Mari Baghdasaryan malishka

Միակ մնայունը

Ամեն ինչ անցողիկ է, հոգնեցուցիչ, միգուցե ձանձրալի, բացի մի բանից…

Մասնագիտություն ընտրելիս պետք է ընտրես այնպիսի մասնագիտություն, որ հետո փոշմանելու առիթ չունենաս: Որ ոչ սովորելու ընթացքում հոգնես դասախոսություններ լսելուց ու կուրսայիններ գրելուց, ոչ էլ հետո հոգնես մի քանի ժամ ավել աշխատելուց: Այլ ընտրես այն մասնագիտությունը, որը սովորելիս քեզ չեն հոգնեցնի երկար դասերը, մի քանի հատոր ունեցող մասնագիտական գրքերը, ու դու հանկարծ չես քնի ինչ-որ առարկայի ժամին…

Լինելով լրագրող, հնարավոր է մի օր հոգնես նյութեր գրելուց, հարցազրույցներ ունենալուց, անվերջ թղթեր թանաքոտելուց, ձայնագրիչը ձեռքիդ այս ու այն կողմ վազվզելուց:

Միգուցե ուսուցիչ դառնաս, և մի քանի տարի աշխատելուց հետո մի օր զգաս, որ քեզ հոգնեցրել է նույն ճանապարհով ամեն օր դպրոց գնալը, նույն դասը մի քանի անգամ տարբեր աշակերտներից լսելը կամ ամեն անգամ դաս հանձնարարելը, մատյան լրացնել, ինչ-որ մեկին ցածր կամ բարձր գնահատելը:

Հնարավոր է՝ որոշես ու դերասան դառնաս և հանկարծակի հասկանաս, որ ձանձրացնում են քեզ բոլոր այն դերերը, որոնք ինքդ ես կերտում: Եվ գիտակցես, որ էլ չես ուզում քեզ համար գրված սցենարը անգիր սովորել ու տեսախցիկի առաջ քեզ պահել այնպիսին, ինչպիսին իրականում չես:

Կամ եթե մտքիդ դնես, որ պետք է լուսանկարիչ դառնաս, գնես պրոֆեսիոնալ լուսանկարչական ապարատ ու սկսես նկարել՝ սկզբում բնություն, հետո մարդկանց: Ու նկարները ուշադիր նայելուց նկատես ինչ-որ բացթողում, գուցե դա լինի գունային գամայի պակասությունը, գուցե մի ուրիշ բան:

Գուցե դառնաս գրող, սկսես գրել և մի օր գիրք հրատարակես: Շատերը ճանաչեն քեզ որպես գրող, ուրիշների մոտ ասեն, որ գրող ծանոթ ունեն ու քո անունը տան՝ ցույց տալով քո առաջին գիրքը, որի վրա ստորագրությունդ է: Բայց մի օր գուցե դա էլ սկսի քեզ ձանձրացնել այնչափ, որ ցանկանաս կողքիդ տեսնել ընկերների, որոնց չի հետաքրքրում քո հայտնի լինել-չլինելը:

Հնարավոր է սկսես նվագել, դե, ընտրես դաշնամուրը կամ կիթառը: Անվերջ նոտաներ գրես, լսես Մոցարտի երաժշտությունը: Բայց անկեղծ ասա, մի՞թե քեզ չեն ձանձրացնի դաշնամուրի սև ու սպիտակ ստեղները: Կիթառի մասին լավ է չխոսեմ, ես ինքս էլ սիրում եմ նվագել…

Կամ մի օր վերցնես վրձինը ձեռքդ ու սկսես նկարել հարազատ, ծանոթ մեկին: Ու ձեռքի թեթևակի շարժումով թափես բոլոր ներկերը ու չկարողանաս ավարտել նկարը: Կամ նկարես, բայց ոչ լիարժեք, չկարողանաս նկարել քո այդ ծանոթի աչքերը լոկ այն պատճառով, որ ուշադիր չես նայել նրա աչքերին ու չես մտաբերում նրա աչքերի գույնը: Սխալվես ու կանաչ գույնով նկարես աչքերը, այդպես էլ չհիշելով, որ նա՝ դե քո այդ ծանոթը, շագանակագույն աչքեր ունի:

Իսկ դու, այո՛, հենց դու, որ դեռ չես որոշել, թե ինչ պետք է դառնաս, որ մնացել ես մասնագիտություններ կոչվող սարերի արանքում, պարզապես ընտրիր այն, ինչը քեզ հոգեհարազատ է: Մասնագիտությունները շատ են, ընտրությունդ կարող է մեկը լինել: Դե, նախասիրությունների մասին էլ չասեմ, անթիվ ու անհամար են, և կարող ես ունենալ հազարավոր նախասիրություններ, կարող ես ուզածդ պահին զբաղվել նրանով, ինչով կուզես:
Եվ հնարավոր է՝ նպատակիդ հասնելու ճանապարհին հանդիպեն խոչընդոտներ, ու քննադատներ: Գիտե՞ս, քննադատում են նրանք, ովքեր չեն կարողանում հասնել իրենց նպատակներին, նրանք, ովքեր չունեն անկեղծ ընկերներ: Իսկ դու տարբերվում ես, գուցե հենց նրա համար, որ կողքիդ կան մարդիկ, ովքեր անկախ քո վերելքներից ու վայրէջքներից, շարունակում են կողքիդ մնալ…
Հիշիր, ամեն ինչ կարող է մի օր ձանձրացնել, բացի ընկերներից:
Միակ մնայունը ընկերությունն է…

