Իսկ դու գիտե՞ս, թե ինչ է կոռուպցիան (մաս 3)

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

Լուսանկարը` Եվա Հախվերդյանի

-Գիտե՞ք, թեինչ է կոռուպցիան: 

-Այո: (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Իհարկե գիտեմ (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո (Լիաննա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Կոռուպցիան կյանքի ամենավատ երանգներից է, երբ դու չես ուզում ինքնազարգանալ: Օրինակ, երբ գումար ես տալիս, որ ընդունվես աշխատանքի կամ ուսման: Էդտեղ կորում ա առողջ մրցակցությունը, քո զգացումը խանգարվում ա: Գիտելիք էդպես ձեռք չես բերի, հետո կհասկանաս, որ ամենաթույլ մասնագետը կամ աշխատողը դու կլինես, համ էլ՝ հոգեպես խեղճ կլինես, էլ ուր մնաց որակը (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Կոռուպցիան պաշտոնի չարաշահումն է: Երբ պաշտոնատար անձինք ինչ-որ բանի դիմաց գումար են պահանջում դիմացինից (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Կոռուպցիան միայն փողերի մասին փաստված վկայությունը չի: Անգամ անհատը, որը չունի եկամուտ, կարող է իրականացնել կոռուպցիա՝ սպասելով որևէ շահ իր նման հասարակ մարդուց: Ես շահ ունենամ քեզանից, և դու ինձանից, դա նույն կոռուպցիան է (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Մենք ապրում ենք մի երկրում, որտեղ միշտ եղել ա կոռուպցիա: Մարդիկ շատ են սիրում իրար հետ մրցակցել, անգամ քաղաքականության ոլորտում: Հենց այդ կոռուպցիա ասվածի հետևանքն է, որ մեր ժողովուրդը գնում է կործանման, հիասթափված լքում է երկիրը (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Հիմա առանց կոռուպցիայի ոչ մի բան էլ չի լինում, ուր գնաս՝ առանց դրա չի լինում: Գործի ընդունվես՝ նույնն ա, քննություն տաս՝ նույնն ա, երեխայիդ մանկապարտեզ տանես՝ էլի նույնն ա: Մեր երկիրը կոռուպցիայի երկիր ա: Օրենքով չի թույլատրվում, է բայց հիմա ո՞վ ա օրենքին հետևում: Որ քաղաքականության մեջ չհետևեն օրենքին, էլ ումի՞ց ինչ ես պահանջում (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ինչ ծնվել եմ, կոռուպցիան տեսել եմ: Մանկապարտեզից սկսած: Մինչև մի բան չես տալիս, երեխային մանկապարտեզ չեն վերցնում, կամ պիտի ամիսը մեկ քաղցր բան տանեիր, որ երեխայիդ լավ նայեին: Հիվանդանոցում պիտի քույրերին գումար տաս, որ հիվանդին ինչպես հարկն ա՝ հետևեն: Հասարակ մի տեղեկանք վերցնելու համար էնքան են տանում-բերում, մինչև մի բան տաս (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան ի պաշտոնե տրված իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է: Այն ունի մի շարք դրսևորումներ, որոնցից է՝ կաշառակերությունը, կաշառք ստանալը, կաշառք տալը, ինչու չէ, նաև կաշառքին միջնորդ հանդիսանալը: Կարծում եմ ՀՀ-ը համալրում է կոռուպցիոն երկրների շարքը (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի, ապագա իրավագետ):

-Իմ կարծիքով կոռուպցիան ամբողջ աշխարհում տարածված երևույթ է: Կոռուպցիան, ըստ իս, տնտեսական և սոցիալական զարգացման ամենամեծ խոչընդոտն է: Կոռուպցիան արգելակում է ժողովրդավարությունը, կառավարումը և մարդու իրավունքների իրացումը` թուլացնելով պետական հաստատությունները, որոնք արդար և իրավահավասար հասարակության հիմքն են: Կոռուպցիայի պատճառով շատ կարևոր ծառայություններ չեն հասնում իրենց նպատակին: Դա էլ իր հերթին բխում է մարդկանց անտեղյակությունից: Մարդիկ այսօր, անտեղյակ լինելով, գնում են քայլերի, որոնք հանգեցնում են կոռուպցիայի: Օրինակ` շատ ծնողներ, չիմանալով, որ իրենց՝ մինչև 7 տարեկան երեխաների բժշկական ծառայություններն անվճար են, հենց իրենք են բժշկին գաղտնի գումար առաջարկում գործն արագ անելու համար (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Կոռուպցիան իշխանական լիազորությունների չարաշահումն է (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Օրենքը խախտող քայլն արդեն իսկ կոռուպցիա է (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան կաշառակերությունն է, իսկ ավելի կոնկրետ՝ երբ գումար ես տալիս ինչ-որ մեկին և դրա դիմաց նրանից ինչ-որ բան սպասում: Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Կոռուպցիան դա այն է, երբ մարդը չարաշահում է իր իրավունքները և իրեն թույլ է տալիս այնպիսի քայլեր, որոնք օրենքից դուրս են, օրինակ` կաշառք վերցնելը (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Կաշառք տալ, կաշառք վերցնել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող)

-Հավատու՞մ եք, որ Հայաստանում մի օր կվերանա կոռուպցիան: 

-Չեմ կարծում (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ո՛չ, երբեք չի վերանա: Քանի մարդկությունը կա, կոռուպցիան կլինի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Այո, հավատում եմ: Ինչին շատ ես հավատում, անպայման կատարվում է. ես լավատես անձնավորություն եմ (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-Այո, հավատում եմ, որովհետև ամեն մեկի համար կյանքը իրենով ա սկսվում: Եթե ուզում ես արդյունքի հասնել, հաղթող լինել՝ դու պետք ա առաջին քայլը անողը լինես (Սասուն Տոնապետյան, Արմավիր, 17 տ., դիմորդ):

