Մեկը մյուսի ետևից ճամփա ընկան ու գնացին՝ մանկության ընկերը, քույրն ու հազար տարվա հարևանը։

- Ձեր մեծերից մենակ դո՞ւ մնացիր,- միամիտ հարցրի ես։

- Ե՞ս լը էրթամ,- ծիծաղեց նա,- ըսի` չտարան: «Էրթցվոր ենք»` ըսին ու գածին։ Ըսի՝ զիս էլ տարեք, հընգերսի՝ ծիծղաց, քուրսի՝ լաց էղավ, հարևանս էլ, թե՝ պետքդի իսկի էլ չունիմ: Հըլը էդրան իշե: Դե գնա, տեսնամ` մգա հոն վի՞ր հեդնի բդի հարևանուտյուն էնիս, կռվիս ու բարիշիս։ Ըդմալ, լա՜ո, մըգա իմ քուր, ախպրներ, լավ ու վադ օրերու հընգերներ, սաղ գածին, մածի մինագ ես… Ես էլ թե հո՞րի մածի, չըմ գինա։

- Իմա՞լ թե` հորի,- իր բարբառով սկսեցի ես,- որ ձեր մասին պատմես, ես էլ գրի առնեմ։

-Հա՜, հա, լաո, գրե, իմ պադմուգներ սաղ գրե։ Քու թայ էի, որ զիս, զիմ պաբ ու հրոխպեր կըսեին՝ գրե՛ մըր պադմուտյուններ, լաո, հեդո չմոռնաս ու կորին էրթան։ Ափսո՜ս, լաո, ծուռ իյ, զիմ ծռուծյուն էրի ու չգրի, ու մըգա տարիկն ուրիննի կըսե: Մոռծեր իմ, լա՜ո, մոռծեր իմ ըն լավ-լավ պադմուտյուններ, ըն խորոդ ու անուշ երկեր… ժամանագ կանծնի, լաո, մարտիկ կաբրին ու կանցնին, իրանցմե յեդո պադմուտյուններ գթողնան, ու թե հիշիր` էրնա՜գ քեզի… Ես չլսի, լաո, չգրի, մոռծա, ափսո՜ս, հազա՜ր ափսոս…

Էս ամեն էրտծվոր էլ մե պադմուտյուն չէր` հազար ու մեգ էր, դե մըգա հաշվե, թե քանի պադմուտյուն կորավ հաշխրկի երեսեն, լաո, գածին, ու կորավ…

Լուսուն-մըգլօր ես լը կերտամ, գրե, թող իմ պադմուտյուններեն մեգ էրգուսը մնան գոնե, էգողներ տեսնան…

Է՜, գածիք, էլի, տո՛ ծռե՜ր, զիս մենագ թողիք ու գածիք..

Գըլսի՞ս, լաո, էն իմ ծուռ հընգեր, հոկի տալու վախտնի` գծիծղար, ծիծղաց-ծիծղաց ու լած էղավ… Գիլար, լա՜ո, էմա՜ն գիլար… Տեսնաս` հո՞րի, լաո, հո՞րի գիլար…

Երևի պետք է ահագին համարձակ լինես օտար մարդկանց առաջ քո ձախողումների մասին խոսելու համար։ Շատերիս նույնիսկ չի հաջողվում հայելու առաջ կանգնել և ընդունել, որ սեփական անհաջողության մեջ ոչ ոք բացի մեզանից իրականում մեղավոր չէ։ Բայց «FuckUp Nights Armenia»-ին հերթական անգամ հաջողվում է գտնել հերոսների, ովքեր ոչ միայն ընդունում են իրենց ձախողումները, այլ նաև սովորում են դրանցից և համարձակվում են կիսել իրենց ոչ այդքան հաջողակ փորձը ուրիշների հետ։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Ինչը կարող է հաջողակ տարի սկսելու համար ավելի լավ նախադրյալ լինել, եթե ոչ նախորդ տարիների անհաջողությունների ու դրանց պատճառների վերանայումը։ Ասում են, ավելի ճիշտ՝ Սամվել Մաչանյանն ասում է, որ խելացի մարդիկ ուրիշների սխալներից են սովորում, իսկ աննորմալները՝ սեփականից։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Մի խոսքով` դեկտեմբերի 24-ին ARLOOPA-ի հյուրընկալ հարկի տակ հավաքվել էին հաջողակ և անհաջողակ, խելացի ու մի քիչ էլ աննորմալ մարդիկ՝ լսելու երեք համարձակ խոսնակների ձախողումների մասին պատմությունները։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Առաջին խոսնակը՝ Վահրամ Պապյանը (Chief Strategy Officer Titomic-ում), ով Հայաստան էր ժամանել Ավստրալիայից, պատմեց իր ուսանողական տարիների ձախողումներից, որոնք սովորեցրել են իրեն, որ ցանկացած բան, որտեղ քո անունը շոշափվում է, պետք է քո հսկողության տակ լինի։ Բոլոր երեք խոսնակների համար էլ հաջողությունների և ձախողումների մասին պատմություններով կիսվելը հավասարաչափ կարևոր է, բայց ինչպես նշեց Սևանա Չաքերյանը («Collectif Medz Bazar»-ի համահիմնադիր, երաժիշտ, ուսուցիչ, ձեռնարկատեր)․

