսնենք վերևից,- չգիտես ինչու մեխանիկորեն այս խոսքերը դուրս եկան բերանիցս զբոսնելու ընթացքում։ Երևի ինքս էլ գիտակցում էի, որ պատրաստ եմ առերես հանդիպել այդ գիժ քամու հետ:

-Ի՞նչ եղավ, ինչի՞ ես ուզում քաղաքը վերևից տեսնել,- զարմացած հայացք։

Ինչևէ, բարձրացանք տանիք։

Հիմա կանգնած եմ քաղաքի գրեթե ամենաբարձր կետում, նայում եմ քաղաքին, փողոցներով անցնող մարդկանց ու մեքենաներին, տեսնում քաղաքի ամենօրյա շարժը։ Բայց չէի գտնում այն, ինչ փնտրում էի, չէի գտնում գիժ քամուն։ Գտնելուց հետո վստահ էի` կնայեի նրա աչքերին, կնայեի համարձակ ու հաղթանակած ու կասեի, որ նա չկարողացավ հաղթել ինձ: Այսօր նա չի կարող ինձ համար խոչընդոտ հանդիսանալ։

-Էլի սկսվեց Աբովյանի գիժ քամին…

Բայց այժմ նա գլուխը կախ անցնում է իմ կողքով: Երևի երբեք չեմ հասկանա «գիժ քամի»-ուն, երևի երբեք չեմ տեսնի նրան։

Բացահայտելով Լոռին

Կարծում եմ բոլորիս էլ հայտնի է ծնողական ժողովի ընթացքում ունեցած ապրումները: Բայց ինձ համար  տարեվերջյան ծնողական ժողովը ամենահետաքրքիրն է, քան մնացածը, որովհետև որոշվում է քաղաքից դուրս անցկացնելու մի հրաշալի օր: Այս տարի բոլոր տարիների նման անհամբեր սպասում էի ժողովի արդյունքներին, և հանկարծ զանգ եկավ հեռախոսիս` մայրիկս էր: Անհամաբերությունս  չկարողանալով զսպել միանգամից հարցրի.

-Հըն, մամ, ո՞ւր ենք գնում:

-Լոռի,- լսվեց մայրիկիս մի տեսակ դժգոհ ձայնը:

Իսկ իմ ուրախությանը չափ չկար, որոհետև վաղուց էի երազում գնալ Լոռի: Ուզում էի տեսնել այն հրաշք վայրը, որի մասին Թումանյանը այդքան պատմել ու բանաստեղծության ձևով մեզ է հասցրել: Իսկ մայրիկիս դժգոհության պատճառը ճանապարհն էր: Կարծում եմ, բոլորդ գիտեք, թե ինչքան է Արմավիր-Լոռի ճանապարհի երկարությունը: Ինչևէ, առավոտյան ժամը 5-ին ճանապարհ ընկանք: Ճանապարհը իրոք շատ երկար էր ու ոլորաններով հարուստ, չնայած Լոռվա չնաշխարհիկ բնությունը կոծկում էր ամեն ինչ:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Առաջին վայրը, ուր հասանք, Դսեղն էր` Թումանյանի տունը: Ամպերի մեջ էր թառել Դսեղը, որն էլ ավելի էր գեղեցկացնում նրան, ու այդ ժամանակ հասկացա բանաստեղծությունների բառերի իմաստը ու, մեջբերելով Թումանյանի բանաստեղծություններից մեկը, տամ պարզ նկարագիրը իմ տեսածի.

Վըտակը ժայռից ներքև է թըռչում,
Թափ առած ընկնում քարերի գըլխին,
Զարկում ավազին, շաչում է, ճըչում,
Ճըչում անհանգիստ, փըրփուրը բերնին:

Ինչպես ծերունին, ձայնով պառաված,
Ձայնակցում է ժիր թոռնիկի երգին,
Այնպես է ծերուկ անտառը կամաց
Արձագանք տալիս ջըրի աղմուկին.