Թբիլիսյան օրագիր. օր 4

Առավոտյան արթնացա աքաղաղի ձայնից։ Հիմա մտածում եք՝ ի՞նչ աքաղաղ, ի՞նչ բան։ Զարթուցիչիս ձայնն էր, աքաղաղի ձայն էր հանում։ Այստեղ որ ժամին էլ որ քնեմ, պետք է առավոտյան ութն անց կես արթուն լինեմ, որպեսզի նախաճաշեմ։

Հյուրանոցում, քանի որ ճաշարանը փոքր է, որոշակի ժամանակահատված են մեզ տրամադրում, որ նախաճաշենք։

Լավ, խոսեմ չորրորդ օրվա մասին։ Մենք մինչև ժամը երեկոյան վեցը ունեինք ազատ ժամանակ և որոշեցինք գնալ ատրակցիոններ։ Հիանալի եղանակ էր։ Ի դեպ, ասեմ, այգին, որտեղ մենք գնացել էինք, շատ հայեր կային, կասեի՝ մեծամասնությունը հայեր էին։ Նստեցինք մի քանի հետաքրքիր ու մի փոքր էլ վախենալու ատրակցիոններ։ Հիանալի ժամանակ անց կացնելուց հետո գնացինք ճաշելու, որից հետո զբոսնեցինք, և մեզ հատկացրած ազատ ժամանակը սպառվեց։

Կեսօրից հետո դարձյալ փառատոնային միջոցառումներ կային: Իսկ թե ինչ արեցինք այնտեղ, ձեզ կպատմի Անուշը։

Դավիթ Ալեքսանյան 

***

Երեկ տոնական օր էր, նշվում էր Վրաստանի «Պիոներ ֆիլմ» ստուդիայի 60-ամյակը։ Կային շատ հյուրեր, ովքեր պատրաստել էին գեղեցիկ պարային և երաժշտական համարներ։ Ցուցադրվեցին շատ հին պատմութուն ունեցող ֆիլմեր: Ներկա էին նաև հեղինակները, որոնք անձամբ պատմեցին դրանց ստեղծման պատմությունները։

Դե, արդեն ասել ենք, որ ֆիլմերի ցուցադրությունն արդեն ավարտվել էր, և երիտասարդական ժյուրին պետք է որոշում կայացներ։ Քննարկումները անցան շատ բուռն, քանի որ 83 ֆիլմից պետք է ընտրվեր միայն մեկը։ Բոլորն իրենց կարծիքն էին հայտնում, նաև հակադրվում մեկ ուրիշի հետ։ Բայց ի վերջո մենք կարողացանք որոշում կայացնել։ Ժյուրիի անդամ լինելը շատ բարդ գործ է։ Ցավով, պետք է նաև համակերպվես այն որոշման հետ, որը բոլորովին էլ քո որոշումը չէ:

Այնուհետև տոնական ընթրիք, որի ժամանակ այպես ստացվեց այնպես, որ ես նստեցի Ուկրաինայից ժամանած խմբի հետ, որոնց շատ հետաքրքիր էր մեր պատմությունը: Նրանք անընդհատ ասում էին, թե մենք և վրացիները շատ մոտ ենք ապրում, բայց ոչ մի ընդհանուր նմանություն չեն կարողանում գտնել։

Սիրում եմ այն պահը, երբ նրանց հայերեն բառեր եմ սովորեցնում, դե իհարկե, նրանք էլ ինձ իրենց լեզվից են բառեր սովորեցնում։ Իսկ վերջում էլ ի՞նչ տոն՝ առանց պարելու։ Բարձր երաժշտություն, պարեր, լույսեր։

Անուշ Հովհաննիսյան

Anahit Ghazakhetsyan

վանաձոր (փոքրատառ ու սիրով)

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Գիտեմ, որ բացի մարդկանցից, որոնց մոտ կարող ես միշտ վերադառնալ, կան վերադարձի կետ քաղաքներ:

Գիտեմ, որ ես Վանաձորից տեղափոխվել եմ հետ չգնալու միտքը գիտակցելով, որ էդ մտքով մինչեւ լինելիք կամ չլինելիք վերադարձս ապրելու եմ, որ ամեն անգամ հետ գալիս հասկանալու եմ՝ էլ ոչ մեկ չկա էստեղ. Դավոն չկա, Հովոն չկա, Հրաչը, Դիանը, որ մենք մեկ-մեկ, մի երկու շաբաթ-կիրակի հետ ենք գալիս ու մի կերպ պոկվում Վանաձորից, որտեղ, մարդկանց թվում է, ոչինչ էլ չկա:

Իսկ ես համարյա 18 եմ: Կյանքիս 17.5 տարիները անցել են Վանաձորում՝ ամեն շենք ու փողոց, թաղամաս ու երթուղայինի համար հիշողություն դարձնելով:

Ես ասում եմ՝ հոգնելը բոլորիս պարտականությունն է, մանավանդ 17 տարեկանում, մանավանդ փոքր քաղաքներից, որտեղ դու բառի լայն ու նեղ իմաստներով գնալով ավելի մենակ ես դառնում, որովհետեւ Դավոն բանակ գնաց, Հովոն երկրից գնաց սովորելու, որովհետեւ դու, Դիանն ու Հրաչը օրուգիշեր պարապում էիք, որ գնաք, որովհետեւ 17-ը գնալու տարիքն է:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Ես ընկերներիս հաճախ եմ պատմում իր մասին, ասում եմ՝ տեսնելու բան չկա: Հետո պատմում են, որ դու իրենց սիրած քաղաքն ես, որ 17-ից շա՜տ տարիներ անց պիտի գան ու փորձեն մնալ: Ես չգիտեմ՝ 17-ը ստելու տարիքն էլ