-Շատ հնարավոր է, որ կգա մի օր, երբ կոռուպցիա հասկացությունը կվերանա Հայաստանից: Չէ՞ որ այդպիսի երկրներ կան: Ինչպես գիտենք՝ Հայաստանում կոռուպցիան քրեորեն պատժելի է: Պատժի խստացման, զգոն հետևողականության, ինչպես նաև՝ ցանկության դեպքում կոռուպցիայի ելքով դեպքերը աստիճանաբար կնվազեն (Նաիրա Սահակյան, Արմավիր, 16տ., աշակերտուհի):

-Ինչ վերաբերվում է կոռուպցիայի՝ Հայաստանում վերանալուն, ապա կարող եմ ասել, որ հարաբերական է. կարող է արդարությունը ուժ գտնել ու ծածկել կոռուպցիայի ուժը (Նելլի Տոնոյան, Արմավիր, 17տ., դիմորդ):

-Ես չեմ կարծում, որ երբևէ կվերանա կոռուպցիան Հայաստանում: Ախր, ամեն քայլափոխի դա է: Ընտրության ժամանակ ընտրակաշառք ա բաժանվում, ժողովուրդն էլ ո՞նց կարա չվերցնի դա, պիտի ապրի՞, թե՞ ոչ: Եթե մեր երկրում վերանա կոռուպցիան, ինձ թվում է՝ ամեն բան կսկսի հարթվել, նախ՝ զանգվածային արտագաղթը: Մարդիկ աշխատանք են փնտրում, իսկ աշխատանքի ընդունվել առանց կաշառքի չի լինում: Մարդիկ էլ իրենց հացը գնում և այլ երկրներում են փորձում ստեղծել: Մեր երկրի պատկերը հիմա սա է: (Լիանա Մխիթարյան, Արմավիր, 25տ., բանասեր):

-Այո: (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Ո՛չ, չեմ հավատում (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Ոչ (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Այո (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Ոչ (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Ինչո՞ւ չի վերանա: 

-Քանի դեռ ժամանակակից աշխարհում կոռուպցիա կա, կլինի նաև Հայաստանում: Կարծում եմ, որ չի վերանա. կվերանա միայն այն դեպքում, երբ մարդիկ իրար հավասար լինեն, ինչը անհնար է (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև մարդու բնույթի մեջ է: Եթե կա մարդկային փոխհարաբերություն, անպայման կա կոռուպցիա: Դրանց տարբեր տեսակները կան. եթե հարևանդ քեզ լավությոն է անում, և դու ջանում ես անպայման փոխհատուցել, դա նույնպես կոռուպցիա է: Եթե բժիշկը քեզ բարեհամբույր է վերաբերվում, ակնկալում է շնորհակալությունդ. կրկին կոռուպցիա (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Հնարավոր չէ: Կոռուպցիան եղել է, կա, ու կշարունակի մնալ: Քանի դեռ մեր ժողովուրդը, մեր ազգը իրեն չի փոխել, դա չի վերանա: Ամեն բան մարդկանցից ա կախված (Նաիրա Մխիթարյան, Արմավիր, 44 տ., տնային տնտեսուհի):

-Կոռուպցիան եղել է ու կլինի, քանի կան մարդ արարածը և չկիրառվող ու զուտ թղթին մնացող օրենքները: Դժվար է հաղթահարել, երբ չունենք բարձր գիտակցության եկած հասարակություն, որը հասկանում է՝ ինքն է իր իրավունքների պաշտպանը և իր երկրի տերը (Արաքս Գարեգինյան, Շիրակ, 23 տարեկան, կենսաբան):

-Որովհետև այն իրենից բավականին բարդ խնդիր է ներկայացնում (Կարինե, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ այն կարծես բնավորության գիծ է դարձել (Աստղիկ, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Որովհետև այն մարդը, ով մտնում է իշխանութուն, իր պարտականությունների մեծ մասը անում է կաշառքի դիմաց: Իսկ կաշառակերությունն էլ արդեն իսկ կոռուպցիա է (Վանուհի, Տավուշ, 16 տարեկան, աշակերտ):

-Քանի որ, ցավոք սրտի, կան մարդիկ, ովքեր փորձում են հենց դրա միջոցով ապրուստ հայթայթել (Ալիսա, Տավուշ, 19 տարեկան, ուսանող):

-Եթե կվերանա, ի՞նչ է դրա համար պետք: 

-Պետք է պետության ֆինանսական վիճակը բարելավել (Ժորա Հովհաննիսյան, Արագածոտն, 15 տարեկան, աշակերտ):

-Երբ մենք ապրենք այնպիսի երկրում, որ մեզանից ոչ մեկը չունենա դիմացինի օգնության կարիքը, եթե, օրինակ, մանկավարժը ստանա բավարար աշխատավարձ, երբեք կոռուպցիայի չի դիմի (Արփինե Գրիգորյան, Արագածոտն, 39 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Նախ, պետք է փոխել պետական այն մարմիններին, որոնց մեջ դա կա, որովհետև նրանցից է կոռուպցիան տարածվում, և ինչպես ասում են՝ ինչքան ունես, ավելիին ես ձգտում (Լիանա Խաչատրյան, Արագածոտն, 17 տարեկան, ուսանող):