Այնինչ բընության զըվարթ համերգի
Ունկընդիրն անխոս, հավիտենական,
Ժայռը մըտախոհ` իր մըռայլ մըտքի
Ետևից ընկած` լըսում է նըրան:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Երբ մտանք ներս` թանգարան, մի փոքրիկ սենյակ էր, որն ավելի նման էր հացատան. լույսը ընկնում էր երթիկից: Երբ մեզ ասացին, որ Հովհաննես Թումանյանն ապրել է այդ փոքրիկ սենյակում, մենք բոլորս պարզապես ապշած էինք: Այդքան փոքրիկ տան մեջ է մեծացել Ամենայն Հայոց Բանաստեղծը: Ամեն ինչ պահպանված էր: Անգամ ափսոսում էի քայլել այդ հատակի վրայով, որ հանկարծ չմաշվեր: Այնտեղ թումանյանական շունչ ու ոգի կար, ամբողջ ընթացքում զգում էի նրա ներկայությունը, կարծես ուր որ է` կբացի դուռը ու ներս կմտնի:

Դսեղից հետո շարժվեցինք  Հաղպատի վանական համալիր:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

 

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Մեզ ասացին, որ վանքը հիմնադրվել է 10-րդ դարի 2-րդ կեսին: Այնտեղ եկեղեցու պատերից մեկի վրա մեծ անցքեր կային, և մարդիկ մի երազանք պետք է մտքում պահեին ու պատին հպվելով այդ անցքերի միջոցով մինչև վերջ անցնեին պատը: Ասում են, եթե կարողանաս այն անցնել, երազանքդ կկատարվի, եթե չկարողանաս` չի կատարվի: Ես ցավոք չկարողացա մինչև վերջ անցնել չնայած շատ տանջվեցի: Հաղպատը մի հոյակապ վայր էր, ուր կարելի էր ժամերով նստել ու վերևից դիտել Լոռվա բնությունը:

Խոտերին պառկած մտքերով ուր ասես հասել էի, ու ինձ հետ բերեց մայրիկիս ձայնը.

-Ան, արի` գնացինք, հիմա դուրս գանք, որ գոնե շուտ հասնենք տեղ:

Ա~խ, մամ, գիտե՞ս ինչքան դժվար էր լսել այդ մի նախադասությունը , կտրվել բնությունից, թարմ օդից ու խոտերից և վերադառնալ մեր քաղաքի կիզիչ արևին:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Խոսքս եզրափակեմ, որովհետև անսահման կարելի է խոսել Լոռվա քարի, օդի, սարերի և ամեն ինչի մասին:

Երբեք չեմ ափսոսա այդքան երկար ճանապարհի ու ոլորանների վրա ունեցած վախիս համար: Հա, ու ամենակարևորը, հաջորդ օրը հիվանդանալու համար:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Լոռվա մասին պետք չէ խոսել, այն պետք է միայն տեսնել ու զգալ սարերի սառը ու թարմացնող օդը:

Հ. Գ.  Երանի բոլոր նրանց, ովքեր ապրում են Լոռիում…

gayane avagyan

Ախ, այդ թեյնիկի ձայնը, որը խանգարում էր երազել…

Ասում են` երազներով ապրել չի կարելի: Բայց առանց երազների էլ կյանքը անհետաքրքիր կլինի:

Ինչպես ամեն երեկո, այսօր էլ նստած եմ իմ սենյակում`գրասեղանիս առաջ, ականջակալներս ականջներիս  ու տեղափոխվել եմ ապագա: Նույնիսկ մոռացել եմ, որ թեյնիկը գազի վրա է, ու հիմա ուր որ է` կեռա: Մերոնք էլ հյուր են գնացել. ես ու քույրս ենք տանը: Դե, պարզ է, քույրս ֆիլմ է դիտում ու դժվար թե ֆիլմը թողներ ու թեյնիկին նայեր: Ես էլ սովորությանս համաձայն, մոռացել եմ, որ թեյ եմ պատրաստելու: Մինչ թեյնիկը եռում է, ես մրսելով  թափառում եմ փողոցներով: Երեկո է, փողոցները լուսավորվում են  լապտերների թեթև լույսով: Անձրև է գալիս, ես էլ մրսում եմ ու դողացնում: Նստել եմ նստարանին ու շուրջս եմ նայում:

Ամեն ինչ անծանոթ է: Չէ, սա իմ Աբովյանը չէ, քաղաքիս ծանոթ դեմքերն էլ չկան: Կարծես թե ես միայնակ եմ այս տարօրինակ վայրում ու  «Բիթլզ» եմ լսում: «Բիթլզ», անձրև, մենություն ու ես. կատարյալ պահ: Հանկարծ ոտնաձայներ լսեցի: Մինչ ես ուշադիր շուրջս եմ նայում, ինչ-որ մեկի  հագուստը` կոստյումը,  ինձ ջերմորեն տաքացրեց: Ես շրջվեցի, որ տեսնեմ, թե ով է այդ բարին: Հանկարծ երաժշտությունս ավարտվեց, ու մի ձայն հնչեց ականջներումս: Մտածեցի` քամու ձայնն է, բայց ոչ, ներկան է կանչում ինձ:

Ախ, այդ թեյնիկի ձայնը, որ խանգարում էր երազել…

«Երիտասարդները հանուն խաղաղության» երիտասարդական ճամբարը մեկնարկել է

Տանը համարյա չլինելով ու էստեղ-էնտեղ տարբեր ծրագրերով գնալ-գալուց մի քիչ հոգնած, մեկ-մեկ գլուխս դնում եմ բարձին ու ինքս ինձ հարց տալիս.

-Լավ, Լուս ջան, դու ե՞րբ ես հանգստանալու:

Հետո հիշում եմ, որ ամառը սկսելուց առաջ ես նպատակ էի դրել, որ հնարավորինս շատ ծրագրերի մասնակցեմ ու գերհագեցած անց կացնեմ ամառս: Ամառը չհանգստանալը, կամ սիրած գործով զբաղված լինելով ինքդ քեզ հանգստացնելը, իր մեջ մեծ փիլիսոփայություն է պարունակում: Ակադեմիական գիտելիքների մեծ մասը համալսարանում, դպրոցում դու ստանում ես ստիպված: Ու ինչպես մնացած ստիպված բաները, էնպես էլ վերոնշյալ գիտելիքը, ունենում է նույն ճակատագիրը, ինչը, օրինակ, կարող էր ունենալ տարբեր հնարքներով գեղեցիկ ծալծլած անձեռոցիկը: Աշխատում-աշխատում ես, ջանքեր ես գործի դնում, ուզում ես ավելի լավ արդյունք ունենալ. ավելի լավ արդյունք, ավելի շատ ջանք, ավելի շատ ջանք, ավելի շատ իզուր ծախսած ժամանակ: Ու հետո, այ, հետո, մենք էդ անձեռոցիկը ուղղակի մի կողմ ենք շպրում, շատ հաճախ անձեռոցիկ լինելով հանդերձ, որպես անձեռոցիկ էդ արվեստի գործը չենք օգտագործում: Ու եթե մտքիդ կա ինքդ քեզ զարգացնելու, սովորելու, հող նախապատրաստելու` «մատով ցույց տալու» մարդ դառնալու համար (եթե ոչ գոնե հասարակության լայն հատվածի համար, ապա գոնե թոռներիդ համար կարելի է), ամառները ամենանպատակահարմար միջոցն է նպատակիդ հասնելու համար: Մի քանի տարի առաջ ես որոշեցի, որ հետ այդու ես ամառներս չեմ վատնելու կամ գոնե չեմ բավարարվելու միայն գրքեր կարդալով: Ես էդպիսի պայմանագիր ունեմ` կնքված ինքս ինձ հետ: Ծրագրերի ընդմիջման ընթացքում մի օր տուն կհասնեմ, կգտնեմ էդ պայմանագիրը (հուսով եմ տանեցիները տունը մաքրելիս դեն չեն նետել), տարին ու օրը ճշգրիտ կասեմ: Բայց էսօր ես ուզում եմ իմ ամենաառաջին ծրագրի մասին պատմել, որին մասնակցել եմ, ու որից սկսվել են իմ զբաղված ամառները, նաև աշունները, գարունները ու ձմեռները: Իմ ամենաառաջին ծրագիրը Խաղաղության ճամբար էր`կազմակերպված «Սյունիք- Զարգացում» ՀԿ-ի կողմից: Երբ ինքս մասնակցեցի, բավականին փոքր էի, բավականին շատ խնդիրների եմ հանդիպել էդ ընթացքում: Շատ դժվարությունների եմ հանդիպել, որոնց վրա սկսել եմ սովորել: Հավատացեք, դժվար է կրթությունը մենակ ֆորմալին սովորեցրած մտածելակերպով հարմարվել ու սովորել մի վայրում, որտեղ դասերը անց են կացվում աստիճաններին նստած, որտեղ նկարում ենք մեր պատմությունը, որտեղ խաղերի միջոցով փորձում ես ընկերանալ ու ընկերությունդ ամրապնդել: Այն էլ` ռուսերենով, այն էլ` վրացիների հետ: Ես չէի հիշի էս ամենը հիշողության գերլարման պարագայում անգամ, եթե չլինեի հիմա նույն տեղում, բայց այս անգամ արդեն ոչ մասնակից: Չէի հիշի, եթե չլսեի ինչ են խոսում հայ մասնակիցները, կամ ինչպես ես փորձում բացատրել մի բանը մեկ այլ ազգի մասնակցի, ով քեզ պես ռուսերենից կաղում է: Ու էդպես մի խոսակցությունը, որ մողեսի մասին է, դառնում է առակ ճանճի մասին: Իմ ամենաառաջին ծրագրից մինչև հիմա իսկապես երկար ժամանակ է անցել: Որպես լրագրող այստեղ հայտնվելը բացի հիշողություններ արթնացնելուց, մեծ պատասխանատվության է ենթարկում նաև: Երբ աճդ զգացնել է տալիս, այս նվաճումդ էլ դիտակում ես որպես շնորհակալություն` ինքդ քեզ գտնելու կամ ավելի ճիշտ չկորցնելու համար:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Երբ ինքս էի որպես մասնակից, ծրագիրը չէր կոչվում այնպես, ինչպես հիմա է, բայց նպատակը նույնն էր. «Ճամբարներ հանուն Հարավային Կովկասի խաղաղության»: Ինձպեսները, ովքեր մասնակցել են ծրագրի ամենաառաջին ճամբարներին, դժվար հիշեն, թե ինչ են սովորել ու զգացել 21 տարի առաջ: Ժամանակին ընկեր Նառա, իսկ այսօր արդեն ծրագրի ղեկավար Նաիրա Հարությունյանի հետ ունեցած մեր զրույցից հասկացա, որ ծրագիրը գործում է 1995 թվականից ի վեր: Սկզբում այն նախատեսված է եղել միայն Արցախյան պատերազմի մասնակիցների երեխաների, հետո ավելի մեծ շրջանակներ է ընդգրկել` ընդհուպ մինչև ազգային փոքրմասնությունների ներկայացուցիչներ: Ճամբարը «Սիրանույշ» է կոչվում այն բարերար կնոջ անունով, ով ֆինանսավորել է ճամբարի կառուցումը, իսկ ճամբարների հովանավորությունն ի սկզբանե իր վրա է վերցրել Սյունյաց թեմը: Ճամբարները երկուսն են` Հայաստանում և Վրաստանում` համապատասխանաբար` «Սյունիք-Զարգացում» և «Լազարուս» հասարակական կազմակերպություններն են իրագործում: Չգիտեմ հիմա ինչքանով է իրատեսական կասեմ, բայց գուցե ես ինքս էլ մի քանի տարի հետո լինեմ այստեղ դասընթացավար և ջոկատավար, ինչպես 12 երիտասարդները, որոնք հիմա իրենց պատասխանատվության տակ են առել 60 մասնակցի:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Գրելու ընթացքում հասկացա, թե ինչ մեծ պատասխանատվություն է պահանջում էստեղ դասընթացավար լինելը: Նրանց հետ խոսելիս ու խզված ձայները, չգիտեմ, ինձ մոտիվացրեցին, թե հակառակը, բայց փաստը, որ նրանք էլ նշեցինք` մեծ հաճույք է աշխատել նույն սերնդի ներկայացուցիչների հետ: Միգուցե սա էլ լինի իմ նոր պայմանագիրը, որ կկնքեմ ինքս ինձ հետ ու ինքս ինձ կխոստանամ, այստեղ ջոկատավար լինելու համար էներգիա հավաքել, ապագայում այստեղ նորից հայտնվելու ոչ որպես թղթակցի, այլ արդեն ջոկատավարի ու դասընթացավարի «ուսադիրներով»: Առանց միգուցեների, հաստատ կգամ:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Ոչ թե նրա համար, որ այստեղ հարմար է, ոչ միայն նրա համար, որ այստեղ բնությունը ուղղակի շշմելու է, ոչ միայն նրա համար, որ աշխատելու եմ սերնդակիցներիս հետ, այլ գաղափարի համար, կյանքը խաղաղ ապրելու, ատելության դեմ պայքարելու, նույն բնությունը չապականված, սերնդակիցներիս երջանիկ տեսնելու համար:

hripsime baloyan

Նպատակաերազանքային

Շատերս նպատակ եւ երազանք բառերը սխալ ենք ընկալում եւ կյանքում էլ սխալ օգտագործում: Երբեմն  էլ նույն իմաստի տակ ենք գործածում: Օրինակ, երբ ասում ենք նպատակներիդ, երազանքներիդ իրականացում եմ ցանկանում: Առաջին հայացքից ամեն բան կարգին  եւ ճիշտ է թվում, բայց ես հիմա կփորձեմ բացատրել այդ բառերի իմաստը եւ նրանց մեջ եղած հսկայական տարբերությունը:

Ըստ իս, երազանքները անհնարին պետք է լինեն, եւ դրանց իրականացում ցանկանալը սխալ է: Օրինակ, երբ տվյալ անձը ուզում է ձեռք տալ աստղերին, լուսնին կամ արեգակին,  դա երազանք է, ոչ թե նպատակ, որովհետեւ դա անհնարին է: Իսկ երբ ասում է` երազում եմ դառնալ բժիշկ, արդեն սխալ է, հարկ է ասել` նպատակ ունեմ դառնալ բժիշկ, որովհետեւ այն իրատեսական է եւ հնարավոր: Եթե հնարավոր բան է մտքինը, ապա այն պետք է դարձնել նպատակ եւ նրա հետեւից գնալ:

Եկեք առանձնացնենք մեր նպատակները երազանքներից եւ հնարավորը չդարձնենք անհնար: Փորձենք անել ամեն ինչ մեր նպատակներին հասնելու համար, որպեսզի դրանք չդառնան երազանք, բայց դրա հետ մեկ տեղ չդադարենք երազել, քանի որ երազելը մնում եւ մնալու է հաճելի  ու գեղեցիկ երեւույթ:

Ահա եւ փորձեցի իմ տեսանկյունից պարզաբանել այդ բառերը իրենց իմաստով, սակայն յուրաքանչյուրն ունի իր մոտեցումը,հետաքրքիր կլիներ իմանալ նաեւ ձերը:

Sona mkhitaryan

Երազանքներ, որոնք չիրականացան

Նախորդ հոդվածիս մեջ գրել էի, որ 2 շաբաթից հասնելու է ծիրանը: Մեր գյուղում շատ կան այնպիսի մարդիկ, ովքեր ունեն ծիրանի այգիներ: Այդ այգիներին գրեթե բոլորը ասում են ծիրանանոց: Երեխաների համար սկսվել է, այսպես կոչված, «գործի սեզոնը», ինչպես նրանք են ասում: Ամեն քայլափոխի կանգնած են խմբով տղաներ, որոնք միասին քննարկում են, թե ում մոտ արժե գնալ, որ իրենց «ձեռք տա»: Այնքան  են խոսում, պլանավորում: Երեկ մեր փողոցի տղաները կանգնած որոշում էին ժամը, վայրը, թե որտեղ պետք է հավաքվեն:

-Ախպերս, առավոտը 7-ին մեր կռուգը:

-Չուշանաս հանկարծ, 2 րոպե էլ ուշացար, էթալու եմ:

Ու այս նույն բառերը մեկը մյուսին անընդհատ ասում էին:

Ես մոտեցա իրենց, հարցրեցի, թե ինչ են այսքան երկար խոսում ու քննարկում:

-Վաղը արդեն գործի ենք: Վերջապես… Մեռանք տունը նստելով:

-Բա ի՞նչ ես առնելու հավաքած գումարով:

-Հեռախոս եմ ուզում առնել, տենամ` ոնց կլինի:

-Բայց էդքան կաշխատե՞ս, որ մի հեռախոսի գին լինի:

-Տո հա, ոնց չէ… Մի 70 հազար նաղդ աշխատող եմ:

Ես էլ բան չասացի: Գիտե՞ք ինչ, գյուղի երեխաները դժվար կյանքով են ապրում, բայց արժանապատիվ են ապրում:

Բայց դեռ չեմ ավարտել հոդվածս:Այս երեխաների ուրախությունը այդքան էլ երկար չտևեց:Նրանք իրենց աշխատած գումարը հավաքում էին և մեծ հույսեր ունեին կապված իրենց բերքի հետ:Դե, կհավաքեին բերքը, կվաճառեին և հավաքված գումարները կմիացնեին իրար: Ափսոս…

Օրեր առաջ մեզ մոտ այնպիսի առատ անձրև և կարկուտ եկավ, որ իր հետ լվաց ու տարավ բոլորի հույսերն ու երազանքները: Բոլորի հույսը իրենց հողամասերն էին: Ամբողջ տարին տանջվելով մշակում են, առանց մի պահ պատկերացնելու, որ հնարավոր է մի գիշերվա մեջ ամեն ինչ մնա ջրի տակ:

Այդ գիշեր հարևաններից մեկը մեզ ձայն տվեց և լապտեր էր խնդրում: Գնում էին իրենց դաշտ, տեսնեին, թե ինչ վիճակ է: Մեկ ժամ էլ չանցավ և հետ եկավ.

-Հը՞ն, ի՞նչ վիճակ էր:

-Բան չկար: Առաջ էլ չենք գնացել. ջուրը շատ բարձր էր, ամեն ինչ մնաց  ջրի տակ:

Այդ գիշեր ես անընդհատ մտածում էի այդ մասին, թե ինչ պիտի անեն այդ մարդիկ: Առավոտյան արդեն բոլորի խոսակցության թեման դա էր.

-Այ մարդ, ո՞նց կլինի բա էս ժողովրդի հալը:

-Մեղք էլ են, հա…

Եվ այսպես շարունակ: Գյուղապետարանում ասել են, որ հողի և ջրի վարձերը չեն պահանջի տուժածներից, բայց… Բայց դա հարցի լուծում չէ:

Ու այդպես էլ երեխաներից շատերի հեռախոս, հեծանիվ, Nike սպորտային կոշիկ գնելը երազանք մնաց:

Շուշան Վահանյան

Ավարտելուց հետո

Երբ ինձ ասում էին.

-Վերջ, էլի, դպրոցը ավարտեցիր:
Ես միշտ հակառակվում էի: Չէ, հլը չեմ ավարտել, կավարտեմ էն ժամանակ, երբ քննություններս բարեհաջող հանձնեմ:

Քննություններս էլ հանձնեցի, էլի շնորհավորում էին ավարտելու կապակցությամբ ու էլի ասացի` չէ, հլը չեմ ավարտել: Սպասեք` վկայականն էլ ստանամ, ու նոր: Ու իրոք, ինձ համար դպրոցն ավատելը վկայականն ստանալն էր:

Չեք պատկերացնի, երբ դասընկերուհիս եկավ մեր տուն ու ասաց.
-Վաղը գնալու ենք դպրոց` վկայական ստանալու:
Ուրախացա:
-Վերջապես… Ինչքան էի սպասում:
Առավոտյան եկանք դպրոց: Ճիշտ է, ուրախ էինք, կատակներ էինք անում, խոսում, քննարկում առաջիկա էքսկուրսիայի, անելիքների մասին, բայց կար խորը հուզմունք, ու բոլորս էլ հասկանում էինք: Վերջ դպրոցական կյանքին. վերջին զանգ, դպրոցական վերջին ավարտական քննություններ, վկայական…
Ու այդ օրը ես հասկացա, որ վերջ, մենք արդեն էլ սրտատրոփ չենք սպասելու սեպտեմբերի մեկին, որ գնանք մեր սիրելի դասարան, տեսնենք սիրելի դասընկերներին, սիրելի դասղեկին և ուսուցիչներին: Հետո մի պահ ուշքի եկա: Ես ապրում եմ Շիրակի մարզի Բանդիվան գյուղում: Նրանք, ովքեր բուհ կընդունվեն, արձակուրդներին կտեսնենք, տղաներին` 2 տարի բանակում ծառայելուց հետո, իսկ մյուսները… Մյուսնե՞րը, ի՞նչ են անելու մյուսները, որոնք հնարավորություն չեն ունենա ուսումը շարունակելու, աշխատանք կգտնե՞ն գյուղում: Երևի ամենաշատը այս անորոշությունից էինք տխուր:

Լուսանկարը՝ Արմինե Սահակյանի

Իրարանցում

Անձրևի ձայնն է։ Ծիրանենիների տերևներն էլ քամուց են խշխշում։ Այգում իրարանցում է։ Փոթորիկը նստարաններն այս ու այն կողմ է շպրտում, հորդ անձրևն էլ կատաղած շառաչում է։ Իսկ ինձ այդ իրարանցումից պատուհանն է բաժանում՝ իրարանցում, որը ես չեմ տեսնում։ Դրսում մութ է, գիշեր է՝ անաստղազարդ ու կատաղի մի գիշեր։ Տան լույսերն անջատել եմ։ Ոչինչ ու ոչ ոքի տեսնել չեմ ուզում, լսել էլ չեմ ուզում, բայց դրսի իրարանցման ձայնը ո՞նց կտրեմ։ Նստած եմ պատուհանագոգին ու նայում եմ։ Չգիտեմ էլ, թե ուր եմ նայում․ իրարանցման մեջ ինձ եմ փնտրում գուցե։

Մութ է։ Այնքան մութ է դրսում ու ներսում, որ թվում է, թե ոչինչ չպիտի երևա։ Ես եմ այդպես ուզում, ուզում եմ ոչինչ չտեսնել։ Սովորաբար այդպես է չէ՞․ երբ մտնում ես մութ սենյակ, ոչինչ չես տեսնում, չես կարողանում գտնել քեզ անհրաժեշտ իրը։ Իսկ ինչո՞ւ եմ հիմա ես տեսնում ամեն ինչ։ Տեսնում եմ, թե ինչպես է նստարանը հարվածում շան փոքրիկ տնակին։ Փակում եմ աչքերս ու տեսնում անձրևի կաթիլները, զգում եմ, թե ինչպես են դողում տերևները ցրտից։ Ինչո՞ւ եմ տեսնում։ Ինչո՞ւ եմ զգում ցավը, որը լռեցնելու համար անջատել եմ լույսերը, փակել դռներն ու պատուհանները։

Այսօր ցավ կա մթության մեջ․ տերևների, նստարանների, ամբողջ այգու ցավն ու իմը։ Մթության մեջ մոռացում չկա, փախուստ ու սփոփանք էլ չկա։ Իրարանցումից, փոթորիկից, վարար անձրևի սրբող, տանող կաթիլներից ու այգու ցավից ինձ մի բարակ ապակի է բաժանում։ Ձեռքիս թեյ չկա։ Ես միշտ թեյ եմ խմում, որ տաքանամ, որ հոգիս տաքանա գոնե մի քիչ։ Այսօր չկա, չեմ վերցրել։ Այսօր սառնությունն օվկիանոս է, իսկ թեյի տված չնչին տաքությունը ոչինչ չի փոխի։ Թեյ չկա՛ ու այսօր տրվել եմ ես սառնությանը, նստել պատուհանագոգին ու լսում եմ, տեսնում աղմուկը, այգու պայքարը, որից բաժանում է ինձ նույնքան սառը մի պատուհան, ընդամենը մի ապակի։ Չգիտեմ էլ՝ արդյոք բաժանում է, թե ձուլում այդ պայքարին։ Ես տեսնում եմ։ Ընկնող տերևները չեմ տեսնում, չէ՛, նրանց վար գցող սառնությունն եմ տեսնում աչքերս փակելիս։ Ինչո՞ւ եմ տեսնում, եթե ապակին բաժանում է ինձ այդ ցրտից։ Կայծակ չկա՛, ոչ էլ ամպրոպ կա դրսում։ Գոռոց չկա, կա միայն ցավով լի սառնություն, ատելությանը ձուլված անձրև։ Բայց ես տեսնում եմ, ես գիտեմ, որ ծիրանենու ամենաբարձր ճյուղի տերևը ամենաշատն է մրսում ու ամենաշատը վախենում մեռնելուց, ցած ընկնելուց։ Ես զգում եմ։ Ինչո՞ւ եմ զգում, տերևի ցավն ինչո՞ւ է հոգիս քանդում։

Ապակին է բաժանում ինձ հոգուս քաոսից։ Բայց մի՞թե հոգեկան քաոսից նյութեղեն պատուհանը կարող է պաշտպանել, պատսպարել։