է, թե չէ, բայց ես հաստատ գիտեմ՝ Վանաձորը փախուստի ամենահարմար տեղն է: Որովհետեւ Լիլիթը պատմում էր, որ Վանաձորում չինական կենտրոն է բացելու, Էլենը միշտ հետ է գալիս տատիկ-պապիկի մոտ, ամեն ինչ թողնելով ու հետո մի կերպ հետ դառնալով, որովհետեւ հայրիկս միշտ ասում է, որ աշխարհում դրանից լավ տեղ չկա, ու որ մոլորակը համարյա էդ բռաչափ քաղաքի շուրջ է պտտվում:

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Լուսանկարը՝ Անահիտ Ղազախեցյանի

Ես վերեւ եմ նայում ու հասկանում, որ հետդ մեկ-մեկ երրորդ դեմքով եմ խոսել, որ երեւի Երեւանը մեզնից լիքը բան է խլում ու ուրիշների հանդեպ եղած զգացմունքներն էլ է իրենով անում, բայց քեզնում ես խաղաղ եմ, շտապելու տեղ չունեմ, հանդիպելու մարդ չունեմ: Երեւանը մարդկանցով է Երեւան: Դու ամեն ինչով ես Վանաձոր: Դու փշաքաղվելու, լաց լինելու չափ Վանաձոր ես: Բոլորիս գնացած լինելու, բայց գիտակից-անգիտակից քեզ հետ մնալու չափ:

Վանաձոր:

Մեր կիսատ սերերը, Դավի պատմվածքների, ուրվականների, կիսադատարկ փողոցների, ռոքի, դինջերին լսելու քաղաք։

Վանաձոր։

narek babayan

Ռնգեղջյուրի տեսադաշտում

Առավոտ։ Ժամը չգիտեմ, չի էլ հետաքրքրում։

Դու կարող ես, արա (սա բայ չի), ես հավատում եմ քո ուժերին։ Ախր, սա նորություն չի, դու գիտես՝ ինչպես անել։ Լավ, հանգիստ։ Կենտրոնացիր, հիմա շունչ պահիր ու արա էդ, յա… Է, դե։ Նարեկ, մի հատ ձգիր քեզ, ես հավատում եմ քո ուժերին։ Նարեեեկ…

Նորից առավոտ, նույն առավոտը, վերմակիս ծալքերի ստվերի չնչին շեղումից զգացի, մի կես ժամ անցել է։

Զզվացրեցիր արդեն, իրոք արա էդ, հերիք է։ Հավաքվիր ու գնա։ Վեր կաց։

Էսպես մի քիչ էլ մտքումս կռիվ եմ տալիս, երբեմն կամքի ուժ չունենալս երեսովս եմ տալիս, որ ամոթ անեմ ու վերջապես կարողանամ հաղթահարել այդ գրողի տարած ձգողականության ուժը։ Այո, ստացվեց։ Ես պոկեցի, ըը… Մեջքս։ Հա, ես պոկեցի մեջքս անկողնուցս։ Բա հետո՞։ Ի՞նչ անեմ։ Դա իմ տեղը էվոլյուցիան ու մարդու անատոմիան որոշել են. գնամ բաղնիք, հա, մերը իրար հետ է։

Նախաճաշեցի։ Ըհն, այ հիմա սկսվեց։ Ի՞նչ անել։ Դասի չեմ ու կա բավականին բազմազան ընտրացանկ։ Կինո նայել, նյութ գրել, գիրք կարդալ, գնալ դուրս, կրկին քնել, ՀԿ ստեղծել, կինո նկարել, գնալ ֆոտոարշավի, համացանցում հայտարարված հազար ու մի մրցույթներից մեկին մասնակցել ու արժեքավոր նվեր ստանալ, ինչ որ ուրիշ ծրագիր մտածել ընկերների հետ և այլն։

Հասկացա՝ ինչ անել։ Գնալ պառկել, չքնել։ Հենց պառկել, քանի որ բան չկա անելու։ Նորմալ կինո չկա, գիրք չկա ձեռքիս տակ, օնլայն աչքերս ցավում են, ՀԿ-ն 18-ից տարեկանից են բացում, ֆոտոարշա՞վ, ի՞նչ ֆոտոարշավ։ Բոլորը տեսել են, էլի, գյուղի էս հրաշք աշունը, ո՞ւմ ինչ ցույց տամ։ Չգիտե՞ն, տերևները ուղղակի գունափոխվում են, եսիմ ինչ չի։

Պառկած եմ։ Դե, ես իհարկե կնախընտրեի ընդհանրապես բան չանել, բայց ուղեղն անջատել մենակ քնելով է լինում, դրա հավեսն էլ չկա։ Դե արի, երեք րոպե կենտրոնացիր, բան մի մտածիր, որ անջատվես։ Մտածում եմ փաստորեն։ Հիշում եմ՝ ինչպես էի բողոքում, թե բա՝ հայրենագիտության դասը 13 էջ, է, ոնց եմ սովորելու։ Ժամանակ կար, որ վատ սովորած դասը պատմելիս դողում էի, բա որ վատ ստանա՞մ։

Տեղափոխվում եմ տիեզերք, ի՞նչ կլինի, եթե մարդ էդ հատուկ հագուստը հանի այնտեղ։ Կտրաքի՞։ Դե, պիտի որ, էլի, դրսից ճնշում չի ազդում, ուրեմն ներքին ճնշմանը մաշկը չի դիմանա ու, յախք… Արժի տեսնել, համացանցում կա՞ վիդեո, որտեղ այդպես է լինում, հետաքրքրեց։ Չնայած լավ, է, հեռախոսս մնաց սեղանին, հավես չկա։

Կովերը քանի՞ դեմքի մկան ունեն։ Չգիտեմ, բայց աչքերի հատվածում պիտի որ չունենան, ժպտացող կամ տխուր կով տեսած չկամ։