-FuckUp Story-ներից ավելի շատ ես սովորում։ Հաջողության պատմությունները ոգեշնչում են, բայց օրինակ՝ ես ինքս իմ ձախողումներից շատ բան եմ սովորել։ Կարևոր է հասկանալ, որ սխալվելը վնաս չունի․․․

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Երրորդ խոսնակի՝ Սամվել Մաչանյանի (համահիմնադիր, chief Wine Enthusiast Alluria Wines-ում), պատմությունը տարբերվող էր նրանով, որ սեփական սխալից սովորելու համար նրան պետք եղավ նույն սխալը երկու անգամ գործել։ Երկու տարի շարունակ գինու բավականին մեծ քանակ գրեթե քացախ դարձնելուց հետո՝ հիմա նա ավելի հետևողական աշխատանքի է պատրաստվում։

Իսկ ինձ համար օրը վերջացավ Alluria Wines-ի գինիով և հույսով, որ նոր տարին հաջողակ է լինելու։

Լուսանկարը՝ Դավիթ Ամիրյանի

Սխալվելը վնաս չէ, բայց դե, գիտեք՝ մեզանից ոչ ոք այդ գործը առանձնապես չի սիրում․․․

Հանդիպման ժամից մի քիչ ուշ է գալիս։ Ինչպես միշտ խառն է, վազքի մեջ։ Բացում ենք գրասենյակի դուռը, ու փայլող աչքերով սկսում է պատմել ձեռքի երկու նվերների մասին։ Անապահով ընտանիքի երկու  երեխա նամակ են գրել Ձմեռ պապիկին։ Ինքն էլ որոշել է իրականացնել նրանց երազանքը։ Մանե Խաչատրյանի հետ  զրույցը շարունակվում է տարիքի մասին խոսելով: «Արդեն 25 տարեկան եմ, նոր է լրացել, ու առաջին անգամ եմ ասում, որ 25 տարեկան եմ։ Շատ պատասխանատու տարիքում եմ, քանի որ փոքր տարիքում միշտ մտածում էի, թե արդեն 25 տարեկանում մարդ պետք է ամեն ինչի հասած լինի, ամեն ինչ ունենա»։

Իսկ Մանեն 25 տարեկանում աշխատում է երկու վայրում` Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամի ուսանողական ծրագրային թիմի Լոռու մարզի կոորդինատորն է և ՀԿ կենտրոնում ՀԱՄԱՏԵՂ ծրագրի համակարգողը։ Մանկության հուշերին ենք հասնում։ Պատմում է, որ իրեն հիշում է երեք տարեկանից։

«Եղել եմ շատ խելոք` ի տարբերություն եղբորս։ Մեր տան խելոքը ես էի, հետաքրքրասեր եմ եղել, բայց միշտ գիտական առումով եմ հետաքրքրասեր եղել»։ Չնայած խելոք ու համեստ լինելուն Մանեն ուժեղ ու անվախ երեխա է եղել.

«Փոքր ժամանակ ես ընդհանրապես վախկոտ չեմ եղել, իսկ եղբայրս հակառակը` վախկոտ էր։ Մեր ու հորեղբորս ընտանիքը մի շենքում էր ապրում, ու երբ մութ էր լինում, ու եղբայրս ուզում էր գնալ հորեղբորս տուն, ես էի իրեն տանում, ես 4 տարեկան էի, ինքը արդեն 8։ Դա միշտ հիշում ու ծիծաղում ենք»։

Կարոտով է հիշում դպրոցն ու իր դասարանը.

«Մեր դասարանը լավ էր սովորում, ու ակտիվ էինք։ Բայց հասարակական կյանք դպրոցից ընդհանրապես չենք վարել։ Մեզ միայն ուսմանն էինք տվել»։

Դպրոցն ավարտելով Մանեն կատարում է մասնագիտական ընտրություն։ Առաջին մասնագիտությունը ստացել է Վանաձորի պետական համալսարանում` Անգլերեն լեզու և գրականություն բաժինը ընտրելով: Մանեն հույս ուներ հետագայում հեշտ գտնել աշխատանք։  Բայց ավարտելով այս բաժինը` անգլերեն լեզվի մասնագետը հասկանում է, որ իրեն ավելի հոգեհարազատ մեկ այլ բան պետք է սովորի։ Այդ այլ բանը հոգեբանությունն էր, որն էլ սովորում է մագիստրատուրայում:

«Հոգեբանությունը իմ անձնային աճին շատ մեծ նպաստ է ունեցել։ Հոգեբանությունը ամեն տեղ է պետք, յուրաքանչյուր հարաբերությունում։ Մի քիչ բարդ է, որ մարդկանց հետ շփվում ես, ավելի խորն ես ուսումնասիրած լինում հոգեբանությունը, ժեստերից հասկանում ես, որ իրենք քեզ այդ պահին խաբում են, բայց պետք է ցույց չտաս, այդ առումով կյանքդ դժվարանում է»։

Հասարակական ակտիվություն ցուցաբերել սկսում է ուսանողական տարիներից։ Առաջին կուրսում դառնում է Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամի կամավոր և մինչ օրս աշխատում է այնտեղ։ «Այս կազմակերպությունը շատ մեծ ներդրում ունեցավ իմ անձնային աճի վրա։ Ու այդտեղ հասկացա, որ կամավորական աշխատանքը, հասարակական աշխատանքը այն է, ինչը ես անում եմ միշտ։ Ես տեսել եմ ինչ-որ խնդիր հասարակության մեջ ու փորձել եմ դա լուծել։ Ինքնս ինձնով նախաձեռնել եմ, բայց չեմ հասկացել, դա ինչ է»։

Ինչպես հայկական շատ ընտանիքներում` Մանեի ընտանիքում էլ սկզբում դեմ էին նրա հասարակական ակտիվությանը, բայց նա կարողանում է համոզել ընտանիքին, որ իր արածը փոփոխություն է դեպի լավը։

Մանեն նշում է, որ կամավոր լինելը մեծ ազդեցություն ունի մարդու վրա։

Իր մեջ էլ շատ բաներ փոխվել են։ Ծիծաղելով է հիշում իր մասնակցած առաջին սեմինարը.

«Փոքր ժամանակ ես բավականին ամաչկոտ էի։ Հիշում եմ նույնիսկ առաջին սեմինարին, որ պիտի մասնակցեի, կանգնեցի իմ անուն ազգանունը պիտի ասեի ու ինչ նախասիրություններ ունեմ, ձայնս դողում էր, կարմրել, կապտել էի»։

Ամաչկոտ աղջիկը քիչ-քիչ բացվեց, սկսեց ձեռք բերել շատ ծանոթներ, բայց ընկերները քիչ են.

«Ես ունեմ իմաստուն ընկերներ, մենք իրար լրացնում ու հասկանում ենք»։

Մանեն իր արած գործերի մասին չի սիրում բարձրաձայնել։ Սա վատ գիծ է համարում։

Իսկ Մանեի գործը հիմնականում կապված է երիտասարդների հետ, որոնց այսպես է բնութագրում. «Երիտասարդները հիմա շատ ազատ են, ու դա շատ լավ է: Իմ տարեկիցները ունեն շատ կոմպլեքսներ։ Շատ լավ երիտասարդներ կան, որոնք այնպիսի նախաձեռնություններով են հանդես գալիս, որ հիանում եմ»։

Նախասիրություններ շատ ունի, դրանք բոլորը կապված են արվեստի հետ, ասում է, որ արվեստագետ չէ, բայց իրեն համարում է արվեստի մարդ.

«Սիրում եմ նկարել, թեպետ լավ չեմ նկարում, նվագել, թեպետ էլի լավ չեմ նվագում, սիրում եմ գրել, էլի ցույց չեմ տալիս ոչ մեկին իմ գրածները»։

Վերջերս իր հոբբիներից մեկը դարձավ բիզնես գաղափար։ Մանեն ամուսնու հետ ուզում էր պլաստիկի վերամշակմամբ զբաղվել, պլաստիկից ինչ որ հետաքրքիր հուշանվերներ պատրաստել։ Դիմել են ՄԱԿ-ի ծրագրին։ Այժմ  պլաստիկի վերամշակումը մի քիչ դանդաղում է, բայց նրանք նույնը անում են փայտից։ Հետաքրքիր հուշանվերներ են պատրաստում, քանոններ, առօրյայում օգտագործվող տարբեր իրեր։

«Այս ամենը արվեստի է նման, քանի որ մենք ինքներս ենք գծում, ներկում մշակում»։

Այժմ Մանեն իր կյանքի ամենամեծ ձեռքբերումը համարում է իր երկու ընտանիքները` առաջինը, որտեղ մեծացել է, երկրորդը, որն ինքն է ստեղծել: «Կյանքում լավ ընտանիք ունենալուց լավ բան չկա»։

Ձայնագրիչը անջատում եմ, Մանեն վազում է կողքի սենյակ ու սկսում մանրամասն ուսումնասիրել նվերներն ու հարցնում. «Ի՞նչ ես կարծում, էրեխեքին դուր կգա՞»։