-ՀՀ-ում կոռուպցիան (կաշառակերությունը) կվերանա այն ժամանակ, երբ կդադարեն իշխանությունները կեղծիքի ու ստի հիման վրա կառավարել երկիրը: Այս պահի դրությամբ չեմ կարծում, որ կոռուպցիան կլքի ՀՀ-ը մոտակա մի քանի տարիների ընթացքում: Օրենքի երկիր է ՀՀ-ը, բայց օրենքը ազդում է հասարակ ժողովրդի և պետական ցածր դիրքում գտնվող մարմինների վրա (Մանե Նիկողոսյան, Երևան, 18 տարեկան, ուսանողուհի):

-Կփոխվի, եթե մարդիկ հավատան իրար: Էս նոր սերունդը կփոխի: Հավատում եմ: Հիմա մարդիկ կան՝ առաջ են գնում, էդ կոռուպցիայի հետևից էլ չեն ընկնում: Ճիշտ ա, կոռուպցիան մեր երկրում շատ ա տարածված, բայց մեր էսօրվա ու վաղվա սերունդը էնքան խելացի ա, որ ինձ թվում ա՝ իրենք կփոխեն (Վիկտորիա Մարկոսյան, Արմավիր, 43տ., հացթուխ):

-Անհրաժեշտ է, որ ընտրեն արժանի մարդկանց, ովքեր պետք է զբաղեցնեն տարբեր պաշտոններ (Յանա, Տավուշ, 15 տարեկան, աշակերտ):

Հարցումները անցկացրեցին՝ Նաիրա Մխիթարյանը, Նարե Տիգրանյանը, Սոնա Մխիթարյանը, Մարինե Նիկողոսյանը

Inesa Zohrabyan aragacotn

Ես աշակերտ-ուսանող եմ

9-ամյա հիմնական կրթությունը ստանալուց, ավարտելուց, քննությունները հանձնելուց և գերազանց հաղթահարելուց հետո իմ առաջ դրված էր մի կարևորագույն հարց՝ հետո որտե՞ղ պետք է շարունակեմ ուսումս: Միշտ մտածել եմ, որ վարժարանը կամ քոլեջը լավագույն ուսումնական հաստատություններն են, քանի որ ունեն մասնագիտական ուղղվածություն: Մեր Արտենիում կա միջնակարգ դպրոց, բայց չէի ցանկանում այնտեղ սովորել: Ընտանիքիս 2/5-ը (իմ քվեն հանած) համարյա թե համաձայն էր, իսկ 3/5-ը կարծիք էր հայտնում, խորհուրդ տալիս, բայց չէր խառնվում իմ որոշմանը: 2/5-ը համարյա համաձայն էր, բայց հաշվի էր առնում, որ պետք է մնամ Երևանում, 15 տարեկան եմ, ու հազար ու մի փորձանք կա:

Բայց այս երեք խանգարող հանգամանքներին ես ճիշտ բացատրություններ տվեցի: Բացատրեցի, որ մեկ է՝ համալսարանում պետք է սովորեմ, ավելի լավ, որ շուտ հարմարվեմ Երևանի կյանքին: Ընտանիքս ոչ թե համոզվեց, այլ համաձայնեց մեկ պայմանով՝ եթե քննությունս չկարողանամ հանձնել և դուրս մնամ, ուրիշ քոլեջի կամ վարժարանի մասին պետք է մոռանամ, միանգամից գնալու եմ մեր գյուղի 12-ամյա դպրոցը:

Հիմա արդեն պետք է որոշեի, թե որ քոլեջը դիմեմ: Հաշվի առնելով, որ քոլեջում պետք է սովորեի չորս տարի, իսկ ես չէի ցանկանում համալսարանում միանգամից 2-րդ կուրս լինել, դիմեցի Երևանի Խ. Աբովյանի անվան Մանկավարժական համալսարանի հենակետային վարժարան: Նշեմ, որ հետո Մանկավարժական համալսարան չեմ գնալու, որոշել եմ: Գնացի, դիմեցի, ընտրեցի հոսքս՝ հումանիտար հոսք, անգլերեն ենթահոսք, իմացա քննությանս օրը: Քանի որ պայմանը կար ու շատ լուրջ էր, կրկնեցի ամբողջ իմացածս և օգոստոսի 7-ին գնացի քննության: Ես ու մայրիկս մի օր շուտ էինք գնացել Երևան՝ առավոտյան ճիշտ ժամանակին հասնելու համար: Հասանք վարժարան:

-Ինես, տետր պե՞տք էր,- հարցրեց մայրս անհանգստացած:

-Չեմ հիշում, որ էդպիսի բան ասած լինեն:

-Բոլորի ձեռքին կա:

-Լավ, գնամ առնեմ, գամ, մեկ էլ տեսար՝ պետք եղավ:

Գնացի խանութ, երկու հատ տետր գնեցի. մեկ էլ տեսար:

Ու այս «մեկ էլ տեսար»-ները շատ ճիշտ դուրս եկան: Մի տետրն էլ դիմորդներից մեկին տվեցի, որը ինձ պես տեղյակ չէր տետր բերելու մասին:

Դե, քննությունն սկսվեց, մեկուկես ժամ էր տրամադրված, ինձ համար միջին բարդության էր, դպրոցական քննությունից էլ բարդ էր:

Ամբողջ օրը մտածում էի հաջորդ օրվա ժամը 13.00-ի մասին, երբ իմանալու էի պատասխանները: Եթե չկարողանայի անցնել, շատ հուսախաբ կանեի մերոնց: Հաջորդ օրը զանգ ստացա, շնորհավորեցին. անցել էի, հավաքել էի 17 միավոր 20-ից: Այնքան էի ուրախացել, ամեն անգամ այսպիսի դեպք լինելուն պես միանգամից Աստծուն եմ շնորհակալություն հայտնում, գրկում եմ մերոնց:

Լավ օր էր, բոլոր «եթե»-ները էլ չկան, ես 15-ամյա ուսանող-աշակերտի կարգավիճակում եմ, ամեն ինչ առջևում է:

vahe baghdasaryan

ԻՄՓԱՔԹ ակումբ Կաքավաձորում

Արագածոտնի մարզի Կաքավաձորի Մ.Մխիթարյանի անվան միջնակարգ դպրոցում գործում է ԻՄՓԱՔԹ ակումբը: Ակումբի գործունեությունը սկսել է սույն թվականի փետրվար ամսից, որն ունի երեք առաջնորդ` Զվարթ Խաչատրյանը, Խանում Խաչատրյանը և Սասուն Ասատրյանը: Ակումբ հաճախում են 12-15 տարեկան երեխաները: Ակումբն իրականացնում է ոչ ֆորմալ կրթություն, և երեք ամիսը մեկ ակումբակաները փորձում են լուծել համայնքային որևէ խնդիր:

Ավելի մանրամասն ակումբի գործունեությանը ծանոթանալու համար զրուցեցինք ակումբի առաջնորդ Զվարթ Խաչատրյանի հետ:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք գյուղում ԻՄՓԱՔԹ ակումբ բացել:

-Անկեղծ, երբևէ չէի լսել ԻՄՓԱՔԹ ակումբի մասին: Դպրոցի տնօրեն ընկեր Մինասյանը առաջարկեց և նշեց, որ առաջարկել է «Վորլդ Վիժոնին» ԻՄՓԱՔԹ ակումբ բացել մեր դպրոցում և առաջնորդի դերում էլ ինձ է տեսնում: Հետաքրքրեց ու անմիջապես համաձայնեցի: Արդեն ինքս ընտրեցի իմ գործընկերներին՝ Խանումին ու Սասունին:

-Իսկ ինչպե՞ս տեղի ունեցավ ակումբի անդամների ընտրությունը:

-Ակումբի ֆորմատը թույլ է տալիս տարբեր տարիքային երեխաների հետ աշխատել: Ես ընտրեցի այն տարիքային խումբը, որի հետ հետաքրքիր է աշխատել, բացի դրանից այն տարիքն է, երբ երեխայի մոտ սկսում է տեսակետ ձևավորվել:

-Ի՞նչ ծրագրեր է իրականացրել ակումբը:

-Ակումբականները իրենց առաջին ծրագրով «Էյ Թի Փի» կազմակերպության աջակցությամբ իրականացրեցին ծառատունկ դպրոցի այգում, ինչն էլ մեծ ոգևորություն առաջացրեց թե’ ակումբ հաճախող երեխաների, թե’ դպրոցի աշակերտների, և թե’ համագյուղացիների շրջանում: Իսկ օրեր առաջ ԻՄՓԱՔԹ ակումբի «Առաջնորդություն» մոդուլն ուսանելուց հետո ակումբականները եւ ակումբի առաջնորդները մշակեցին երկրորդ համայնքային ծրագիրը՝ «Դիմավորենք նոր ուսումնական տարին ավելի բարեկարգ դպրոցի բակում)» անվամբ, որի նպատակն էր դպրոցի բակի ցանկապատները հանել և տեղադրել աղբամաններ ու նստարաններ: Երեխաները շատ ոգևորված էին իրենց կատարած աշխատանքով: Դպրոցում նման ծրագիր և նախագիծ առաջին անգամն էր իրականացվում, ինչի համար շնորհակալություն ենք հայտնում «Վորլդ Վիժն» կազմակերպությանը, համայնի ղեկավար` Հ.Բաղդասարյանին, դպրոցի տնօրեն` Է.Մինասյանին, ինչպես նաև դպրոցի աշխատակիցներ` Զաքար Խաչատրյանին, Տոնական Խաչատրյանին՝ աջակցության համար: Առանց նման աջակցության մենք չէինք ունենա նման արդյունք։

-Ի՞նչ ծրագրեր եք պատրաստվում իրականացնել առաջիկայում:

-Սեպտեմբերին նախատեսվում է ԻՄՓԱՔԹ ակումբի դասարանի բացումը, իսկ համայնքային երկու ծրագրեր ունենք աշնանը, որի մասին կխոսենք իրականացնելուց հետո: Չեմ ուզում ասել՝ ինչ ենք անելու:

anna gasparyan aragats

Մի օր ամեն ինչ կվերջանա

Մանկուց սիրել եմ բանակը, զինվորական համազգեստը, երազել եմ ծառայության մասին: Ես տարված էի բանակով, այնքան էի տարվել, որ ընդունվեցի պատանի երկրապահների ակումբ, երդում տվեցի: Սիրում էի բանակը, բանակային կյանքը: Ես վստահ էի, որ ծառայելու եմ և միշտ կծառայեմ, մտածում էի, թե բանակն ինձ համար է ստեղծվել: Բայց այն, ինչի մասին երազում էի մանկուց, օրերից մի օր փշուր-փշուր եղավ: Երազանքս մնաց օդի մեջ, երբ ես հանդիպեցի մի կնոջ: Քույրիկիս հետ գնացել էինք ատամնաբուժարան: Այնտեղ հերթ էր, մարդիկ սպասում էին, սպասելու հետ մեկտեղ՝ զրուցում: Սկսեցին զրուցել բանակից, ապրիլյան պատերազմից: Զրուցակիցների մեջ մի արտասովոր կին կար: Նա այնքան վստահ էր խոսում, պատմում պատերազմի մասին: Որոշեցի հարցնել այդ կնոջը, թե որտեղից գիտի այդ ամենի մասին:

-Կներեք, դուք այդքան ինֆորմացիա որտեղի՞ց ունեք բանակի ու ապրիլյան պատերազմի մասին: Որտեղի՞ց գիտեք, որ զինվորներին զենք-զինամթերքով չէին ապահովում, որ դիրքերում մեկ զինվորը պաշտպանում էր 200 մետր տարածք, որ…

Խոսքս կիսատ թողնելով՝ նա պատասխանեց.