Տեսնես՝ ես Հայաստանում կմնա՞մ, թե՞ հերթականը կլինեմ։ Կգնամ ու կասեմ, որ շատ եմ ուզում վերադառնալ, բայց չեմ գա։ Գամ ի՞նչ անեմ, արդեն հարազատներս օտարացել են, ընկերներս դեմքս դժվար հիշեն։ Լավ, չէ։ Երևի Նոր տարուն կգամ։ Գնամ ընկերներիս տներ, հեռանալուցս հետո նրանց երեխաները ոգևորված, սենց ուրախ կհարցնեն թե ով էր, ընկերներս էլ կամ կարճ կասեն՝ մանկության ընկերս, կամ մի երկու բան հավես կունենան պատմելու։

Մարդ եմ հավանել։ Քեզ հետ չի եղե՞լ, անկախ սեռից, էդ մարդու անունը լսելիս մի տեսակ ոգևորվում ես, միշտ իր ասած ամեն ինչ, ամենատափակությունն էլ ստիպում են ժպտալ։ Ա, չէ, է… Չեմ սիրահարվել, այդպես իրոք լինում է։ Էն որ մտածում ես, երևի դու իր համար ընդհանրապես արժեք չունես, երևի քո մասին չի էլ հիշում։ Երբ շատ չգիտես նրա մասին, մտածում ես՝ նա անհասանելի է, քեզնից բարձր մակարդակում։ Մի-քիչ ավելի ես մտերմանում, ժամանակի ընթացքում հասկանում ես. քո միս ու արյունից է վրան։ Նա էլ խնդիրներ ունի, նա էլ է սխալվել։ Հիասթափություն ասեմ, թե ինչ…

Եղե՞լ է՝ բողոքես, կամ չէ, ուղղակի զգաս, որ կողքիդ մարդ չունես, որին վստահես, սիրես, ու փոխադարձ լինի։ Էն մարդիկ, ում ուզում ես տեսնել լավագույն ընկերոջ դերում, վերս նշվածի պես են, ոնց որ «պետքները չլինես»։ Ու քեզ հետաքրքիր չի՞, որ մարդ կա, ով պատրատ է քեզ տալ էդ ամեն ինչը, ու քեզ դա պետք էլ է, բայց չէ, ոչ նրանից։ Հեհ…

Բա որ կտրվե՞մ միասնականներիցս։ Վատ կլինի, շտապ պարապել է պետք։ Երկուշաբթի մասնագետ գտնեմ։ Չէ, լավ։ Մեկուկես տարին հերիք կլինի, երկրորդ կիսամյակից։ Բա որ իրո՞ք կտրվեմ, չէ։ Գոնե դասագիրքս թեթրեմ։ Չնայած, չէ լավ, հիմա ո՞վ է կտրվում, որ ես էլ կտրվեմ։ Հավես չկա։

Արթնացա։ Վերջը քնելն ընտրեցի էլի։ Ակամա ստացվեց, ուրիշ բան չէր մնում։ Ինչո՞ւ էսպես եղավ, է։ Ժամանակին լավ էի տրամադրված ամեն ինչի հանդեպ, էնքան եռանդ կար ծախսելու։ Ո՞ւր գնաց։ Գուցե պատճառը գյո՞ւղս է, կարո՞ղ է՝ գնամ Երևան, հավեսս վերադառնա։ Դե, էստեղ ուղղակի զբաղվելու բան չկար, ինչպես տեսաք։ Կամ չէ, երևի շրջապատող մարդիկ են մեղավոր, չգիտեմ։

Հեհ… Ռնգեղջյուրը ուր էլ նայի, տեսարանում իր եղջյուրը լինելու է։ Բայց դա աշխարհից չի, չէ՞։

Հ.Գ․ Դժվար, շատ դժվար։ Ահավոր դժվար նյութ։

mariam tonoyan

Միքելանջելոն, Ռոդենը և մեր ժամանակը

Ինչո՞վ կզբաղվի տարբեր հետաքրքրություններ ունեցող աշակերտն աշնանային մեկշաբաթյա արձակուրդների ընթացքում, եթե ոչ ընթերցանությամբ: Գուցե շատերին տարօրինակ թվա այս օրերի ընթացքում ընթերցանության միջոցով առաջացած, գուցեև անմիտ եզրակացությունս, թե ես իմ դարաշրջանից չափազանց ուշ եմ ծնվել:

Վերջերս նկատել եմ, որ չեմ հարմարվում ինձ շրջապատող հասարակությանը, մարդկանց մտածողությանը, որ մեր ժամանակաշրջանը, որքան էլ զարգացած ու նորարարական տեխնոլոգիաներով ապահովված լինի, միևնույն է, հետ է մնում այլ ժամանակաշրջանների քաղաքակրթության ու միջանձնային հարաբերությունների բարձր մակարդակից: Դրանց վառ օրինակ են այժմյան քաղաքակրթության ու մարդկության առօրյան արտացոլող հայկական ժամանակակից սերիալները, որոնց արդեն քննադատաբար անդրադարձել են մեր թղթակիցներից շատերը: Ուստի ես ընթերցանությամբ փորձում եմ «ճանապարհորդել» այլ ժամանակաշրջաններ:

Երկար ժամանակ է, ինչ հետաքրքրվում եմ գծանկարչությամբ, գեղանկարչությամբ, ուսումնասիրում ճեպանկարներ, փորձում ընդօրինակել, իսկ վերջերս, տրամաբանական կապով հետաքրքրված եմ նաև քանդակագործությամբ, չէ որ «Գեղանկարչությունն ու քանդակագործությունը նույն ծնողներն ունեն, նրանք քույրեր են»:

Ինչևէ, քանի որ մեկ շաբաթ ժամանակ ունեի, վերցրեցի հայտնի գեղանկարիչ-քանդակագործներ Միքելանջելոյի և Օգյուստ Ռոդենի կենսագրական վեպերը և սկսեցի ուսումնասիրություններս: Կարդալով ամեն նախադասություն, ամեն պարբերություն, ինքս իմ մեջ վերագտա հային բնորոշ թաքնված մի սեր՝ սեր դեպի քարը:

Չնայած Վերածննդի ժամանակաշրջանից մինչև իմպրեսիոնիստներ բավականին երկար ժամանակ է ընկած, բայց երկու ժամականակաշրջաններում էլ նմանություններն, այնուամենայնիվ, ակնհայտ են. թշվառություն, հասարակության տածած նույն վերաբերմունքը դեպի նկարչությունն ու նկարիչները, համառ կամք՝ երկու քանդակագործների աշխատանքային ասպարեզներում, անսպառ սեր ու հոգատարություն դեպի քարը, գեղանկարչության միջոցով անցում դեպի քանդակագործության… Եվ ձգտում: Ձգտում: Այ, թե ինչը նրանց հասցրեց համաշխարհային փառքի: Նույնիսկ չվախենալով մահապատժից (Ֆլորենցիայում դիահերձումը համարվում էր սրբապղծություն և հատուցվում էր մահապատժով) Միքելանջելոն գաղտնի ամեն գիշեր մտնում էր վանքի դիարան և հերձում վանք բերած մահացած մարդկանց դիերը, միայն այն պատճառով, որպեսզի լավագույնս ծանոթանա մարդկային կազմախոսությանը և ճշգրիտ ստանա մարմարից կերտված մարդու կերպարը:

Այ, եթե հիմա էլ մարդիկ նույնչափ նվիրված լինեին այն բնագավառին կամ մասնագիտությանը, որն իրենք են ընտրել: Գուցե համառությամբ կարողանային լավագույնս մասնագիտանալ իրենց բնագավառում, մեծացնել իրենց իսկ աշխատանքի պահանջարկը և աշխատանքի անցնել իրենց երկրում, այլ ոչ թե զարկ տալ արտագաղթին: Չէ որ և՛ Միքելանջելոն, և՛ Օգյուստ Ռոդենը, և՛ շատ-շատ այլ հռչակավոր մարդիկ իրենց ուղին սկսել են չքավորության մեջ, բայց սերը դեպի սեփական արվեստի ճյուղը ու տքնաջան աշխատանքն են միայն նրանց համաշխարհային ճանաչման հասցրել:

syuzanna navasardyan

Երբ ապագա բժշկի քույր ես…

Բազմիցս նշել եմ, որ չնայած նրան, որ բժշկությունը մարդասիրական ու հետաքրքիր մասնագիտություն է, այնուամենայնիվ ես այն չեմ սիրում։ Բայց եկեք չմոռանանք, որ կյանքում լինում են դեպքեր, որ ինչ-որ բան անելիս անում ենք առանց պատճառի, գիտակցաբար, բայց միաժամանակ ավտոմատացված, ծայրահեղ դեպքերում նաև՝ ստիպված։ Հենց այսպես ես սկսեցի սիրել բժշկությունն ու բժիշկներին։

Ինձ համար ապագա բժշկի օրինակ դարձավ քույրս, ով գերազանց սովորում է և ով պատրաստվում է փոխել հասարակության մեջ թյուր կարծիքը կապված բժիշկների հետ։

Դասերի պատճառով մենք հաճախ երկար ժամանակ չենք հանդիպում, այդ իսկ պատճառով մեր ամեն հանդիպումը տոն է։

Ամեն անգամ նա պատմում է իր «բացահայտումների» մասին, և ես հաճախ զարմացած լսում եմ ու մի պահ փորձում եմ վերլուծել լսածս։ Սիրում եմ հարցեր տալ նրան։ Դե, ինձ էլ հասկացեք, ոչ ոք չէր հրաժարվի տան պայմաններում բժշկի անվճար խորհրդատվությունից։

Քույրս մի շարք հարցերում ինձ պարտավորեցնում է։ Ընտանիքում լավ «ավանդույթ» ունենք. նպատակասլաց ենք ու անկախ շրջապատի քաոսից ու անարդարություններից, մենք հասնում ենք մեր ուզածին սեփական ուժերով։ Անկախ այն փաստից, որ ես չեմ սիրում, երբ ինձ համեմատում են որևէ մեկի հետ՝ տանը ինձ միշտ համեմատում են Սառայի հետ։ Գիտե՞ք ինչ… Ես չեմ նեղանում։ Հաճախ անգամ հպարտանում եմ նրանով։

Սառա ջան, դու այն մարդն ես, ով մի՜շտ իմ հանդեպ համբերատար է եղել ու ներող։ Դու այն մարդն ես, ով բոլորին ապացուցեց իր ուժն ու գիտակ լինելը։

Ես շա՜տ եմ ափսոսում, որ դու չես զգալու այն ինչ հիմա ես եմ զգում, ապագա բժշկի քույր լինելը շատ հաճելի զգացում է։

Երբ ապագա բժշկի քույր ես, դու չես վախենում էն անպետք մանրէներից, ասեմ ավելին՝ գիտես ինչպես պաշտպանվել, գիտես ինչպես ճիշտ ռեժիմ կազմել, ինչ ուտել ու երբ, գիտես՝ ինչն է օգտակար ու ինչը՝ ոչ այնքան, գիտես ինչպես առաջին օգնություն ցույց տալ, ինչպես խնամել քեզ ու բոլորին։

Ես քեզ հաղթանակների անվերջանալի շղթա եմ ցանկանում, իսկ հետագայում՝ մասնագիտական ձեռքբերումներ։