Ասում են՝ աղջիկները իրենց հայրերին շատ են նման։ Ինձ էլ միշտ բնութագրում են՝ հորդ կտորն ես։

Եվ իրոք, ոչ միայն արտաքինն է, որ կփաստի դրա մասին, այլև բնավորության ամենաթեթև ու ծանր գծերը։

Չնայած դժվարին պատանեկությանն ու իր երազանքներին չհասնելուն՝ հայրս ոչ մի վայրկյան չի կոտրվել ու կյանքի մարտահրավերները պատվախնդրորեն է հաղթահարել։

-Ինչ որ պիտի լինի, լինելու ա իր ճիշտ ժամանակին։ Պիտի համբերատար լինես։
Երազում էի համալսարանում կրթություն ստանալու մասին, բայց հնարավորություն չունեցա. հո կյանքը դրանով չավարտվեց։ Վաղ թե ուշ գտա ինձ՝ վարպետություն սովորեցի ու սիրեցի աշխատանքս։ Քեզ էնպիսի մասնագիտություն ընտրիր, որ հետաքրքրությունդ էդ բնագավառում մարելու փոխարեն օր առ օր աճի, ու որ չփոշմանես կատարածդ ընտրության հարցում։

Գիտե՞ս՝ միշտ ձգտել եմ նմանվել քեզ ու էնքան երախտապարտ եմ, որ աշխարհի հայրերից հենց դու ես ինձ բաժին ընկել։

Ոչ մի բանի հետ չեմ փոխի քեզնից ստացած հոգատարությունը ու ինձ խնայելու հորդորները, ինձ՝ դասից կտրել վախեցող զգուշությամբ սենյակս մտնելդ ու գլուխս շոյելդ, չնայած սեփական հոգնածությանդ՝ ինձ մեքենայով պարապմունքի հասցնելը՝ ի՞նչ քայլել, ցուրտ ա, կմրսես, և հետո միայն կիսատ մնացած աշխատանքին վերադառնալու պատրաստակամությունդ։

Ոչնչի հետ չեմ փոխի քեզ հետ ունեցած զրույցները, որևէ հարցի շուրջ քեզ հետ ունեցած բանավեճերը ինձ տված խորհուրդներդ։ 40-ամյա կյանքիդ 16 տարին ինձ ես նվիրել, պա՛պ։ Գիտե՞ս՝ ամեն ինչ կտայի քեզ միշտ գրկելու, սպիներով պատված ձեռքերդ շոյելու, քեզ համար թեյ պատրաստելու, հարազատ ժպիտովդ ուրախանալու ու քեզ հետ երկար տարիներ հիշողություններ ստեղծելու համար։

Շնորհակալ եմ քո աղջիկը լինելու համար։

Երկար ժամանակ է, ինչ չեմ գրել: Այնպես չէ, որ գրելու բան չկար: Ուղղակի դժվար է գրել Տեր Աբելի մասին: Մոտ վեց տարի առաջ նա եկավ մեր գյուղ՝ որպես Մովսեսի և հարակից գյուղերի հոգևոր հովիվ, եկավ՝ իր հետ բերելով լույս: Այսօրվա նման հիշում եմ, թե ինչպիսի հայրական ջերմությամբ առաջին անգամ օրհնեց մեզ, թե ինչպես էինք ամեն դասամիջոցի դասասենյակի պատուհանից հետևում, թե արդյո՞ք նա կերևա եկեղեցու բակում: Տեսնելուն պես դուրս էինք ցատկում մեծ և փոքր․

-Օրհնեցե՛ք, Տեր հայր։

-Աստված օրհնի։

Այնքան լայն ու սիրառատ էր ժպտում: Այդ օրհնանքում այնքան ջերմություն կար և հիմա էլ կա և օրեցօր ավելի է մեծանում: Այնքան պինդ էր գրկում մեզ, կարծես իր երեխաները լինեինք, որոնց մանկուց ծնկներին էր մեծացրել:

Տարիների ընթացքում շատ բաներ եղան: Դե, ինչպես գիտեք, գյուղ եկավ ընկեր Մանուկյանը՝ կնքահայրս, որի մասին խոսել եմ արդեն: Տեր Աբելի և իր գլխավորությամբ գյուղում համայնքային լավ ծրագրեր իրականացրինք: Ասեմ, որ դրանք վարակիչ եղան հարակից գյուղերի համար:

Քահանաները Աստծո կողմից ուղարկված մարդիկ են, ովքեր մեզ են փոխանցում նրա խոսքը, բայց առաջին անգամ եմ տեսնում, որ որևէ հոգևոր սպասավոր այսպես նվիրումով ծառայի նաև համայնքի զարգացման գործերին, իր շուրջը հավաքի մեծերին,  փոքրերին, ջահելներին, ալևորներին:

Դեռ վերջերս մասնակցեցի մի երգի մրցույթի և ունեցա շատ մեծ ձեռքբերում: Ամեն անգամ մրցույթի հերթական փուլից առաջ զանգահարում էի Տեր Աբելին և խնդրում օրհնել: Նրա խոսքերը քաջալերում էին ինձ, օգնում հասնել նպատակիս: Բոլոր մասնակիցները զարմանում էին, թե ամեն անգամ այդ ում հետ եմ խոսում, որ սկսում եմ ժպտալ և մեկ-մեկ էլ բարձրաձայն ծիծաղել: Նա օգնում էր ինձ ոչ միայն խորհուրդներով, այլ նաև պատրաստում էր մրցույթին, պարապում էր ինձ հետ: Արդեն մրցույթի հանրապետական փուլին, երբ ինձ թվում էր՝ ձայնս ուր որ է կկտրվի, և չեմ կարողանա երգել, հիշեցի, որ մի կարևոր բան չեմ արել․ չեմ զանգահարել Տեր Աբելին, հեռախոսը շտապ վերցրի ու…

-Օրհնեցե՛ք, Տեր Աբել ջան,- խոսքիս վրա տեսա, թե ինչպես բոլոր մասնակիցները թեքվեցին իմ ուղղությամբ, ես ուղղակի ժպտացի։

-Աստված օրհնի, Ալլա ջան, ո՞նց ես տրամադրված մրցույթին։

-Ես շատ եմ հուզվում. անհանգիստ եմ։

-Բալիկս, եթե անհանգստություն չլինի, չես կարող, երգերիդ մեջ ազնվություն չի լինի։ Հիշիր, որ պարտությունից ավելի շատ բան ենք սովորում, քան հաղթանակից:

Ես չհաղթեցի, բայց ուրախ եմ դրա համար, որովհետև շատ բաներ սովորեցի: Իրականում ես հաղթել եմ, քանի որ իմ ճանապարհին Տեր Աբելի խորհուրդներով և օրհնանքով եմ շարժվել:

Գիտեք՝ կյանքում կարևորը հաղթանակները չեն, կարևորը պարտության աչքերին նայելն է, և այն ուրախությունը, ոգեշնչող ուժը, որ ունես կողքիդ: Հասկացա, որ հաղթել եմ այն ժամանակ, երբ ուրախացել եմ մրցակից ընկերներիս հաղթանակով:

Տեր Աբելի խորհրդով սկսեցի երգել Պատարագներին, հանգստանալ դրանց մեջ: Ճանաչել Աստծուն, սիրել նրան: Պաշտել Պատարագներին խնկարկվող խունկի հոտը, հոգևոր երգի հնչյունները: Քիչ-քիչ էլ հասկանալ արարողակարգի խորհուրդը, սկսեցի հանգստանալ դրա մեջ: Աննկարագրելի է այն սերը և հարգանքը, որը տածում եմ Տեր Աբելի հանդեպ: Աստված նրան ուղարկեց, որ սովորենք սիրել, սովորենք ներել, հասկանալ, ժպտալ անգամ այն ժամանակ, երբ մեզ շատ վատ ենք զգում:

Անկեղծ ասած, մինչ այսօր էլ դասամիջոցներին փնտրում եմ նրան եկեղեցու բակում, ճանապարհին, ամենուր: Ուզում եմ դուրս վազել ու պինդ-պինդ գրկել նրան: Կորցնել Տեր Աբելի՞ն․ անգամ վատ երազում չեմ ուզում տեսնել, զգալ:

Ուզում եմ միշտ տեսնել նրան և ասել՝ օրհնեցե՛ք, Տեր հայր։

Հոկտեմբեր 25-ին Եղեգնաձորի երկրագիտական թանգարանում «Հաղորդակցություն» շրջիկ ցուցահանդեսի շրջանակներում տեղի ունեցավ հանդիպում արվեստաբան Նազարեթ Կարոյանի հետ:

Հաղորդակցական գործառույթը արվեստի առանցքային գործառույթներից մեկն է։ Դրանով է նախ և առաջ դրսևորվում արվեստի սոցիալական բնույթը։ Եթե չլիներ հաղորդակցական գործառույթը, արվեստ որպես այդպիսին՝ չէր կարող դառնալ մարդկային համայնք կազմակերպող գործիքներից մեկը։

Տարբեր ժամանակաշրջաններում գերիշխող է եղել արվեստի գործառույթներից այս կամ այն մեկը։ Դիցուք՝ վաղնջական ժամանակներում, երբ արվեստը դեռևս չէր առանձնացել կրոնից, գերիշխողը մոգական (թովչանքի) գործառույթն էր։ Եթե հիշենք Վերածնունդը, առաջին հարթության վրա գտնվողը ճանաչողական գործառույթն էր։ Ժամանակակից արվեստի պարագայում հաղորդակցական գործառույթն է, որ առաջ է մղվում ու ճանաչողական, դաստիարակչական, հաճույքի և մյուս գործառույթների նկատմամբ դառնում գերիշխող։

Արվեստը՝ իբրև գիտելիքի ու իմաստի կոլեկտիվ արտադրության ու կիսման վայր, հնարավոր է դառնում միայն այդ տեղաշարժի շնորհիվ։ Այդ տեղափոխությունը արվեստի կյանքում այնքան նշանակալից է, որ այն գալիս է փոխելու արվեստի շրջանառության նախկին՝ ներկայացուցչական ձևը մասնակցայինով։

Նազարեթ Կարոյան՝ արվեստի քննադատ, բազմաթիվ թարգմանությունների հեղինակ:

-Իմ խոսքը այս միջոցառման շրջանակներում վերաբերում է հաղորդակցությանը:
Ես՝ խոսելով արվեստի գործառույթների մասին, հիմնականում կանգ առա հաղորդակցության գործառույթի վրա՝ իբրև արվեստի գործառույթների մեջ հիմնականներից մեկը, որը ժամանակակից արվեստի շրջանակում առաջին պլան է մղվել, և դարձել է հիմնական գործառույթ:

Արվեստի մոգական գործառույթը առաջին գործառույթն է, պայմանավորված է նրանով, որ մի ժամանակ արվեստը առանձնացված չէր կրոնից, և վերաբերում էր կրոնական առարկաներին։ Պաշտամունքային առարկաների գործառույթը և մեր հարաբերությունը այդ առարկաների հետ նախնադարյան ժամանակներից մինչև 20-րդ դարի կես պահպանվել է և դրել է արվեստի նկատմամբ վերաբերմունքի հիմքերը:
Մոգական գործառույթը, ինչպես և արվեստի ցանկացած գործառույթ, բազմաշերտ է։ Թե ինչով է մոգական գործառույթը կարևոր եղել արվեստի համար, որոշել է հանդիսատեսի կամ դիտորդի և առարկայի փոխհարաբերությունը:

Կախարդանքի, հիպնոսի կամ պաշտամունքային վիճակում գտնվող առարկաներին չի կարելի ձեռք տալ: Այս կամ այն առարկային դիպչել-չդիպչելու գրվածքը սահմանում է տարբերությունը մոդերն արվեստի և ժամանակակից արվեստի միջև:
Տարբերությունն այն է, որ մոդերն արվեստի գործերին դիպչել չի կարելի, ժամանակակից արվեստի պարագայում հակառակն է, պետք է դիպչես:
Մի օրինակ եմ ուզում բերել՝ առարկային ձեռք տալու վերաբերյալ, որը տեղի է ունեցել 1995 թվականին ժամանակակից արվեստի թանգարանում։ «Նոյյան Տապան» անունը կրող արվեստի նախագիծ էր՝ հայ և ռուս կոնցեպտուալ արվեստագետների միությամբ, և դրա շրջանակներում մեր հայտնի կոնցեպտուալ արվեստագետներից մեկը՝ Անդրեասյանը արել էր մի այսպիսի բան․ վերցրել էր կացինը և թանգարանի պատերին կացնով գրել էր՝ հանգիստ, այսինքն՝ առարկային չէր դիպել, բայց դիպել էր պատերին:

Կա նորմ, ըստ որի՝ կրոնին, աստվածներին վերաբերող առարկաները սուրբ առարկաներ են համարվում այն իմաստով, որ ենթակա չես ընդհանուր օգտագործման, դրանք հանված են օգտագործումից, հետևաբար դրանց դիպչել և դրանք օգտագործել չի կարելի:
Եվ այդ առարկաները, որպեսզի հանվեն քարացված վիճակից, նվիրականությունից, սրբությունից, պետք է գործողություն անել, հռոմեական իրավունքի մեջ այդ գործողությունը կողվում է պղծել:
Ըստ էության՝ ժամանակակից արվեստը հրաժարվում է մոգական արվեստի մեջ գործածվելուց, և առաջ է մղվում հաղորդակցական գործառույթը, որի շնորհիվ կարող ես դիպչել առարկաներին, հարաբերվել և հաղորդակցության մեջ մտնել այդ առարկաների հետ:

Ես ուզում եմ անդրադառնալ մեր իրականության մեջ այն պրակտիկաներին, որոնց շնորհիվ արվեստի աշխարհում տեղի է ունեցել կոնսոլիդացիա, փոխներթափանցումներ արվեստի և ոչ արվեստի աշխարհի շփման գծի վրա:
Այժմ ուզում եմ գնալ հետ՝ սովետական ժամանակներ։ Երևի ձեզանից շատերը գիտեն, որ տեղի էր ունենում շարժում ամբողջ սովետական շրջանում՝ քաղաքական, սովետմիության մեջ և դա տարածվում է նաև արվեստի դաշտի վրա:
Որպեսզի հաղթահարվի նորմատիվ, խորհրդային սոցիալիստական հրահանգի տակ գործող արվեստը, արվեստագետները դիմում էին ժանրերի փոփոխության: Գլխավոր ժանրեր էին համարվում այն ժանրերը, որոնք արվեստագետներին ճանաչում և վաստակ էին բերում, խոշոր, բազմաֆիգուր կոմպոզիցիաները՝ պատմական, պատմահեղափոխական թեմաներով։ Ինչքան մեծ լիներ նկարը, ինչքան շատ ֆիգուրներ լինեին նկարված, այդքան մեծ էր արվեստագետի շնորքը, և տվյալ արվեստագետը ավելի շատ պատվերներ ստանալու հնարավորություն ուներ:
Մեր նկարիչները սկսեցին հրաժարվել այդ մեծ, բազմաֆիգուր կոմպոզիցիաներից և սկսեցին նկարել նատյուրմորտներ, պեյզաժներ, որտեղ մարդիկ չկային: Այսինքն՝ այնպիսի նկարներ, որոնց համար նրանք շանս պետք է չունենային ճանաչում գտնելու, գումար վաստակելու, պատվերներ ստանալու։ Բայց որոշ նկարիչների, որոնց անունները այսօր հայտնի են մեր հասարակության մեջ, հաջողվեց անուն ձեռք բերել, իրենց աշխատանքները սկսեցին գնել մարդիկ, ովքեր հասարակության մեջ բարձր դիրք ունեին և գումար:

Արվեստի տեսակների մեջ տեղի է ունենում մի շարժում, որի շնորհիվ գեղանկարիչը գեղանկարիչ չէ, քանդակագործը քանդակագործ չէ, այսինքն՝ ոչինչ այն չէ, ինչ որ պետք է լիներ: Այս վիճակը խնդիր է դնում ներկայացման, և երբ որ հարցնում էին դու ո՞վ ես, մեկը որ պետք է ասեր գեղանկարիչ եմ, բայց ինքը գեղանկարներ չի նկարում, ասում էր արվեստագետ եմ:Արվեստագետ բառը սկսել է շրջանառության մեջ դրվել 1990-ական թվականներին:
Այսպիսով գեղանկարիչը, քանդակագործը և բոլորը սկսում են իրենց ներկայացնել որպես արվեստագետ:
Արևմտահայերի համար արվեստագետը գեղանկարիչը չէր, քանդակագործը չէր, ստեղծագործող որևէ մեկը չէր, այլ արվեստի մասին գիտելիքներ ունեցող մեկն էր:
Արվեստագետ ասելով՝ հասկանում էինք ոչ թե ի՞նչ է անում, այլ ի՞նչ է ասում արվեստի հետ կապ ունեցող մարդը, նրա արածի մեջ ասելիք կա, թե ոչ, եթե նրա արած աշխատանքի մեջ ասելիք կա, ապա նա արվեստագետ է:
Արվեստագետը տիտղոս էր, որ գեղանկարիչը, դերասանը, կինոռեժիսորը իրենք իրենց տալ չէին կարող, դա կոչում էր, որ տալիս էր ժողովուրդը:
Ժամանակակից արվեստի տարածման ձևը և դաշտը ցույց են տալիս, որ արվեստագետ կարող է լինել յուրաքանչյուրը:
Այստեղ՝ Երկրագիտական թանգարանում առկա են տարբեր ժամանակաշրջանների ցուցանմուշներ, և «Հաղորդակցություն» ծրագրի առարկաները շատ հեշտությամբ տեղ են գտել այդ ցուցանմուշների շարքում…

Մեր կյանքում կան մարդիկ, որոնց ներկայությունը շատ կարևոր է։ Եվ հետաքրքիրն այն է, որ նրանց բացակայությունը մենք արագ ենք նկատում, որովհետև ի սկզբանե մենք կապված ենք նրանց հետ։
Այդպիսի մարդիկ սովորաբար հենց փոքր տարիքից ուղեկցում են մեզ, ու մենք դեռ մանկուց նրանց հպարտության առարկան ենք դառնում՝ անկախ ամեն ինչից։ Այդպիսի մարդիկ միշտ շատ խորհրդավոր ու իմաստուն են լինում, միշտ խոսում են կարևոր թեմաներից, տալիս տրամաբանական հարցեր ու սպասում խելացի պատասխանների։
Ի՜մ պապը, ի՜մ Արայիկ պապը։ Արտաքնապես նա շատ բարի ու վեհ կեցվածք ունի՝ չնայած փոքր ու մուգ աչքերին։ Բնավորությամբ չափազանց պատասխանատու, ճշտապահ և ինչպես տատս է միշտ նշում. «Պապդ իսկը գերմանական ժամացույց է»։ Նա շատ մարդասեր ու կամեցող է, օգնում և աջակցում է ցանկացածին, ով իրենից օգնություն է խնդրում։
Ինձ համար նրա արտաքինում միշտ առեղծված կմնան ամբողջ վերին շրթունքին տարածվող սև ու արդեն սպիտակ բեղերը։ Երբ դեռ փոքր էի, միշտ փորձում էի պապիս պատկերացնել առանց այդ բեղերի, բայց ցավոք, անգամ հիմա, երբ փոքր-ինչ մեծ եմ, չեմ կարողանում պատկերացնել նրան առանց իր բեղերի։
Ինձ համար պապս շատ արտասովոր ու հետաքրքիր անձնավորություն է, քանի որ նա ունի այնպիսի սովորություններ, որ մինչ այսօր ես ոչ մեկի մոտ չեմ նկատել։ Պապս ամեն մարտի 1-ին պարտադիր գնում է ձնծաղիկ քաղելու, քանի որ հենց ձնծաղիկն է ազդարարում գարնան սկիզբը։ Եվ ես այն երջանիկներից եմ, ում բախտ է վիճակվել մասնակցելու այդ չափազա՜նց հետաքրքիր արարողությանը։ Այս ամենի հետ մեկտեղ, մի փաստ կա պապիս մասին, որն ինձ միշտ զարմացնում է. պապս աթեիստ է։
Մի քանի օր առաջ, երբ սովորականի նման պապիս հետ գնում էի Երևան, ես՝ դասի, նա էլ՝ աշխատանքի, զգացի, որ այդ օրը պապս սովորականից ավելի առույգ էր ու ուրախ։ Եվ առաջին բանը, որ նկատեցի, ռադիոն էր, որը սովորականի նման չէր հաղորդում Հայաստանում կատարվող իրադարձությունները, այլ ուղղակի հանգիստ երգում էր։ Զարմացա, քանի որ պապս միշտ պարտադիր ամեն առավոտ աշխատանքի էր շտապում ռադիոյի վեհ հնչերանգների ներքո, դե, ես էլ արդեն դրա անբաժան մասնիկն եմ դարձել՝ մեկ ամսից ավելի է։ Ինչևէ, մի փոքր անհանգստացա և ուզում էի հարցնել, բայց չհասցրի, քանի որ պապս արագ պատմեց ամեն բան.

-Այսօր իմ ազատ օրն է, աշխատանքի չեմ գնալու, մի օր էլ թող առանց ինձ աշխատանքն անցնի։ Պետք է, չէ՞, որ մարդ մի օր էլ իրեն նվիրի, դե՜ այսօր էլ իմ օրն է, գնում եմ վայելեմ,- ես չհասցրի հարցնել, թե ուր, բայց անչափ ուրախ էի, որ մի օր կհանգստանա։

-Տատիդ չեմ ասել է՜, մենակ քեզ եմ ասում։ Գնում եմ Գեղարդ կամ Գառնի, դեռ չեմ որոշել, դե, տատդ էլ սովորության համաձայն հետս հաց է դրել։

Ես լուռ ժպտում էի, և գլխով համաձայնում ամեն ասածին։ Ես ուղղակի ուրախ էի, որ պապս թողել էր հայկական տխուր ռադիոյի ելևէջները և լսում էր հանգիստ երաժշտություն, ուրախ էի, որ գնում էր Գեղարդ ու գնում էր մենա՜կ։

-Ճիշտ է, Նարե ջան, պապդ աթեիստ է, բայց ես սիրում եմ մեր եկեղեցիները, էնտեղ միշտ հանգիստ է և անվրդով։ Ախր զարմանում եմ, է, էն մարդկանց վրա, ովքեր գնում են եկեղեցի ու Աստծուց խնդրում, որ իրենց օգնի։ Ախր թամբալ մարդուն Աստված ո՞նց օգնի, եթե մարդ աշխատել չի սիրում։
Պապս ճիշտ էր, նա միշտ է ճիշտ։ Հետո հանգիստ ու վստահ տոնով եզրափակեց մեր զրույցը։

-Նարե ջան, գիտե՞ս՝ մարդ երբ պետք է թողնի էս աշխարհն ու գնա։ Էն ժամանակ, երբ խելքին, մտքին ոչի՜նչ չի հասնում, երբ արդեն խելագարվել է, երբ մարմնական ուժից զրկվել է։ Իսկ ես դեռ առողջ եմ, դեռ պետք եմ, դեռ կարող եմ աշխատել…
Ես տխրեցի, որ պապս ասաց դա, բայց մտքումս Աստծուն խնդրեցի, որ պապս երկար ապրի, քանի որ նրա իմաստուն մտքերը դեռ շա՜տ են պետք մեր այս աշխարհին։