Վանաձորյան օդն ինչ-որ բուժիչ բույր ունի… Սա առաջին անգամս չէ քաղաքում, բայց առաջին անգամ եմ մտածում այս մասին: Վանաձորում ինչ-որ բան ուրիշ է, ինչ-որ ջերմ ու լուսավոր մի բան, չգիտեմ:

Քայլում ենք քաղաքով՝ հետաքրքիր մարդկանց հանդիպելու հույսով: Հույսը չի ուշանում:

Սամվել Առաքելյանն է՝ Վանաձորի Կժեր գեղագիտական սրահի տնօրենը:

Լուսանկարը` Դիանա Շահբազյանի

-Մասնագիտությամբ  նկարիչ եմ, ավարտել եմ Երևանի Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստի ուսումնարանը: Ավարտել եմ ու վերադարձել Վանաձոր, բնիկ վանաձորցի եմ: Հա, սա էլ խանութս է, բիզնեսս, մասնագիտությանս շարունակությունն ու ինձ հոգեհարազատ գործը: Վաճառում եմ թե իմ նկարները, թե հուշանվերները՝ պատրաստված ուրիշների կողմից: Իմ ոգեշնչումն է արվեստը, գեղեցիկը, այստեղ ինչ տեսնում եք, իմ մոլորակի մի մասն է, որ ես ամեն առավոտ կարգի եմ բերում, որպեսզի մարդիկ գան, տեսնեն, հաճույք ստանան, նկարվեն…

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Այստեղ Փոքրիկ Իշխանին հիշեցի ու ակամա ժպտացի: Հետո նայեցի շուրջս ու հասկացա, որ այդ փոքրիկ խանութը իսկապես մի մոլորակ է, մի առանձին աշխարհ Վանաձորի ներսում և Վանաձորից դուրս:

-Ես հիմնականում նատյուրմորտ եմ նկարում, բնանկար: Նկարներիցս բաժանվելը հետո դժվար է, բայց պետք է, փող է պետք: Երբ նկարը գնում են, տանում են իրենց տուն, տանում են՝ գեղեցկացնեն: Դա էլ է պետք, չէ՞: Բայց իհարկե կան նկարներ, որոնք երբեք չեմ կարողանա վաճառել:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Պարոն Սամվելը բույսեր էլ է սիրում, երաժշտություն, ամեն գեղեցիկն էլ սիրում է: Նախընտրած նկարիչ չունի, բոլորն էլ լավն են: Ասում է՝ եթե նկարիչ է, ուրեմն ավազակ չէ, իսկ դա արդեն մեծ առավելություն է:

-Վանաձորը մի ժամանակ շատ ուրախ ու կանաչ քաղաք է եղել, – պատմում է, – իսկ այսօր արդեն վանաձորցիների մեծ մասը լքում է իր տունը այլևս չվերադառնալու նպատակով: Քաղաքն օրեցօր դատարկվում է, վատանում են կենցաղային պայմանները, բայց անձամբ ես, չնայած այդ բոլորին, երկրպագուն եմ իմ քաղաքի, ես գնալու տեղ չունեմ ու չեմ էլ մտածում այդ մասին: Գնացողներին էլ չես կարող ասել՝ ինչո՞ւ ես գնում: Ապրել չեն կարողանում, գնում են: Ես ամուսնացած եմ, երկու աղջիկ ունեմ, նրանք էլ են գնալ ուզում, դա իհարկե ցավալի է ինձ համար, բայց ամեն մարդ իր կյանքի տերն է և ուզում է լավ պայմաններում կենսակերպվել: Մեծ աղջիկս ավարտել է ԵՊՄՀ-ի  ռուսերեն լեզու և գրականության բաժինը, բայց մի տեղ չգտանք, որ ուսուցչություն անի,  որ աշխատի, դրա համար էլ նա հույսերը կապում է արտասահմանի հետ: Ես չեմ փորձում խոչընդոտել նրան, սխալ է, որ ասում են՝ հայրենիքդ է, պիտի մնաս… Եթե չես կարողանում չոր հացի փող աշխատել, ո՞նց մնաս:

-Իսկ զբոսաշրջիկներ կա՞ն, առևտուրը ո՞նց է ընթանում, – հարցնում եմ:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

-Չէ, մարդիկ քիչ են, առևտուրը՝ ևս, բայց եթե հյուր է գալիս այլ երկրից, անպայման գալիս է էստեղ, բերում են անպայման:

Լուսանկարը` Միլենա Խաչիկյանի

Քաղաքում ուժեղ անցուդարձ էր, ծառեր էին կտրվել, մարդիկ զայրացած էին, զարմացած: Հարցնում եմ, թե ինչ է եղել, սրտնեղում է, աչքերը խոնարհում:

-Չգիտեմ՝ ով է, ինչ է: Բայց ո՞նց կարելի է թույլտվություն տալ նման ծառերը հատելու, ծառից սիրուն բա՞ն են սարքելու: Կա էլի, բոլորի վրա գրված է՝ տրվում է վարձով կամ վաճառվում է: Հիմա էս ծառերի տեղն էլ են էդպես անելու: Ոչ  մտածելու են, ոչ էլ ափսոսելու:

Հարցազրույց «Առավոտ» օրաթերթի լրագրող Ռուզան Մինասյանի հետ

-Լրագրող լինելու մասին:

-Լրագրողը այն հայացքն է, որ ամեն տեղից կարող է հառնել հանրության այս կամ այն կետի վրա: Լրագրողի մասնագիտությունը ամենադժվար և ամենավտանգավոր մասնագիտություններից է:  Վերջին տարիներին մեր երկրում դա կապված է հատկապես ներքաղաքական լարումների հետ, երբ որոշ քաղաքական գործողությունների հետևանքով լուսաբանման ընթացքում լրագրողները մասնագիտական խոչընդոտների և բռնությունների հանդիպեցին:

-Պաշտպանվա՞ծ են արդյոք լրագրողի իրավունքները:

-Սովորաբար  քաղաքական իրադարձությունների կամ աղմկոտ դատավարությունների ժամանակ լրագրողների նկատմամբ բռնություններ լինում են: Քրեական օրենքսգիրքը սահմանել է մասնագիտական իրավունքների խախտման դեպքում համապատասխան հոդված: Երբ այդ հոդվածը տեղ գտավ օրենսգրքում, առաջինը գործածվեց հենց «Առավոտի» հետ կապված. մեր լրագրողներից մեկը գնացելէր Ծաղկաձոր՝ նկարահանելու մեծահարուստների առանձնատները, և մեծ խոչընդոտների էր հանդիպել: Լրատվության մասին օրենքը սահմանում է, որ լրագրողը իրավունք ունի ներկա գտնվելու  դռնբաց դատական նիստերի, մասնակցելու հանրահավաքների, այսինքն` մասսայական միջոցառումների:  Վերջերս՝ Խորենացու դեպքերի ժամանակ, մի կողմից ոստիկաններն էին կանխարգելիչ միջոցառումներ իրականացնում (իրենց ասելով), մյուս կողմից էլ համարձակ լրագրողներն էին ձգտում ավելին մատուցելու, ինչի արդյունքում էլ հայտնվեցին ոչ այնքան պաշտպանված վիճակում:

-Փոխհատուցվո՞ւմ են արդյոք պատճառված վնասները:

-Փոխհատուցման դեպքեր շատ քիչ են լինում, հատկապես իրավական դաշտում: Անցյալ տարի` «էլեկտրիկ Երևանի»  դեպքերից հետո հայտարարվեց, որ որոշ լրատվամիջոցների տեխնիկական վնասները փոխհատուցվելու են, իսկ մեր վերջին դեպքերի հետ կապված նման խոսակցություններ չկան, այնինչ արդեն քանի օր է անցել:

-Միջազգային լրագրությունն ու մենք:

-Մենք հաճախ ենք լսում նման դեպքերի մասին միջազգային մամուլում: Հարևան պետություններում նույնիսկ բանտարկված լրագրողներ կան: Բայց ես չեմ ուզում համեմատվել նրանց հետ, ուզում եմ համեմատվել հենց մեզ հետ: Եթե չեմ սխալվում, մեզ մոտ այժմ երկու ազատազրկված լրագրող կա, բայց ոչ թե մասնագիտական, այլ անձնական-անհատական խնդիրների հետ կապված: Մենք այնքան համեմատվեցինք, որ ինչ-որ առումով մեծամտացանք, գերագնահատեցինք մեր ուժերը, օրենքները, ամեն ինչը, սակայն եթե սթափ նայենք, հայտնվել ենք կոտրած տաշտակի առաջ, մենք տանուլ ենք տվել, և սա ինձ ավելի է մտահոգում: Ինձ մտահոգում է, որ մեր հանրահավաքներին պաշտպանված լինեն ոչ միայն լրագրողները, այլև սովորական մարդիկ, ովքեր գործում են օրենքի սահմաններում:

-Լրագրության առավելություններն ու թերությունները:

-Վերջին շրջանում մեր լրագրությունը, կարելի է ասել, անկում է ապրում, որովհետև թե Ապրիլյան պատերազմի, թե Խորենացու դեպքերի, թե ՊՊԾ-ի գունդը գրավելու ժամանակ մեր աղբյուրները ավելի զբաղվեցին սոցիալական ցանցերի տեղեկությունները ճշտելու, ստուգելու կամ տարբեր մեկնաբանություններ անելու, քան լրագրողական նյութ պատրաստելու վրա: Ես սա ցավով եմ ասում, որովհետև սոցցանցերի մեր գրառումները այլևս չեն տարբերվում լրագրության տարբեր ժանրերից: Կարծում եմ, որ լրատվական դաշտի իմ գործընկերները կհաստատեն, որ մենք զբաղված չենք լրագրությամբ: Լուրն առաջինը տալու ժամանակ մենք կորցնում ենք շատ բաներ: Երբեմն հրապարակում ենք չոր, ոչ լրիվ ստուգված, որովհետև մրցակցություն կա, առաջինը տպագրելու խնդիր կա: Հրապարակել, քանի դեռ ֆեյսբուքում չեն դրել, եթե դրել են, հղում անել…Անձամբ ես պատրաստ չեմ այս մոտեցմանը և կարծում եմ, որ սոցցանցերը կարող էին մեզ որպես գործիք ավելի  օգտակար լինել:

-Ո՞րն է հրապարակելու կամ չհրապարակելու սահմանագիծը արտակարգ իրավիճակների ժամանակ :

-Իննսունականներին կար մի ցանկ, որտեղ նշված էր պատերազմական կամ առհասարակ արտակարգ իրավիճակների ժամանակ ինչը հրապարարակել, ինչը՝ ոչ: Դրանից օգտվում էին բոլոր խմբագիրները: Այն ժամանակ չկային վարքագծի այսքան կանոններ իրավական, ռազմական, տնտեսական կամ այլ նյութեր լուսաբանող լրագրողների համար, բայց ամեն ինչ ավելի կանոնակարգված էր: Գուցե պատճառն այն էր, որ միայն տպագիր մամուլն էր, և առցացնը չկար դեռ:

Երբ ես գնացի Քյարամ Սլոյանի տուն, մուտքի մոտ հավաքված հարազատները նախապես զգուշացրին` մայրը տեղյակ չէ, որ որդու գլուխը կտրվել է: Բայց փաստորեն գտնվեցին լրագրողներ, ովքեր, չնայած մեր հորդորներին, հրապարակեցին նրա նկարը:

Մի անգամ էլ ավտովթար եղավ, անչափահաս երեխա մահացավ, մոր հետ էր, ձեռքը բաց էր թողել ու… Կարելի էր չցուցադրել այդ նկարը, մինչդեռ հաջորդ իսկ վայրկյանին նկարը հրապարակված էր: Ես՝ որպես օտար ու փորձ ունեցող մարդ, մորը հավասար ապրումներ ունեցա այդ տեսանյութից, ուր մնաց թե հարազատները դիմանային: Պետք է փոխել մոտեցումը, ծածկել որոշ հատվածներ, տարիքային շեմ սահմանել, որպեսզի ցանկացածը չբացի և որոշակի ապրումների մեջ չընկնի: Նման դեպքերի համար են արվում սեմինարները, մշակվում էթիկայի վարքականոնները:

-Ինչպիսի՞ն է մեր երիտասարդությունը:

-Ես սիրում եմ այս երիտասարդությունը, քանի որ Հայաստանի երիտասարդությունն է, կարևորը դուրս է կոմպլեքսներից, ազատ, ինքնուրույն: Մենք լիքը չքնաղ պատանիներ ունենք՝ շախմատիստներ, պոետներ… Այն, ինչ դուք ունեք հիմա, մենք չենք ունեցել՝ սեմինարներ, մեդիաճամբարներ… Երբեմն ձեր կայքում (17.am) ավելի կենդանի պատմություններ եմ տեսնում, քան որևէ լրատվական էջում: Ամեն ձմեռվանից հետո գարուն գալիս է, երիտասարդները այդ գարունն են, և մեր երկրի ապագան ձեր ձեռքում է: Սևակն ասում  է, չէ՞՝ ամեն սերունդ նախ և առաջ մտածում է լռության մեջ, իսկ երբ խոսել է սկսում, զարմացնում է նա մեծերին , ամեն սերունդ նախ և առաջ մահանում է կասկածելով:  Այդպես եղել է ու լինելու է միշտ:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք լրագրության մեջ առաջին քայլեր անողներին:

-Ես ուրախանում եմ, երբ տեսնում եմ, որ լրագրությունը՝ որպես առանձին ֆակուլտետ, բացվում  է բոլոր բուհերում: Ոլորտում առաջին քայլեր անող լրագրողների համար տեխնիկական զինանոցը շատ մեծ է, տարիներ առաջ հնարավորություններն ավելի քիչ էին: Ես կուզեմ, որ նոր քայլեր անողները չբավարարվեն միայն սոցցանցերի ինքնաշեն լրագրությամբ, այլ կարողանան մեզ նման աշխատել իրենց վրա, օգտվել արխիվներից, որևէ իրադրության մասին գրելիս չբավարարվել կամայական մեկնաբանություններով կամ վերջին ժամանակների կեղծ պատմավավերագրությամբ, լինել գրադարաններում, արխիվներում, լինել լավագույնս պատրաստված: Լրագրողը աշխատում է իրականության մեջ, նա չի կարող նստել տանը՝ ունենալով թանարժեք տեխնիկա, և լիարժեք աշխատել: Լրագրությունը տարիք չի հարցնում: Երբեմն ասում են, չէ՞՝ մեծ մարդ է, ինչ էլ հավես ունի: Նման բան չկա: Եթե նույնիսկ զրուցակիցդ քո տեսակը չէ, դու չպիտի փորձես նրան քո կողմը քաշել: Քո մասնագիտությունը պահաջում է, որ դու նրան ներկայացնես հավուր պատշաճի, իսկ բացասականը ներկայացնելիս զգույշ լինես, ամենավերջին կետում միայն մեղադրողի կեցվածք ընդունես: Եվ մինչև վերջին պահը փորձես հավատալ, հավատալ դիմացինիդ և հարգել ընթերցողիդ այն իմաստով, որ նա ունի տեղեկատվություն ստանալու սահմանադրական իրավունք: Պետք է կարողանալ վեր հանել մարդկային պատմությունները:  Ինչո՞ւ եմ ես այսօր դատարաններում գրում. այնտեղ փոքրիկ մարդկային պատմություններ են՝  չարքաշ, սոցիալապես անապահով մարդկանց մասին, և կարելի է ասել՝ ավելի հետաքրքիր, քան մականունավորների, օլիգարխների պատմությունները: Դրանցով քո նյութը կհաջողվի, և ընթերցողը մի պահ կմտածի՝ դու պատմվա՞ծք ես գրել, հրապարակո՞ւմ, թե՞ հոդված:

Հարցազրույցը վարեց՝ Միլենա Խաչիկյանը

-Մեր Տավուշը լավն ա, մեր ժողովուրդը աշխատասեր, աշխատող ժողովուրդ ա, – այսպիսի դրական նոտայով էլ սկսվեց մեր առաջին ֆոտոարշավը դեպի Սեմյոնովկա գյուղ:

Տաքսու վարորդն էր՝ շատախոս, շփվող: Պատմում էր, որ իրենց ցեղում բոլոր տղամարդիկ վարորդ են եղել, որ արդեն հինգ օր է՝ իրենց գյուղացի կանանցից մեկը բարձրացել է սարերն ու չի վերադարձել:  Փնտրել են, փնտրում են, դեռևս միայն գոգնոցն են գտել:

«Գայլի արածը կլինի», – մտածում են մարդիկ:

Սեմյոնովկան փոքրիկ ու հասարակ գյուղ է՝ իր հասարակ, բայց ոչ փոքր մարդկանցով.

-Չէ, ինձ մի նկարեք, ես տղա եմ կորցրել, տղա՜… Գնացեք, ուրիշին նկարեք:

Քայլում ենք գյուղամիջով, լուսանկարում հետաքրքիրը, գեղեցիկը, բայց մեր փնտրածը մարդն է, իսկ մարդ չկա, մարդիկ շատ քիչ են գյուղում:

-Մենա՞կ եք ապրում, – հարցնում եմ մի ծեր կնոջ:

-Չէ՜, Աստված չանի՝ մենակ ապրեմ, ընտանիք ունեմ, թոռներ, – ժպտում է:

Ի՜նչ լավ է, լավ է՝ գոնե այս կինը իրեն երջանիկ է զգում:

Ներկայանում ենք, բացատրում, թե ով ենք, հետո հարցնում՝ դեմ չէ՞ արդյոք լուսանկարվելուն.

-Չէ, այ բալա, ինչի՞ պիտի դեմ լինեմ, նկարի, հա-հա, նկարի, բայց ամոթ ա է, գյուղացի ենք, էլի, դուք որտեղի՞ց եք, եսիմ է…

Մարդիկ իրոք տարբեր են. մի կողմից կանչում են, որ իրենց նկարենք, մյուս կողմից էլ, թե.

-Ինձ չնկարեք, ես կուշտ եմ դրանից. Ֆրանսիայից եկան, նկարեցին, Գերմանիայից էլ, Հունաստանից էլ, Լոսից էլ… Շատ եկան, ու ի՞նչ: Ի՞նչս փոխվեց: Էլի վատ ենք ապրում, շատ վատ, տեսնում եք, էլի: Սուրճ չեմ կարող հյուրասիրել, թոռներս պիտի դպրոց գնան, տետր-գրիչ չեմ կարող առնել: Հա, սենց ենք ապրում, էս ա մեր գյուղի կյանքը, էս…

Տխրում եմ… Իսկապես դա՞ է գյուղի կյանքը կամ դա՞ պիտի լիներ: Ես չգիտեմ, չգիտեմ, բայց ոնց Սարոյանն էր ասում՝ ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալ է… Երևի:

«Ցանկացած կադր աշխարհայացք է»

Դիլիջանյան մեդիա ճամբարի առաջին վարպետության դասն անցկացնում է PanPhoto-ի լուսանկարիչ Արամ Կիրակոսյանը:

-Հայրս ֆիզիկոս էր, ես էլ պիտի ֆիզիկոս դառնայի,- պատմում է մեր հյուրը, – այսինքն՝ առաջին մասնագիտությունս լուսանկարչության հետ ոչ մի կապ չունի: Մի օր էլ հայրս համացանցում փնտրում է մասնագիտություններ անհանգիստ մարդկանց համար, որովհետեւ հույս չուներ, թե ես կարող եմ ինչ-որ բանի հասնել: Համացանցը առաջարկում է լրագրություն եւ ռեժիսուրա: Առաջինը չէի սիրում, ուստի դիմեցի Հեռուստատեսության եւ ռադիոյի ակադեմիա:  Դիմեցի հույսով, թե ընդունվելու եմ խաղարկային ֆիլմերի ֆակուլտետ, սակայն դա իրականում դոկումենտալ ֆիլմերի բաժին էր: Այդ էր պատճառը, որ սկսեցի ֆոտոյով զբաղվել: Դա մոտ չորս տարի առաջ էր: Ես ուզում էի հասկանալ՝ ինչպես պետք է կերպարի հետ աշխատել: Ընթացքում իհարկե վավերագրականն ինձ ավելի գրավեց, որովհետեւ այն, ինչ կարող ես վերապրել դրանով, խաղարկայինով հաստատ չես կարող:

Մենք խոսեցինք նաև ֆոտոյի ստեղծման պատմությունից: Ֆոտոն ստեղծվել է միաժամանակ երկու մարդու կողմից. մեկը՝ Տարբաթն է, ով եղել է գիտնական, մյուսը՝ նկարիչ Դագեռը: Դագեռը ստեղծել է մի գործընթաց, որով ֆոտոն տպվում  էր մետաղյա թիթեղի վրա, իսկ Տարբաթը փորձում էր հասկանալ, թե ինչպես եռաչափ աշխարհը պատկերել երկչափ թղթի վրա: Կիրառության մեջ մտել է հենց այս տարբերակը, որովհետեւ թղթի վրա տպելն ավելի հեշտ է, քան մետաղի վրա:

Պատմության մեջ առաջին ֆոտոպատվերը Մոյ Բրիջինն է, ով պետք է պարզեր՝ արդյո՞ք վազքի ընթացքում ձիու չորս ոտքն էլ բարձրանում են գետնից: Մի քանի ֆոտոապարատներով միաժամանակ լուսանկարելով ձիու վազքը՝ նա պարզել է, որ իսկապես բոլոր ոտքերն էլ կտրվում են գետնից:

Հետաքրքիր է նաեւ Ֆոտոպատմության սկզբնավորումը: Հիմնադիրը Յուջին Սմիթն է, նրանից առաջ ոչ մի անգամ ֆոտոպատմություն չի արվել: Սկսվել է այսպես. Յուջին Սմիթին ուղարկում են ինչ-որ գյուղ՝ նկարելու տեղի բժշկին, եւ տալիս են երեք օր ժամանակ: Իսկ Սմիթը այնտեղ մնում է մի ամիս եւ ստեղծում իր ֆոտոշարքը:

Ֆոտոյի էվոլյուցիան սկսվել է Կոդակով: «Կոդակ» բառն իրականում ոչ մի նշանակություն չունի, հեղինակն այն ընտրել է որպես երբեւէ չկիրառված եւ հեշտ հիշվող անուն: Նա ստեղծել է ավելի մատչելի ֆոտոապարատ, ինչի շնորհիվ էլ սկսվել է սիրողական լուսանկարչությունը:

-Առաջին ֆոտոշարքս, որով ներխուժել եմ լուսանկարչության ոլորտ, վերաբերում է հոգեկան խնդիր ունեցող մարդկանց, – պատմում է Արամը, – նրանք ինձ շատ էին հետաքրքրում, -տարբեր մարդկանց խնդրել եմ հագնել զսպաշապիկ եւ խաղալ իրենց ներսի «գժի» դերը: Հետո արդեն գնացել եմ հոգեբուժարան եւ նկարել այնտեղի մարդկանց: Ծիծաղելին այն էր, որ հոգեբուժարանի մարդիկ շատ նորմալ էին իրենց պահում, իսկ զսպաշապիկովները՝ ոչ այնքան: Այս ֆոտոշարքս հաջողված էր նրանով, որ առաջինն էր, որովհետեւ առաջինը միշտ էլ ուրիշ է, եւ պարտադիր չէ անպայման հրապարակման ներկայացնել:

Հետո մոտ երկու ամիս մնացել եմ հոգեբուժարանում՝ դիպլոմային աշխատանքիս համար վավերագրական ֆիլմ նկարելու: Ես ապրել եմ նրանց հավասար պայմաններում. սուրճ չեմ խմել, որովհետեւ նրանց չէր կարելի, հեռախոսով չեմ խոսել, դա եւս արգելված էր:

Ըստ Արամ Կիրակոսյանի՝ ամեն մարդ ինքն է գծում իր սահմանը, որը պիտի պահի լուսանկարելիս, գծում է՝ ելնելով իր խղճից, բարոյական հիմքերից: Օրինակ՝ եթե այնպիսի իրավիճակ է, որ դիմացինդ լուրջ օգնության կարիք ունի, բայց նաեւ լուսանկարել է պետք, դու ինքդ պիտի ընտրես՝ փրկել մարդուն՝ գործելով մաքսիմալ մարդկային, թե շարունակել աշխատանքը՝ գնալով պրոֆեսիոնալի հետեւից: Բայց ամեն դեպքում, պիտի վարվես այնպես, որ հետո գոնե ինքդ քեզ ներես: Դու պիտի ընտրես նաեւ՝ որքան մշակել ֆոտոն, որքան աշխատել վրան, գրել արդյոք մեկնաբանություն թե ոչ,եւ այլն, եւ այլն:

-Վերջերս ինձ պատվիրեցին դոկումենտալ ֆոտոշարք այն կանանց մասին, ովքեր ունեն տղամարդուն բնորոշ մասնագիտություններ: Նրանց մեջ կային քանդակագործ, կոշկակար, քաղաքական գործիչ, նախարար, դիրիժոր, ամենատարբեր մարդիկ: Հետաքրքիր փորձ էր, այն եզակի դեպքերից, երբ աշխատում էի պատվերով, բայց միաժամանակ՝ սիրով:

Արամ Կիրակոսյանը պատմում է, որ գույների հետ աշխատելը այնքան էլ հեշտ չէ, դրա համար ինքը հաճախ աշխատում է  սեւ-սպիտակով: Եթե անում է ինչ-որ բան իր համար, անում է սեւ ու սպիտակ, իսկ ինչ-որ տեղ ներկայացնելու համար՝ միանշանակ գունավոր: ——- Ընդհանրապես հիմա գունավորն է կիրառվում, ու եթե դու լուսանկարում ես սեւ ու սպիտակ, պիտի ունենաս հստակ հիմնավորում՝ ինչու,-ասում է նա:

Հանդիպումն ավարտվեց հետաքրքիր եզրահանգմամբ ու խորհրդով, վստահ եմ, որ յուրաքանչյուրս իր հետ վերցրեց նոր մի բան, նոր մի գիտելիք:

-Ցանկացած կադր աշխարհայացք է, ամենակարեւորը՝ գտնես կյանքում այն, ինչը սիրում ես, ու զբաղվես դրանով. միայն այս դեպքում դու չես հոգնի եւ աշխատանքովդ նաեւ կկարողանաս լիարժեք ապրել:

Հարցազրույցը գրի առավ Միլենա Խաչիկյանը