Թբիլիսյան օրագիր. օր 3

Բարև ձեզ, ես Դաթոն եմ։ Հիմա կասեք՝ ինչ ա ասում էս տղեն։ Բացատրեմ։ Վրացիները Դավիթին դիմում են Դաթո, և
ես բացառություն չեմ։ Երբ ծանոթանում էի փառատոնի կազմակերպիչներից մեկի հետ, ու նա հարցրեց իմ անունը,
երբ ասացի, նա բարձր բացականչեց՝ օ, Դաթո, Դաթո… Սկզբում չէի հասկանում, թե ինչ է խոսում, հետո
բացատրեց ինձ, որ վրացիները Դավիթին այդպես են դիմում։
Իսկ հիմա պատմեմ երրորդ օրվա մասին։ Երրորդ օրը նույնպես ֆիլմերի դիտում ու քննարկում էր։ Բայց այս անգամ
արդեն ուրիշ երկրների ֆիլմեր էինք դիտում: Օրինակ, Ռուսաստանի,  Ուկրաինայի և այլ երկրների։Ասեմ՝ իմանաք. հիմնականում անիմացիոն եվ խաղարկային ֆիլմեր էին, որոնցից մի քանիսի վերջաբանը շատ
տարօրինակ էր։ Այսօրվա ֆիլմերում դոկումենտալ ֆիլմեր քիչ կային։ Հոլանդիան էլ, որը ֆիլմ էր ներկայացրել,
ավելի շատ երկրի պատմական վայրերի մասին ռեպորտաժի էր նմանվում։Ֆիլմերը դիտելուց հետո սկսվում էին քննարկումները։ Ամեն երկրից մի մասնակից մոտենում էր բեմահարթակին եվ
հայտնում իր կարծիքը այն ֆիլմի մասին, որը հավանել էր, որի մեջ իրեն տպավորող ինչ-որ բան էր տեսել։
Քննարկումներից հետո ազատ ժամանակ ունեինք և գնացինք զբոսնելու: Հետո կինոդիտումը նորից շարունակվեց:
Այս մի շաբաթը մեզ համար ասես կինո տոն լինի: Ողջ օրը ֆիլմեր, կինոգործիչների հետ շփումներ, կինոյի մասին
զրույցներ… Երանի թե շատերդ կարողանայիք մասնակցել տարբեր կինոփառատոների, զգալ այդ մթնոլորտը:
Երրորդ օրն էլ այսպես անցավ:

lilit vardanyan

63-ի խաղը

Այս տարի ես ընդունվել եմ Ֆրանսիական քոլեջ: Առավոտները պետք է իջեցնեմ դասից ուշանալու հավանակությունը: Ասեմ, որ սկզբում ամեն ինչ այնքան էլ հեշտ չէր: Չեմ հիշում՝ ես առաջ եղե՞լ էի Զեյթունում, թե՝ ոչ: Դրա համար մի ամիս հայրիկիս հետ էի գնում: Այն ժամանակ ավելի շատ էին դժվարությունները, որովհետև սեպտեմբերի սկիզբն էր: Բայց ես այդ մասին չեմ ուզում գրել: Ես ուզում եմ գրել այն մասին, թե ինչպես Նորքի 2-րդ զանգվածից ժամանակին հասնել Ֆրանսիական քոլեջ:

Նախևառաջ պետք է ճիշտ ժամանակին տնից դուրս գալ: Ես հիմնականում տնից դուրս եմ գալիս ժամը 8-ին: Իսկ եթե տնից դուրս գամ ժամը 8:05-8:10-ին, ապա ուշանալուս շանսերը կմեծանան:

Հետո պետք է ոտքով հասնեմ 63-ի կանգառ: Մեր տնից մինչև կանգառ հինգ րոպեի ճանապարհ է, չհաշված այն փաստը, որ իմ մենակ քայլելը վազելու հաշիվ է: Ճիշտն ասած, տնից դուրս գալուց ես չեմ նայում ժամացույցին, բայց մոտ երեք րոպե անց ես արդեն կանգառում եմ: Հիմնականում իմ բախտը չի բերում, և ես չեմ հասցնում նստել ժամը 8-ի «գազել»-ը: Երբ համարյա վազելով մոտենում եմ 63-ին, իսկ մյուս կողմից մի մարդ հանգիստ քայլերով մտնում է ներս ու նստում վերջին ազատ նստարանին: Ստիպված պետք է նստեմ 8:05-ի երթուղայինը: Այդ ժամանակ պետք է իմանալ, թե որն է հաջորդը: Հիմնականում ես գուշակում եմ: Մի անգամ  նստել էի, իմ կարծիքով, ճիշտ ավտոմեքենան: Հետո տեսա, թե ինչպես էր մյուս 63-ը գնում: Բայց ես դուրս եկա, իմ կարծիքով, ճիշտ ավտոմեքենայից և հասցրեցի նստել իրականում ճիշտը:

Քանի որ նստեցի իրականում ճիշտ ավտոմեքենան, կարելի է սկսել 63-ի խաղը: «Իսկ ի՞նչ է 63-ի խաղը»,- կհարցնեք դուք:

«Գազել»-ը նստելու քայլերը կատարելուց հետո, ես այլևս ոչինչ չեմ կարող անել դասից ուշանալու հավանականությունը փոքրացնելու համար: Մնացածը վարորդից և խցանումներից է կախված: Ահա, թե ինչու հենց «63-ի խաղ»:

Առաջին արգելքը, որին վարորդը հանդիպում է՝ 135 դպրոցի խցանումն է: Այս շաբաթ դպրոցականները արձակուրդ են: Այս մի քանի օրը այնտեղ խցանում չի լինում:

Կանգառից մինչև Առևտրի քոլեջ 63-ը մարդկանց է հավաքում: Մարդիկ էլ, երևի, խաղի միջի կոպեկներն են: Հավաքում է մինչև ավտոմեքենայի մեջ շնչելու տեղ չի լինում: Ես նստած եմ լինում, բայց ինչ-որ մեկը պարտադիր վերևից շնչում է իմ վրա այնպես, որ ես չեմ կարողանում շնչել (ի դեպ, ես քամու ժամանակ էլ չեմ կարողանում շնչել): Մի անգամ էլ մեկը կծու ծամոն էր ծամում: Ես էլ ստիպված էի շնչել նրա արտաշնչած, խեղդող հոտը: Հա, ու մարդիկ կան, ովքեր իրենց պայուսակները հենում են իմ նստարանին: Գիտեմ, որ կանգնածներին անհարմար է, բայց ինձ էլ է տարածք հարկավոր: Հետո էլ ես ինքս պայուսակով եմ: Ի՞նչ են մտածում, որ կվերցնե՞մ իրենց պայուսակը:

Առևտրի քոլեջից մինչև Գայի արձան 63-ը խցանումների չի հանդիպում: Եթե վարորդը արագ է վարում, ապա ժամանակ է շահում, իսկ եթե՝ ոչ, ուրեմն ուշանալու հավանականությունը մեծանում է: Գայի արձանի մոտ սկսվում է խցանումը: Գայի արձանից մինչև Հայկի արձան ավտոմեքենան հասնում է 15 րոպեում: Դրա համար էլ 63-ը մինչև իմ կանգառը 20 րոպեի ճանապարհը 45 րոպեում է անցնում:

Մասիվի խցանումներն անցնելուց հետո ճանապարհին գրեթե խցանումներ չեն լինում: Մեքենան արագ է առաջ շարժվում: Մարդիկ էլ սկսում են իջնել ավտոմեքենայից: Իսկ հիմա, ուշադրություն: Շատ վարորդներ կան, ովքեր լավ չեն լսում կամ համարյա չեն լսում: Պետք է իմանալ ճիշտ «կանգառում կկանգնե՛ք» ասելու արվեստը: Երկու ամսվա ընթացքում ես կարողացա տիրապետել այդ «արվեստին»:

Հիմա պատմեմ մի փոքր պատմություն իմ ու հայրիկի հայտնագործության մասին: Ամեն անգամ ես ու հայրիկը իջնում էինք Ռայկոմի կանգառում: Հետո մենք պետք է անցնեինք 10-15 րոպեի ճանապարհ մինչև հասնեինք Ֆրանսիական քոլեջ: Այդ պատճառով ես մի անգամ (կյանքումս առաջին անգամ) 2 րոպեով ուշացա դասից: Տատիկը ասում էր, որ այնտեղ ավելի կարճ ճանապարհ կա: Մի անգամ ես ու հայրիկը քաջություն արեցինք և որոշեցինք մի կանգառ շուտ իջնել ու գտանք տատիկի ասած կարճ ճանապարհը: Այդ օրվանից ես էլ երբեք չեմ ուշացել:

Երբ դուրս եմ գալիս մեքենայից: Գնում եմ կարճ ճանապարհով և համարյա առաջինը (երբեմն նաև առաջինը) հասնում քոլեջ:

Սա էլ իմ պատմությունը 63-ի խաղի մասին:

Ani avetisyan

Ինչ-որ բան այն չէ

Նույնը։

Այսքա՞ն։

Որ մեքենայի մեջ աչքերս փակ էլ զգում եմ կողքիս ամեն ծառը, խանութն ու նույնիսկ մտախոհ դեմքով մարդուն, ով
ամեն առավոտ այնտեղ է։ Ինչքան էլ անուշադիր եմ ներսում կատարվողին՝ գիտեմ ՝ ով որտեղ է նստելու, ով է տեղը
ուրիշին զիջելու, երբ է վերջապես սկսվելու վեճը, ոնց է ավարտվելու։
Վերադարձող ավտոբուսն էլ տեսնելիս 90 տոկոս ճշտությամբ ժամն եմ գուշակում։ Չնայած, առանց մեքենան
տեսնելու էլ դա մոտս լավ է ստացվում։ Չգիտեմ՝ ինչից է։
Երգացանկս ամեն օր խառնում եմ, թե չէ ռոբոտացումն ամբողջական կլիներ։ Կանգառում դեմքերն էլ են կրկնվում,
այնքան հաճախ, որ սկսում ես հոգնել։
Հետո մտածում ես՝ քեզ ի՞նչ։ Ապրիր, ոնց կաս։ Երգերդ, գրքերդ, ցանկությունդ ու երևակայությունդ էլ հերիք են, որ
քո կյանքը գոնե չկրկնվի։
․․․Համալսարանիս պատին Ռոբերտի նկարն է ու նկարի ներքևի տողերը, որ երբեք չեն հոգնեցի։ Հեղինակի
մակագրությունն էլ։
Ամեն օր նույն դեմքերն են՝ կարճ մազերով աղջիկներին տարօրինակ նայող։ Երկար մազերով տղաների մասին մտքում
ինչ-որ բաներ փսփսացող։ Նույնը՝ ականջակալներով քայլողներին էնպես նայող, ոնց որ «Ավատարի» հերոսներից
մեկին են տեսել։
Չնայած մեկ-մեկ կարելի է իրենց էլ սիրել։ Դե, երբ արևից շուտ ես արթնանում ու դասերից մի ժամ առաջ արդեն
համալսարանից հինգ րոպե հեռավորության վրա լինում։ Սիրուն է առանց շտապելու քայլել ու նայել շտապող
մարդկանց։ Իսկ էդպիսինները շատ են։ Ախր, մենք միշտ ենք շտապում։
Էդ օրերին գետնանցումներն էլ եմ սիրում, նա էլ, որ կիսաքանդ էր։ Որ երեկ վերանորոգում էին։ Իսկ նման
դեպքերում թափված փոշին ու ավազն էլ կարելի է սիրել։
Սկսում եմ երկու անգամ ավելի սիրել մեր երիտասարդությանը, որ ֆուտբոլ ու վոլեյբոլ խաղալով արևային
վահանակներ տարավ Արցախիս հյուսիս։ Գիտեմ՝ Արցախն էլ է նրան սիրում։
Ամեն օր, օրը հազար անգամ հինգ հարկ բարձրանալը չեմ կարող սիրել։ Փոխարենը հինգերորդ հարկի
հեռուստաստուդիան եմ սիրում։
Կրկնվող օրերի մեջ ռուսերենի դասերն եմ սիրում, ինչքան էլ չսիրեմ ռուսերենը։
Պատրիկ Ֆիորիի երգերն եմ սիրում՝ չսիրելով ֆրանսերենը։ Ֆիորիի հայկական ազգանունն եմ սիրում։
Սիրում եմ լսել վեճերը՝ Սարոյանը, Ազնավուրը հայ երաժիշտ ու գրող էին, թե՞ չէ։ Սիրում եմ մտքում կրկնել ՝
բոլորդ էլ ճիշտ եք, լռեք վերջապես։
Կյանքը, մարդկանց չեմ սիրում, երբ Զարայի պատմածն եմ հիշում՝ Քառօրյայի վիրավոր տղերքից մեկի մասին։
Չսիրել չեմ կարող նրանց հետ նույն իրականությունում ապրելուս փաստը։
Պատերազմը չեմ սիրում։ Առանց բացառությունների։
Բայց կյանքը միայն պատերազմը չէ, չէ՞։