-Արդեն 20 տարի է, ինչ ծառայում եմ: Կյանքիս 20 տարին տվեցի ծառայությանը, ու 20 տարվա մեջ ինչեր ասես, որ չեմ տեսել:

-20 տարի՞,- զարմացած հարցրի ես:

-Այո, 20 տարի ծառայել եմ:

-Իսկ որտե՞ղ եք ծառայել:

-Քելբաջարում: Կյանքիս 20 տարիներն անցկացրել եմ այնտեղ:

-Կամավո՞ր եք:

-Հա, աղջիկ ջան, կամավոր եմ: Կամավոր գնացի, բայց ոչ հայրենասիրությունից դրդված կամ հայրենիքիս համար:

-Իսկ ինչի՞ համար եք գնացել, եթե ոչ հայրենիքի:

-Գնացի, որ կարողանամ ընտանիքս ու 3 որդիներիս պահեմ: Ամուսինս էլ մահացավ թշնամու գնդակից, ու երեխաներիս խնամքը մնաց ինձ վրա, ես պետք է աշխատեի, որ կարողանայի պահել նրանց, ուրիշ ելք չունեի: Բայց փոշմանել եմ, որ կյանքս անցկացրել եմ բանակում: Հիմա կասես՝ ինչու: Որովհետև բանակն էլ առաջվանը չէ, առաջվանը չէ նաև կառավարությունը:

-Առաջվանը չէ՞, ի՞նչ եք ուզում դրանով ասել:

-Հիմա չեմ կարող ասել, թե ինչ նկատի ունեմ, կասեմ, որ ուղղակի ափսոսում եմ: Բանակում տեսել եմ ամեն ինչ ու դրա համար էլ այնպես արեցի, որ որդիներս չծառայեն: Ապրիլյան պատերազմից ես շատ բան եմ տեսել, ապրիլյան պատերազմը ինչ էր, որ: Այդ պատերազմին զինվորներին մեկ ավտոմատ էին տալիս, այն էլ՝ ժանգոտված, ու ասում էին՝ սահման պահեք: Ինչ-որ գրավել ենք, այդ ամենը մեզնից մի օր կխլեն հաստատ: Որ այսպես շարունակվի, էլի պատերազմ կլինի:

Այս խոսքի վրա բոլորը միանգամից լռեցին ու ընկան մտածմունքների մեջ:

Բանակը, ծառայելը, զիվորական համազգեստ կրելը երազանք կմնան: Այդ կնոջ խոսքերից հետո էլ չեմ ուզում ծառայել, բանակ գնալ, էլ մարդկանց չեմ ասելու, որ երկրապահ եմ, կոչում ունեմ: Ամեն բան փոփոխական է:

Ապարանում

Երկու օրով գնացել էի Ապարան: Երկրորդ օրը որոշեցի դուրս գալ քաղաք ու հետաքրքիր ֆոտոներ անել: Բարեկամներիս հետ գնացինք մի թաղամաս, որը կոչվում է Բադալի թաղամաս: Հենց այդտեղ կա աղբյուր՝ Բադալի աղբյուրը: Աղբյուրը դպրոցին կից է, այդ տարածքում կան շատ առանձնատներ, ու մարդիկ իրենց խմելու ջուրը այդ աղբյուրից են տանում:

Տարածքում կա մի քար, որի վրա քանդակված է Հիսուս Քրիստոսի սրբապատկերը: Բադալի թաղամասից հետո ուղևորվեցինք «Սիրո աղբյուր»: Ճանապարհին մի պապիկ իր թոռան հետ զրուցելով գնում էր.

-Պապի սոված եմ,- նվնվում էր թոռնիկը:

-Հա, հեսա հասնենք տուն, տենանք տատդ ինչ ա եփել,- հորդորում էր պապը:

«Սիրո աղբյուրի» ջուրը շատ վարար էր: Աղբյուրի ջուրը լցվում է գետը, սակայն մոտակայքում արհեստական լիճ են նախագծում, որի ստեղծման համար գետի ջուրն են օգտագործում, գետի ջրի մակարդակը բավականին նվազել էր: Ձկները պարզ երևում էին, նույնիսկ ձեռքով էին կարողանում երեխաները ձկներ բռնել:

Ապարանը գեղեցիկ քաղաք է, բայց այնպիսի թաղամասերում եղա, որոնք կարծես գյուղի փողոցներ լինեին: Կար մի թաղամաս, որտեղ լքված և հին տները մեկը մյուսին էին հաջորդում:

qnarik mxitaryan (aragacotn)

Զինվորի քույր եմ

Սրտի թրթիռով էի սպասում  այն պահին, թե երբ եմ ոտք դնելու այդ հողի վրա: Պատկերացնում էի, որ դա հպարտությամբ ու վեհությամբ է լցնելու հոգիս, սակայն հասնելով Արցախ, ոտք դնելով այդ հողի վրա՝ մեջս ամեն բան սառեց, դարձավ միապաղաղ:

Երբ նայում ես չորսբոլորդ, ամեն բան զարմացնում և հիացնում է, աչքի առջև հայտնվում են տեսարաններ, որոնք ասես հեքիաթից լինեն: Բայց հեքիաթը վերջանում է այնտեղ, որտեղ սթափվում, հիշում ես՝ ուր ես գնում և ինչի համար: Ուր էի գնում՝ ես էլ չգիտեի, տեղանքին անծանոթ էի, միայն գիտեի այն, որ գնում եմ հանուն մի նպատակի. տեսնելու, թե ինչպես է զինվոր եղբայրս երդվում հայրենիքը պահել ամուր և անձնազոհ լինել հանուն դրա: Հպարտությունը խեղդում էր ինձ. չէ՞ որ զինվորի քույր եմ… Ճիշտն ասած, սկզբում վախենում էի, մտածում էի սահմանի, կրակոցների մասին, սակայն հասնելով զորամաս՝ տեսա եղբորս, որը մեկ ամսում իսկական տղամարդ էր դարձել, ու մոռացա ամեն վախ. աշխարհն իմն էր: Երջանիկ էի, եղբորս կողքից այն կողմ չէի գնում, չէի ուզում կորցնել րոպես ու ժամս, որ հատկացրել էին մեզ նրա կողքին լինելու համար: Սրտիս հատկացրել էին ժամ՝ բաբախելու համար: Այդ ժամերն այնքան արագ անցան, որ պահն էր նրան զորամաս տանելու: Կարծես նորից սրտիցս մի մասնիկ հանեին ու տանեին ինձանից: Երբ եղբորս հարցրի՝ ինչպես է անցնում ծառայությունը, ասաց.

-Ամեն բան լավ ա, հարմարվում եմ, մենակ կարոտին չեմ դիմանում:

Եղբայրս քայլում էր առաջ, որ մտնի զորամաս, բայց չէր կարողանում, գալիս էր հետ ու ամուր գրկում ինձ ու մորս, և այդպես մի քանի անգամ: Ինձնից շատ նկարներ էր ուզել, տարել էի: Ծածկեց ու դրեց գրպանում. երևի այդպես կարոտն էր ուզում առնել:

Հետդարձին միապաղաղությունը կրկնվեց: Սիրտս, հպարտությունս թողեցի Արցախում ու վերադարձա տուն:

Ani avetisyan

Ֆուտբոլ էր

-Դու փոքր ես, դարպասի մոտ կանգնիր:

-Դե լավ էլի, բոլորիցդ էլ լավ եմ խաղում,-նեղանում էի ու կանգնում դարպասի մոտ: Չնայած, ի՞նչ դարպաս, երկու քարեր էին՝ իրարից երկու-երեք մետր հեռավորության վրա, այն էլ մեր՝ մատնաչափիկի ոտքերով չափված: Իսկ «թշնամի» թիմի դարպասին էլ իմ հասակակից մի աղջիկ էր կանգնում: Դե, սա ուղղակի, էն անհանդուրժողականության վերաբերյալ:

Բայց, մեր՝ փոքրիկ կասիլյասիկների ու մեսսիիկների մասնակցությամբ  ամենակարևոր հանդիպումներից  առաջ ծնվում էր բակային ֆուտբոլի ոսկե կանոնը.

-Դարպասապահը (մեր խոսքով ասած՝ вратарь-ը) խաղում է:

Հա, համաձայնվեք, որ մեղմ ասած, հեշտ չի և՛ խաղալ, և՛ դարպասը անառիկ պահել (ինչպես ասում են ֆուտբոլային մեկնաբանները):

Ի՞նչ էի ասում: Մեզ համար դա այնքան էլ մեծ խնդիր չէր: Իսկ ուրիշ կերպ չէինք էլ կարող:Թե չէ՝ ավագներից մեկը մեզ կդատապարտեր մինչև խաղի վերջը հանդիսատես լինելու:

Ախր,  այդ երկու՝ անհարթ ու ձևից զուրկ քարերից բաղկացած դարպասը ռազմական սրբություն էր, դե, զորամասի դրոշի նման, էլի, իսկ նրա մոտ թշնամու խաղացող կամ, առավել ևս, թշնամու կողմից ուղարկված գնդակ թողնելը դավաճանություն էր, ինչն էլ պատժվում էր որակազրկումով:

Այս ամենն այն ժամանակ էր, երբ ֆուտբոլը մեր՝ երեխաներիս համար դեռ 22 հոգի ու մեկ գնդակ չէր, այլ ընդամենը 6-7 հոգանոց մի խումբ ու ինչ-որ գնդաձև բան, որ  մեր ձեռքում վաղուց դադարել էր գնդակ լինել: Հա, կար ժամանակ, երբ ինձ, ու գիտեմ, էլի շատ աղջիկների համար, բարբի տիկնիկներից ավելի կարևոր ու սիրելի բան կար: Հետո ի՞նչ, որ «թիթիզ» հասակակից  հարևանուհիները  զարմացած աչքերով պիտի նայեին: Օրվա մեջ մի քանի ժամ մենք գնդակից  բացի ոչնչի չէին նայում:

Մեր ֆուտբոլի դաշտը տան դարպասներից այն կողմ էր՝ փողոցի վրա ու դրան կից մի քանի  քառակուսի մետր  տարածք կազմող փոշոտ վայրում: Բայց իրականում այդ վայրը դրախտի էր նման, մանավանդ, երբ հարևաններն էլ տանը չէին:

Բայց մենք խնդիրներ էլ ունեինք: Իսկ եթե մի օր էլ հարևանները թույլ չտայի՞ն իրենց բակում ֆուտբոլ խաղալ, մոտակայքում ավելի հարմար տարածք չկա, ախր: Էհ, ի՞նչ արած, պիտի համակերպվեինք: Բայց դրանից մեր խաղերը չէին վնասվում, ամենամեծ հարվածը մեր ֆուտբոլի դաշտում կառուցվող շինությունն  ու անցնող տարիներն էին: Հետո մեր եռանդուն թիմը ցրվեց: Մեծացանք, ասում են: Սկսեցինք ֆուտբոլ միայն հեռուստացույցով նայել: Իսկ մեզ փոխարինող սերունդն էլ  դեռ չի  եկել:

Կգա՞…

Հ.Գ Նյութն էլ հենց այնպես, Ռեալ Մադրիդ-Մանչեսթր Յունայթեդ խաղն էի դիտում:

zara ghazarean

Կայսրինը կայսերը, իսկ Աստծունը՝ Աստծուն

Բոլորովին վերջերս Կենտրոնական Բանկը հայտարարություն տարածեց այն մասին, թե 2018 թվականին աստիճանաբար կկիրառվեն և շրջանառության մեջ կմտնեն նոր ոճով և նոր «դեմքերով» թղթադրամներ: Ըստ այդ հայտարարության՝ հազար դրամի վրա կլինի Պարույր Սևակը, երկու հազար դրամին՝ Տիգրան Պետրոսյանը, հինգ հազար դրամին` Վիլյամ Սարոյանը, տասը հազար դրամին` Կոմիտասը, քսան հազար դրամին` Հովհաննես Այվազովսկին, հիսուն հազար դրամին` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ

Կենտրոնական բանկի պաշտոնական հայտարարությունում նշվում է. «Թղթադրամների թեմաները նախապես քննարկվել են Հայ Առաքելական եկեղեցու ներկայացուցիչների, մտավորականների հետ, հաշվի են առնվել նաեւ ՀՀ ԿԲ այցելուների կենտրոն քաղաքացիների ներկայացրած առաջարկները»:

Հայ Առաքելական եկեղեցո՞ւ:

Որպես Հայ Առաքելական եկեղեցու զավակ զարմացա, որ թղթադրամների վրա տպվելու են Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը:

Երբ 1993 թվականին առաջին անգամ թողարկվում էին առաջին դրամները, գիտակցվում էր, որ այն իրենից ներկայացնում է ազգային արժեք ու խորհրդանիշ: Բայց մեր ժամանակներում, երբ Թումանյանը դարձել է գյուղապետի ընտրությունների խորհրդանիշ, Իսահակյանը՝ խորհրդարանի, և առհասարակ, իսկ Մարտիրոս Սարյանը՝  նախագահականի, ուրեմն կարծում եմ՝ սխալ է «Մարգարիտները շաղ տալ խոզերի առաջ»:

Առաջին բանը, որ եկավ մտքիս, Հիսուս Քրիստոսի օրինակն է: Երբ նրան փորձելու համար հարցրեցին, թե.

-Օրինավո՞ր է մեզ համար կայսրին հարկ տալ, թե՞ ոչ:
Նա վերցրեց դրամը և շուռ տալով դեպի ժողովուրդը, հարցրեց.

-Ո՞վ է պատկերված:

-Կայսրը,- եղավ պատասխանը:

«Արդ, գնացեք տվե՛ք կայսրինը կայսերը, իսկ Աստծունը՝ Աստծուն»:

Հասկանալի է, որ Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը բացի հոգևորից նաև ազգային խոշոր դեմքեր են: Բայց  մտնում ենք եկեղեցի ու  ծնկում ենք  Լուսավորչի նկարի առջև՝ բարեխոսություն խնդրելով, Կոմիտասի Պատարագով հաղորդակից ենք լինում երկնայինին, ու չեմ ուզում, որ այդ նույն Լուսավորչի ու Կոմիտասի նկարը մի օր դրվի դիպլոմի մեջ ու տրվի գործատուին, հետո հասնի ոստիկանին՝  հանցանքը կոծկելու համար, հետո մտնի  բժշկի  գրպանը  և այդպես շարունակ:

Թող, որ կայսրինը մնա կայսրին, իսկ  Աստծունը ՝ Աստծուն…

Ani avetisyan

Մեզ հերոսներ են պետք

Դա երևի մեր մեղքը չէ։ Մենք ոչ մի սխալ թույլ չենք տվել, ուղղակի ժամանակները փոխվում են, ու փոխվում ենք մենք էլ։ Դա հաստատ կապ չունի ո՛չ որևէ մեկիս մասնագիտության կամ նախասիրությունների, ո՛չ աշխարհագրական դիրքի ու ո՛չ էլ ֆիզիկական կամ հոգեկան վիճակի հետ։ Ուղղակի այդպես է, և վերջ։

Նրա մասին վերջերս բոլորն են մտածում՝ գրողները, լրագրողները, ֆիլմեր-մուլտֆիլմեր նկարողները, նրանք, ովքեր կյանքում ինչ-որ փոփոխության, շարժման ու մոտիվացիայի կարիք ունեն, անգամ նրանք, ում կյանքն ու աշխատանքը նորագույն տեխնոլոգիաների հետ է կապված։

Այսօր բոլորը նրա կարիքն ունեն։ Ու գիտե՞ք, ամենևին էլ կարևոր չէ, թե ինչ է նրա անունը, մազերը երկա՞ր են, կա՞րճ, թե՞ ընդհանրապես մազեր չունի։ Նա բարձրահասակ է կամ ցածրահասակ, խելացի է կամ՝ ոչ։ Երևի գեղեցիկ է, բայց դա էլ այս պատմության մեջ ամենակարևորը չէ։ Նա ընկերներ չունի, կամ, գուցե, ունի, չգիտեմ։ Էական էլ չէ։

Նա միայն իր ներկայությամբ, անգամ բացակայությամբ մեզ գրելու, նկարելու ու լուսանկարելու ուժ է տալիս։ Թեմա, գաղափար։ Թվում է, թե առանց նրա էլ մենք ամեն ինչից գլուխ կհանենք, բայց ոչ։ Չէ՞ որ նրանով էր Մաթևոսյանը՝ Մաթևոսյան։ Չէ՞ որ առանց նրա աշխարհի գրեթե բոլոր լուսանկարները դատարկ ուղղանկյուններ կլինեն միայն։ Չէ՞ որ առանց նրա կիսատ կլիներ այն աշխարհը, կյանքը, որի մասին Փելեշյանի ֆիլմերն են։ Առանց նրա ու նրա օրինակն ունենալու ոչ մի լրագրող չի կարող պատկերել այն, ինչն իսկապես պետք է մարդկանց։

Իսկ մարդուն իր իսկ տեսքով հերոսներ են պետք։ Չէ, հասկացեք, խոսքս Բեթմենի, Շերլոկի կամ պատմության գրքերից մեզ ծանոթ հերոսների մասին չէ։ Մեզ իսկական, հասարակ, բայց յուրահատուկ հերոսներ են պետք։ Մեկը, ով մարդուն ապրել կներշնչի, մեկը, ում օրինակով մարդն ավելի ուշադիր կլինի իր շրջապատի, նրա խնդիրների, ձախողումների ու հաջողությունների նկատմամբ։

Հուլիսի սկզբին՝ մեկ ամբողջ շաբաթ ամառային դպրոցում լրագրության մեջ նորագույն տեխնոլոգիաների ներառման մասին էինք խոսում, սովորում ծրագրեր, որոնց միջոցով սովորական հոդվածը աչքի և ուղեղի համար ավելի հաճելի կլինի, սովորում էինք սովորական լուսանկարը կենդանացնել, դարձնել, այսպես կոչված, «ինտերակտիվ» լուսանկար։ Սովորում էինք բոլոր համակարգչային ծրագրերն, ու, երբ թվում է, թե արդեն ամեն բան ունենք լավ լրագրող լինելու համար, հասկանում ենք, որ չկա ամենակարևորը։ Չէ՞ որ մեզ հերոսներ են պետք։ Իրական, իսկական հերոսներ։ Նրանք, ում մասին կարող ենք պատմել։ Նրանք, առանց որոնց լրագրությունը այդքան ազդեցիկ չի կարող լինել։ Առանց որոնց ընթերցողի համար հետաքրքիր ոչինչ չի լինի։

Նույն դասընթացի ընթացքում պատահաբար Լևոն Քալանթարին հանդիպեցինք, կիսվեցինք մեդիա ճամբարից ստացած տպավորություններով, նորից Փելեշյանից խոսեցինք, նրա ֆիլմերից, գրքից։ Ասում էր՝ նրա նման մարդու գրքերը պիտի հազարավոր օրինակներով տպվեին, փոխարենը՝ սիմվոլիկ ինչ-որ քանակ… Իսկ մեզ հերոսներ են պետք։ Մեզ մեր կողքին ապրող մարդիկ են պետք՝ իրենց կյանքով, գործերով։

Քեզ հետ և առանց քեզ

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Անցյալում մնացած դառը ցավեր ու կորուստներ, իսկ ես Ձեր մեջ՝ մի որբ վկա…

Համալսարանի աստիճանները հաշվելով բարձրանում էի, երբ ինձ զանգեցին: Եղբայրս էր:

-Դրսում սպասում եմ, արի՛ միասին գնանք տուն:

-Բայց ես դեռ մի քանի ժամ ունեմ մինչ դասերիս ավարտը:

-Դա արդեն կարևոր չէ:

Նստեցի մեքենան, ու նա ամբողջ ճանապարհին լուռ էր: Իսկ ես հասկացա, որ եղել է այն, ինչը բժիշկն արդեն ասել էր: Կորցրեցի այն միակին ու թանկին, ով ինձ աշխարհում ամենից շատն էր սիրում: Հայր վաղուց չունեի, իսկ հիմա կորցրեցի նաև մորս: Ցավը սրտումս՝ հասանք տուն: Արցունքների և մարդկանց հոսքը մեր տանից չէին դադարում: Մարդկանց գալն ու գնալը չէի հասկանում, բայց ահա սրտումս եղած ցավը սպանում էր ինձ:

Անցել են ամիսներ մորս մահվանից, հուլիսի քսանմեկին մորս ծննդյան տոնն էր: Միակ բանը, որ կարող էի անել, նրա շիրիմին վարդեր տանելն էր: Տարիներ շարունակ մայրս գամված էր անկողնուն ու ես ոչինչ չէի կարող անել նրա վիճակը բարելավելու համար, ես միայն աղոթում էի: Եկեղեցին դարձել էր իմ երկրորդ մայրը: Այն կարող էր լսել իմ վշտից ճչացող ձայնը: Այն կարող էր լսել իմ սիրտ մաշող աղաչանքները: Այն կարող էր մաքրել իմ արցունքները: Միշտ մորս ծննդյան տոնին ծաղիկներ էի հավաքում եկեղեցու բակից ու նվիրում: Մի անգամ չէր ստացվել ծաղիկներ հավաքելն ու նվիրելը: Հիշում եմ նրա տխուր աչքերը, երբ տեսավ իմ դատարկ ձեռքերը: Հիմա մեղադրում եմ ինձ, բայց արդեն շատ ուշ է…

Ես հավատում եմ, որ միայն մորս մարմինն եմ հողին հանձնել, իսկ նա կապրի իմ մեջ հավերժ: Մա՛յր, սիրում եմ քեզ անչափ։