Իսկ պատերազմը երևի միշտ էլ կյանք է եղել։

Բացահայտելով մեր մեջ ապրող տաղանդներին

Կարենը խոսելուց մի փոքր լարվում է, արվեստագետին բնորոշ կերպով ավելի շատ զգում է, քան արտահայտվում:
Ասում է, որ իր համար երգը մարդկանց հետ շփվելու լավագույն միջոցն է: Զրուցակիցս իմ լավ ու տաղանդավոր
ընկեր Կարեն Կարապետյանն է (չշփոթել ՀՀ վարչապետի հետ):

-Ինչպե՞ս ստացվեց մուտքդ երաժշտության ասպարեզ:
-Պրոֆեսիոնալ երգով զբաղվում եմ 10 տարեկանից: Դրա համար շնորհակալ եմ պապիկիս, որը, իմ մեջ տեսնելով
երաժշտական տաղանդ, քաջալերեց և օգնեց ոտք դնել երաժշտական ասպարեզ:

-Դժվա՞ր է արդյոք գյուղի երեխաների համար զբաղվել արվեստով, և կա՞ն բավարար պայմաններ դրա համար:
-Մեր Քարակերտ գյուղում հնարավորությունները սուղ են, գրեթե չկան: Ես քայլերս սկսել եմ Արմավիրի արվեստի
պետական քոլեջից: Երևի պատկերացնում եք, թե որքան բարդ է համատեղել երաժշտությունը դասերի հետ,
հատկապես, երբ ստիպված ես տեղից տեղ գնալ:

-Ո՞ր իրադարձությունն է եղել բեկումնային քո կարիերայում:
-Ինձ համար նշանակալից է եղել «Դոից-դո» հաղորդումը, որի ամանորյա նկարահանումներից հետո սկսվեցին
երաժշտական առաջարկները: Իմ հաջողությունները շարունակվեցին «Խենթություն և ընկերներ» նախագծի
ընթացքում, որտեղ ձեռք բերեցի տաղանդավոր ընկերներ և հետագա նոր հնարավորություններ: Դրական արձագանք
ստացավ նաև մեր «Հայ զինվոր» խորագրով տեսահոլովակը:

-Ունե՞ս արդյոք սեփական երգ կամ տեսահոլովակ:
-Իմ առաջին երգը կոչվում է «Սերը հեքիաթ է», որի խոսքերի և երաժշտության հեղինակը իմ շատ սիրելի Օֆելյա
Մկրտչյանն է, իսկ գործիքավորման համար շնորհակալ եմ Վահան Նահապետյանին:

-Ովքե՞ր են աջակցում քեզ այս չափազանց աշխատատար գործում:
-Մշտապես իմ կողքին են ընտանիքս, ընկերներս, համադասարանցիներս և մի շարք այլ մարդիկ, ովքեր օգնում և
քաջալերում են ինձ ամեն հարցում:

-Ո՞րն է քո ոգեշնչման աղբյուրը:
-Իսկական արվեստագետին ոգեշնչման աղբյուր պետք չի: Ինձ համար ոգեշնչող է բնությունը, սերը, մարդիկ, ամեն
ինչ: Ես էությամբ փոփոխական մարդ եմ, և ամեն բան կախված է իմ տրամադրությունից:

-Ի՞նչ ծրագրեր ունես ապագայի հետ կապված:
-Առաջիկայում նախատեսվում է նոր երգ: Պլաններում կա նաև բարեգործական համերգ, որից ստացված հասույթը
ուղղվելու է զորամասերին: Շուտով կունենամ նաև նոր երգ հայտնի երգչի հետ:

-Որտե՞ղ ես տեսնում Կարենին 20 տարի հետո:
-20 տարի հետո Կարենը իր սեփական ատամնաբուժական կլինիկայում երգելով իր գործն է կատարում: