ahanit gasparyan gyumri

Ուրեմն, հասցրեցի

Ես Անահիտն եմ: Սովորական աղջիկ, բոլորի նման, ով սիրում է երազել մեկ-մեկ թեկուզ անհույս, բայց ամեն դեպքում: Ասում են՝ գովասանքը խրախուսում է մարդկանց, բայց որոշ դեպքերում «փչացնում է» նրանց, բայց անկախ ամեն ինչից, ես սիրում եմ, որ ինձ գովում են իմ ընդունակությունների, կրեատիվության, ինչու ոչ, նաև արտաքինիս համար: Սիրում եմ, երբ առավոտյան բացում եմ աչքերս, նայում պահուհանից դուրս և ինքս ինձ մտածում, որ սա նոր օր է, և այն իմն է լինելու: Սակայն սիրում եմ նաև այնպիսի օրեր, երբ արթնանում եմ այն գիտակցությամբ, որ այսօր իմ ազատ օրն է, որ կարող եմ իմ սիրելի և հարմարավետ գիշերազգեստով շրջել տանը մինչ կեսօր, հաճախ ավելի ուշ… Սիրում եմ, երբ մարդիկ հասկանում են ինձ կես խոսքից, սակայն ցավոք, նրանք այնքա~ն քիչ են: Իրականում չեմ սիրում շփվել այն մարդկանց հետ, ովքեր իրենց մասին շատ մեծ կարծիք ունեն, բայց ինչ մեղքս թաքցնեմ, հաճախ ինքս եմ այդպիսին: Չեմ սիրում, երբ ինձ քննադատում են, բայց չեմ նեղանում, այլ փորձում եմ անտեսել կամ հետևություններ անել, փորձում եմ ինքս զերծ մնալ քննադատություններից, քանի որ մինչև չանցնես մարդու անցած ճանապարհով, մինչև չզգաս այն, ինչ ինքն է զգացել, երբեք չես կարող հասկանալ նրան: Եվ առհասարակ, կարծում եմ, պետք չէ քննադատել որևէ մեկին, որովհետև չգիտես ինչ իրավիճակում կհայտնվես դու հաջորդ րոպեին: 

Սիրում եմ կյանքով լեցուն ու ակտիվ երիտասարդներին, նրանք նման են գարնան, որը բերում է նոր հույս, ապրելու նոր իմաստ: Ինքս փորձում եմ լինել այդպիսին, բայց հաճախ եմ ծուլանում, հիմնականում համակարգչի կամ ընտանիքում տիրող ջերմ մթնոլորտի պատճառով: Նաև երջանիկ եմ, որ չեմ ծնվել այս տեխնոլոգիական սարքավորումների շրջանում, ամբողջովին վայելել եմ մանկությունս: Չնայած հիմա, մեծ տարիքում, ինչքան էլ որ օգտակար է տեխնոլոգիան, միևնույն է, այն խանգարում է ինձ շփվել ծանոթներիս, ընկերներիս, նույնիսկ ընտանիքիս հետ:

Շատ եմ սիրում սովորել, բայց հիասթափվել եմ այն ուսումնական հաստատությունից, որտեղ սովորում եմ, կամ միգուցե փոփոխություններ սիրող մարդ եմ ու արդեն հոգնել եմ չորս տարի նույն տեղում սովորելուց: Հաճախ ենք կատակում ընկերներով, որ արդեն շատ «հին» ենք այստեղ:

Սիրում եմ Գյումրիս` իմ արվեստների ու արհեստների քաղաքը, իմ երիտասարդական մայրաքաղաքը, բայց ցավոք սրտի չեմ տեսնում իմ ապագան այստեղ: Մասնագիտությամբ թարգմանիչ-գործավար եմ: Դե, վատ չէր լինի ավելի «թեթև» մի բան ընտրել բայց էլի չեմ բողոքում:

Սիրում եմ նվագել կիթառ: Հինգ տարի հո հենց այնպես չեմ սովորել երաժշտական դպրոցում: Երբեմն էլ սիրում եմ լսել ընկերներիս «անտաղանդ» երգերն ու նվագները: Սիրում եմ դասերից հետո ընկերներիս հետ շտապել ինչ-որ տեղ, ճանապարհին հասկանալով, որ քաղցած ենք ու դժվար կարողանանք տեղ հասնել, մտնել պատահած խանութ, գնել մեր սիրելի հացն ու հալած պանիրը, գնալ «մեր տեղը»՝ քաղաքի կենտրոնում գտնվող շենքի տանիք և ուտել հացն ու պանիրը և վայելել քաղաքի տեսարանը:

Մի խոսքով, երևի արդեն շատ երկար ստացվեց: Չգիտեմ էլ՝ հետաքրքրեց, թե չէ, բայց հույս ունեմ, որ մի օր նորից կգրեմ, թե ով եմ ես, բայց հաջորդ անգամ ավելի մանրամասն:

Էլի երկարում է: Այնքան հոգնած եմ, որ չգիտեմ էլ. կհասցնեմ ուղարկել 17.am-ին, թե կքնեմ հենց համակարգչիս առաջ…

Artur Sahakyan

Սա էլ ես

Ո՞վ եմ ես, դժվար հարց է, այս հարցին հստակ պատասխանելու համար, երևի մի ամբողջ ձմեռային գիշերն էլ չբավարարի:

Դե ինչ արած, փորձեմ ուղղակի ու անկեղծ պատասխանել: Ինքնահավանի մեկը: Հենց այսպիսին եմ, եթե ասեմ՝ բառիս բուն իմաստով, ապա մի փոքր չի համապատասխանի իմ անձին: Ինչըղ կըսեն մեր լեննագանցի՞ք.  «Գլուխ ունինք, կգովանք»: Ընդամենը 16 տարեկան եմ, բայց ունեմ շրջապատում այնպիսի մարդիկ, ովքեր իրոք թանկ են ինձ համար: Չնայած ի՞նչ եմ խոսում, երևի հազարից մեկն է կարողանում ինքն իրենով ապրել: Ինչևէ, չեմ սիրում ձևականություններ, էն մանր-մունրի համար խոսելը անիմաստ եմ համարում, մի երկու բան էլ անկեղծանամ ու…

Կսիրեմ մեր Լեննագանի բարբառը, չնայած օր հենց լեննագանցի չեմ: Երևի սկզբում պետք է նշեի, որ գյուղից եմ՝ Շիրակի մարզի Գուսանագյուղից, բայց դե էսպես ստացվեց: Հիմա կմտածեք՝ ալարկոտ եմ, չէ՞, որ չփոխեցի շարադրանքիս հերթականությունը: Ալարկո՞տ, մի բառով կասեմ՝ չէ՛: Ձգտումն ինքնին փորձում է մարդու միջից հանել ալարկոտությունը, դե, ես էլ ունեմ նպատակներ, իսկ նպատակը առանց ձգտման, ըստ իս, էլ նպատակ չէ:

Գժություններ, բարձր երաժշտություն, պար ու ես: Բայց իրավիճակի լրջությունը միշտ եմ փորձում հասկանալ: Գժական «լեզգինկա». երևի թե հենց սա էլ իմ հոբբին է, բայց այդ ոճը ինձ չի խանգարել սովորել նաև հայկական պարեր:

Մի բան էլ առօրյայիցս. չեմ սիրում, որ ինձ դիմելուց՝ անունիս վերջում ավելացնում են -իկ վերջավորությունը, հակառակը սիրում եմ, երբ մտերիմ մարդիկ դիմում են անունիս կրճատ ձևով՝ Արթ:

Մի քանի տարի անց, ըստ իմ պլանների, կընդունվեմ ԵՊՀ-ի Իրավաբանական բաժինը: Չեմ խոստանում, բայց երևի մի օր լսեք իրավաբան Արթուր Սահակյանի մասին:

meri antonyan shirak

Ընդամենը մեկ օր տևած ընկերություն

Մեր գյուղում` Գուսանագյուղում, շատ թափառական շներ կան, որոնց մարդիկ բերել են պահել, ու երբ նրանք մեծացել են ու դարձել «անպետք», նրանց վռնդել են։

Այդպիսի մի շան մասին կուզեի պատմել, որի հետ ընկերություն արեցի միայն մեկ օր։ Պատմությունը սկսվեց այնտեղից, որ ես տուն էի վերադառնում դպրոցից ու տեսա, որ մեր աստիճանների վրա պառկած է մի շուն: Նրա սպիտակ մորթին հազիվ էր երևում, որովհետև ամբողջությամբ ծածկված էր ցեխով։ Ես մոտեցա, շոյեցի գլուխը ու արագ բարձրացա տուն։

Հաջորդ օրը, երբ դպրոց էի գնում, տեսա, որ այդ շունը գալիս է իմ հետևից։ Ամբողջ ճանապարհին ես իմ հայացքը չէի կտրում նրանից: Չգիտեմ, ուզում էի նրա հետ անցնել այդ ճանապարհը որը սովորականից ավելի երկար էր ինձ թվում, նաև՝ վախենում էի այդ անսովոր լռությունից։

Դասերն ավարտվեցին, տեսա, թե ինչպես է ինձ մոտենում իմ խորհրդավոր նոր ընկերը և ուրախ շարժում պոչը: Անկեղծ ասած, ես էլ էի ուրախ, որ տեսա նրան. Չէ որ արդեն ընկերացել էինք, և շունն ուրախ շարժելով պոչը ուղեկցեց ինձ տուն: Բայց դա վերջին անգամն էր, որ տեսա: Երեկոյան նա արդեն չկար։ Շանը սպանել էին միայն այն բանի համար, որ տրորել էր ինչ-որ մեկի բանջարանոցի մարգերը։

Ես կուզեի, որ ոչ մի շուն նման բախտի չարժանանա։ Ես մինչև հիմա հիշում եմ իմ ընկերոջը, որը մեկ օրով եկավ ու գնաց։

Lilit Grigoryan

Կյանքը թվացյալ մարուքների մեջ է

Դիլիջանի միջազգային դպրոցում էինք: Ճամբար էր կազմակերպվել, որի մասնակիցներից մեկն էլ ես էի: Առաջին անգամ, երբ մտանք դպրոց, ինձ շատ խորթ զգացի: Մեզ ասացին, որ նախաճաշի ժամն է, պիտի քոլեջի ուսանողների հետ նախաճաշենք իրենց կաֆետերիայում: Դե ես էլ՝ հրազդանցիս, կաֆետերիան պատկերացնում էի որպես բուլկու, պոնչիկի ու էդպիսի բաների «բուֆետ»: Սկզբից աչքի տակով նայեցի շուրջս, զննեցի, հասա կաֆետերիայի կենտրոնին ու թուքս կուլ տվեցի: Էդպիսի բան կյանքումս չէի տեսել: Ընկերներս սկսեցին իրենց նախաճաշը, իսկ ես սառած հավի պես տեղումս քարացել էի: Բանն այն էր, որ ես կաֆետերիայից օգտվել չգիտեի: Ու խեղճացած մնացի, գնացի սենյակս, լաց եղա մի քիչ: Ախր, չգիտեի, որ պիտի ինքս ինձ սպասարկեմ, ճաշատեսակները ինքս լցնեմ ափսեի մեջ:

Շուտով ընկերներս ինձ սովորեցրին օգտվել ամենից: Անցան օրեր, վերադարձա Հրազդան, մտա իմ դպրոց, աչքերս էլի լցվեցին: Մտածեցի իմ դպրոցի ու Դիլիջանի դպրոցի տարբերությունների մասին: Ինչո՞ւ ես այնտեղ պետք է տարբերվեի բոլորից նրանով, որ չեմ սովորում Երևանում, մի որևէ վճարովի դպրոցում: Ամեն օր վիճում եմ ինքս ինձ հետ, թե ինչու եմ ապրում մարզում և հետ մնում նորություններից: Ամենից շատ սա է ինձ հուզում, որ չունենք այդ տարրական, բայց արդեն «միջազգային» պայմանները:

Մտածում եմ դիմել մեր տնօրենին, քաղաքապետին, բայց ի՞նչ օգուտ: Մարդիկ ասում են, որ ճգնաժամի մեջ են, գնամ իրենցից ի՞նչ պահանջեմ:
Երբեմն պահանջում եմ ինձ տանել ուրիշ դպրոց, բայց մեկ էլ մտածում եմ՝ արդեն շատ բան եմ ուզում: Լռում եմ, ունեցածովս բավարարվում:

hovik vanyan

Ես ուզում եմ դառնալ 17-ի թղթակից

«Բարև ձեզ: Ես միշտ հետևում եմ ձեր թղթակիցների նյութերին ու շատ եմ հավանում դրանք: Ես նույնպես ուզում եմ դառնալ թղթակից: Եթե դժվար չէ, կարո՞ղ եք ասել՝ ինչ պետք է անել դրա համար»:

Հենց այս խոսքերով էլ առաջին անգամ կապ հաստատեցի 17.am-ի հետ: Շատ էի լսել 17-ի մասին ու, քանի որ ապրում եմ Դսեղում, և անձամբ Երևան հասնել չէի կարող,  որոշեցի ես էլ նյութեր գրել և ուղարկել: Անկեղծ ասած, սկզբում մտածում էի, թե հեշտ գործ է լինելու: Առաջին նյութս ուղարկելուց հետո հասկացա, որ դրանք պետք է գրավիչ ու բովանդակալից լինեն: Միշտ, երբ կարդում եմ մյուս թղթակիցների նյութերը, յուրաքանչյուրից փորձում եմ ինչ-որ բան քաղել ու իմ նյութերը հետաքրքիր ձևով ներկայացնել: Ճիշտ է, այսքան ժամանակ ընդամենը 5-6 նյութ եմ ուղարկել, բայց յուրաքանչյուրի մեջ փորձել եմ պահել հետաքրքրությունը: Չգիտեմ, թե որքանով է ստացվել:

17.am-ի թղթակից լինելը շատ պատասխանատու գործ է: 17.am-ը հիանալի հարթակ է երիտասարդների ինքնազարգացման ու ինքնադրսևորման համար: Մասնավորապես՝ ինձ համար, 17-ը նաև ինքնաբացահայտման աղբյուր է, որի շնորհիվ տեսնում եմ իմ դրական և բացասական կողմերը:

nina arsutamyan portret

Ձմե՞ռը, գարո՞ւնը, ամա՞ռը, թե՞ աշունը

Բոլորիս շրջապատում էլ կան մարդիկ, որոնք ամեն մի չնչին բանից սկսում են բողոքել: Մեր գյուղացիների համար էլ շատ հեշտ է բողոքել տարվա չորս եղանակներից:

-Ո՜ւֆ, էլի ձմեռ, էլի ցուրտ, էլի ձյուն: Դե, հիմա էլ արի՝ մի քանի պարկ աթար բեր վառարանի համար, վառիր: Ե՞րբ պիտի գա գարունը, որ արև լինի, տաք լինի, այգիներում շատ գործ անենք, օրներս մի կերպ անցի: Գարնանն ապրելը ավելի հեշտ կլինի: Գարուն ենք ուզում:

-Ո՜ւֆ, գարուն, գիժ մարտ: Հեսա կսկսվեն անձրևները, ձյունը կհալվի, էլի ցեխ կդառնա, ու մեզանից անպակաս կլինեն «ռեզինե սապոգները»: Դե, արի ու այս ցեխին այգում մի գործ արա: Ամառ եմ ուզում, տաք եմ ուզում, չոր փողոցներ եմ ուզում, որ գոնե ամռանը կարողանանք մի գործ անել:

-Ա՜խ, այս շոգը, դե, արի ու այս շոգին գնա այգի ու կարտոֆիլդ ջրի, գնա բանջար բեր (նկատի ունեմ՝ ավելուկ, սպիտակ բանջար, սոխուկ), աթար կտրի, աթարը չորացրու, տեղափոխի ավելի ապահով տեղ, գնա դաշտից խոտ բեր: Վայ, Աստված, ե՞ րբ պետք է աշունը գա, մի քիչ հանգստանանք:

-Աշուն, մառախուղ, անձրևներ, էլի ու էլի ցեխ: Դե, հիմա էլ արդեն պատրաստվիր ձմռանը: Կարտոֆիլը հանիր, տեղավորիր, գնա այգի, հանիր այն ամենը, ինչը որ ցանել էիր ամռանը: Այս աշունն էլ մի բան չի: Ձմեռը գա՝ մի լավ հանգստանանք:

Ես շատ երջանիկ մարդ եմ, որովհետև սիրում եմ տարվա բոլոր եղանակները: Ձմռանը՝ 19:30-ին արդեն դրսում մութ է և ձյուն է գալիս: Կարելի է ձնագնդի խաղալ, կամ ձնեմարդ պատրաստել: Արդեն պատրաստ եմ հագնել տաք վերարկուս, գլխարկս, շարֆս, ձեռնոցներս և նետվել դուրս: Գարնանը երեխաները սկսում են դրսում խաղալ: Նրանց նայելը ինձ միշտ ժպիտ է պարգևում: Ամռանը, ինչպես միշտ, երեխաներով հավաքվում ենք և գնում մորի ուտելու: Դա մեր սովորությունն է դարձել: Անցնում ենք մի քանի փոքր սարերը, ևս երկու բլուր, և տեղ հասանք: Նստում ենք խոտերի մեջ, և ամեն մեկը սկսում է ուտել իր քաղած մորին: Իսկ ով քիչ է քաղել, կողքից բոլորը նրան տալիս են: Աշնանը բոլոր ընտանիքները հավաքում են իրենց կարտոֆիլը, և ինչպես ընդունված է մեր գյուղում, կարտոֆիլը փուռ ենք դնում (խորովում ենք փռի մեջ): Դե, հիմա ասեք, ո՞ ր եղանակը ավելի շատ սիրեմ՝ ձմե՞ռը, գարո՞ւնը, ամա՞ռը, թե՞ աշունը:

Թեև երեխաների հոգսերը բոլորովին տարբեր են մեծահասակների հոգսերից:

ashot tadevosyan

Խզբզանք…

Ասում են՝ աշխարհի ամենադժվար պատասխանները տրվում են ամենահեշտ հարցերին.

Ո՞վ եմ ես, ի՞նչ եմ ուզում, ինչի՞ եմ սպասում ու ձգտում: Ջոն Լենոնը երևի կասեր, որ երազող եմ:
Ես կհամաձայնեի նրա հետ: Ես իրոք երազում եմ: Բայց, կներեք, չեմ երազում թանկ մեքենաների կամ հագուստների մասին, ոչ էլ մաքուր քաղաքի կամ ասֆալտապատած փողոցների: Ես երազում եմ իմ մասին: Իմ տպավորությունների, փորձի… Իմ Ես-ի…

Ես սարսափելի եսասեր եմ՝ իմ երկու վերջին սերերը ինձ հենց այդ պատճառով էլ թողել են: Կարծում եմ՝ մինչև ինքդ քեզ չսիրես, աշխարհը չես սիրի… Կարծեմ՝ Քրիստոսն է ասել, թե՞ Բուդդան… Արդեն չեմ հիշում:
Ափսոս, որ էդ ընտիր միտքը առաջինը իմ դմբո գլխում չի ծագել:

Հա՛, հիշեցի… Ես ահավոր արևմտամետ եմ: Չէ՛, Թրամփին չեմ սիրում. սիրում եմ բարքերի ազատությունը, սիրում եմ խելառ կյանքը, որ էնտեղ գովերգում ու գովազդում են ու մեկ էլ սիրում եմ Կոկա-կոլա: Չեմ սիրում, որ աղջիկները կամ, որ ավելի վատ է, տղաները նվնվալով են խոսում ու բառերը «գլամուր» դարձնում:

Այսքանը, երևի, հերիք է… Բարսելոնայից չեմ խոսում, սպասում եմ ՊՍԺ-ի հետ պատասխան խաղից հետո բոլոր մադրիդիստներին տեղը դնեմ՝ նոր:  Հա ու մի բան էլ.  իմ բոլոր ընկերները, անխտիր բոլորը, ինձ հակառակ, Ռեալին են երկրպագում, կամ ֆանտա են սիրում, կամ Սևակ ու Կոելյո ցիտում ֆեյսբուքում: Նման բաները վրաս ազդում են: Էնքան հոգնած եմ, գիշերն էլ չեմ քնել, չեմ էլ պատկերացնում, ոնց եմ կինոյի դասին  նստելու:

Մի խոսքով…
Գրկում եմ՝Աշոտ:

Գարուն

Լուսանկարը` Մհեր Դավթյանի

Լուսանկարը` Մհեր Դավթյանի

-Երեխաներ, այսօր շարադրություն ենք գրելու: Լուսինե, արի գրատախտակի մոտ, գրիր վերնագիրը՝ «Գարուն»: Դե, դուք լուռ նստեք, ես հիմա կգամ:

Ուսուցչուհին դուրս եկավ: Ես արտագրեցի վերնագիրը: Գարուն: Էլի Գարուն: Զզվել եմ: Երբ գարուն բառն եմ լսում՝ պատկերացնում եմ տետրի թուղթը: Ամեն օր գարնան մասին ենք գրում: Ի՞նչ գրեմ: Դե, ի՞նչ պետք է գրեմ: Բնությունն արթնանում է, իսկ արևը շողում է, իսկ տերևները կանաչում են: Չէ, լավ չի:

-Գոռ. Գոռ,- բղավեց Հարությունը,- օգնի:

-Բեր,-մռայլ ասացի ես: Հույս ունեի, թե ձայնիցս կհասկանա, որ ժամանակ չունեմ, բայց նա ուրախ-ուրախ վազեց իմ մոտ՝ թերթիկը ձեռքին:

-Ըհը, մի քիչ գրել եմ: Մի երկու բառ ասա, ավելացնեմ՝ վերջացնեմ:

-Ի՞նչ ես գրել,-հարցրեցի ես:

-Ըհը, լսի՝ գարուն է եկել, տերևները դեղնել են, թռչունները չվել են տաք, հյուսիսային երկրներ:

-Էհ, լավ չես գրել,-բարկացա ես,- լրիվ սխալ:

-Ա-ահ, ոչինչ,- ձեռքերը թափ տվեց Հարութը,- դու կետադրությունը ստուգի:

Ես վերցրեցի և սկսեցի կարդալ, իսկ Հարութը կանգնել էր կողքիս, և ոտքի ծայրով այնպես արագ էր խփում հատակին, ասես Արամ Խաչատրյանի «Սուսերով պարն» էր լսում:

-Վերջ, վերցրու,-ասացի ես և կռացա տետրիս վրա:

Գարուն, դե ի՞նչ գրեմ: Պետք է մի գեղեցիկ բան գրեմ: Այնպես, որ ուսուցիչը հավանի: Այ, օրինակ…

-Գոռ,- հորանջելով խոսեց Դավիթը,- «Գյուղատնտեսությունը արդյունաբերության մեջ» բութո՞վ գրեմ:

-Ի՞նչ արդյունաբերություն:

-Չէ, ուղղակի եմ հարցնում:

-Ինչքան գիտեմ՝ առանց բութի:

Դավիթը շարունակեց գրել: Ես նույնպես: Հինգ րոպե ոչ ոք չէր անհանգստացնում, և ես արդեն գրել էի կանաչ տերևների և խոշոր կաթիլների մասին, երբ վազելով եկավ Վահեն:

-Գոռ ջան, գրածս ստուգի, էլի:

-Ես իմը չեմ գրել:

-Լավ, էլի:

-Տուր, կստուգեմ:

Քիչ հետո ստուգված էր նաև նրա գրավորը, որը ծաղիկների մասին էր:

Այդ պահին դասարան մտավ ուսուցչուհին:

-Բա դուք չե՞ք ամաչում,-ասաց նա,- ձայններդ մինչև առաջին հարկ լսվում է: Հանձնեք գրավորները:

-Գոռ,-հարցրեց Ֆելիքսը,-«զարթոնք» թ-ո՞վ է գրվում:

-Ըհը:

-Տեսա՞ր,-բղավեց նա Ալբերտի կողմը,- իսկ ես ճիշտ եմ գրել:

Տեսնես ի՞նչ կստանամ: Երևի չորս: Հաստատ սխալ կունենամ:

Իսկ պատուհանից դուրս իսկական գարուն էր, այնպիսին, ինչպիսին չի լինում շարադրությունների մեջ:

Գոռ Բաղդասարյան 13տ., 2001թ.

marat sirunyan

Լեռնավանի ավանդազրույցները. մաս 4

Ահա և շարքի վերջին պատմությունը:

Նախորդ պատմություններում դեպքերը տեղի էին ունենում մեր՝ Սպիտակի շրջանում, սակայն սատանան հո միայն մեր շրջանին չի՞ հատուկ, այն պետք է որ ամենուր լինի:


Եվ հենց այս պատմությունն էլ տեղի է ունեցել Արարատի մարզում, մոտ 1962 թվին: Այն ինձ ժամանակին պատմել է մայրական տատս՝ Նվադ Այվազյանը: Բարի ու հոգատար մի կին, որին սատանան ինչ ջանք էլ թափեր, ոչինչ էլ չէր կարողանա անել: Բայց նա մոտ 17-18 տարեկան աղջիկ էր, երբ այդ դեպքը պատահեց:

-Վանաշենից-Արարատ ոտքով, կարճ ճանապարհով, մածուն էինք տանում ծախելու: Մի պահ նստել էինք հանգստանալու, հանկարծ հեռվից, ոնց որ՝ սար ու ձորերից, անորոշ մի տեղից նվագի ձայներ լսեցինք: Հիշեցինք, որ պատմում էին, թե էդ կողմերում՝ սարերի մեջ սատանաներ կան ու հարսանիքներ են անում, թե խանգարես՝ լավ չի լինի: Էդ որ հիշեցինք, թողեցինք մածունն էլ, մերանն էլ ու մինչև տուն վախը սրտներումս փախանք՝ չլինի, թե էդ անտերները տեսած լինեն ու գան հետևներիցս… Մեզ պատմում էին, թե էդտեղ սատանաներ կան, չէինք հավատում, էդ օրը հավատացինք: Համ էլ ասում էին, թե շատ տգեղ, այլակերպ արարածներ են:

Տատիս պատմած այդ արարածների հետ կապված մի կարծիք էլ կա, որ հնարավոր է նրանք ոչ թե սատանաներ, այլ ինչ-որ թուրք-քրդական խմբեր, վայրի ցեղեր են եղել: 

Ավագ ընկերներիցս Արփինե Ղազարյանն էլ պատմում է իր պապի՝ Շիրակի մարզի Շիրակավան գյուի բնակիչ Մկրտիչ Հարությունյանի պատմածը.

-Պապս պատմում էր, որ իրենց գյուղում մի ժամանակ լուրեր էին տարածվել, թե գյուղում սատանա են տեսել: Իրենց հարևանի տղան էլ մի օր դաշտից տուն գալիս ինքն իր շողքը տեսել ու վախեցել է և որոշ ժամանակ անց, այդ վախի պատճառով մահացել: Պապս պատմում էր, որ այն ժամանակներում՝ սովետի տարիներին, շատ են խոսել ու պատմել չարքերի մասին, դե այն ժամանակ գիտությունը  զարգացած չի եղել ու ինչին չեն կարողացել գիտական բացատրություն տալ, վերագրել են չարքերին:

***

Բայց ինչպես այս, այնպես էլ մյուս պատմությունների տարօրինակ արարածների ով լինելը ոչ ոք չի կարող ասել: Ժողովուրդն իմաստուն է, և նրանց անվանել է ՝ սատանա: Իսկ թե ինչ է այդ «սատանան»՝  իրական-առեղծվածային բացասական կերպար, երևակայության արդյունք, հորինված կերպար, թե ինչ՝ դա ամենքն իրենք պետք է որոշեն: Եվ ինչպես ասում են՝ սատանան այնքան վախենալու չէ, որքան նրա անունը:
Բացի այդ, ինչպես նկատեցիք, գրեթե բոլոր պատմությունները տեղի էին ուեցել ԽՍՀՄ-ի ժամանակներում: Դա որևէ կապ ունի՞, թե՞ ոչ, թողնում եմ ձեր դատին: Իսկ պատմություններից գրեթե բոլորի հերոսներն այսօր չկան, և իրենց պատմություններն ինձ են հասել նրանց սերունդների միջոցով:

Համենայն դեպս, եթե հավատում եք կամ մի օր չարքերի հետ առնչվելու առիթ ստեղծվի. հիշեք այս պատմություններն ու նրանցում առկա մանրուք թվացող փաստերը. «Սատանան մանրուքներում է»: Եվ մի մոռացեք՝ ինչպես ժողովրդի պատմություններից է երևում՝ ավելի հաճախ նույն ինքը՝ սատանան է մարդկանցից վախենում:

lyusya balabekyan

Անկեղծ հարցազրույց տատիկիս հետ

Վաթսունհինգամյա տատիկս ժամանակից շուտ է ծերացել (քանի տարի է՝ բոլորս պայքարում ենք նրա հիվանդության դեմ): Երբ իմացավ, որ հարցազրույց պիտի վերցնեմ իրենից, մեջքն ուղղեց, հարմար նստեց ու սկսեց պատասխանել մի քանի հարցերիս՝ հիշողությունների գիրկն ընկնելով:

-Տա՜տ, կպատմե՞ս քո մանկության տարիների մասին: 

-Իսկապես անհոգ էինք: Հիշում եմ՝ Զատկի տոնին մեր թաղի երեխաներով «ձու» էինք խաղում, ուրախանում, հետո միասին ուտում՝ առանց իմ ու քո անելու: Հիշում եմ, որ ձմռան ցուրտ օրերին խմբվում էինք թոնրի շուրջը և ախորժակով ուտում մորս պատրաստած ճմուռը, որից համեղ բան աշխարհում չկա:

-Պատմիր, խնդրում եմ, ձեր գյուղի համախմբվածության մասին. չէ՞ որ գյուղի բնակիչներն ասես մի ընտանիքի անդամներ լինեն: 

-Այո՛, մի ընտանիքի պես էինք: Երբ մայրս մահացավ՝ շատ երիտասարդ տարիքում,- տատս սրբեց արցունքները,- փոքր եղբայրս մնաց իմ ու մեծ քրոջս հույսին: Ես սովորում էի յոթերորդ դասարանում: Հայրս ինձ կապում էր թոնրատան սնից, որ չընկնեմ, ու ես հաց էի թխում: Հարևանները տեսան ու հաջորդ օրվանից ինձ չթողին, որ հաց թխեմ. իրենք էին հերթով ամեն օր տաք հաց բերում: Նրանք կիսեցին մեր հոգսը, ու մենք ապրեցինք:

-Տա՛տ ջան, դու հավանաբար զգում ես հին ու նոր ժամանակների, գյուղի ու քաղաքի տարբերությունները: Որո՞նք են դրանք, որն է լավը, և որը՝ վատը:

-Մեր օրերում նամուս կար: Ամուսնացա, գյուղից քաղաք եկանք: Մեզ համար զարմանալի շատ բաներ կային, բայց ընտելացանք, մենք էլ փոխվեցինք: Երբ կիրակիները գյուղ էինք գնում, էրեխեքն ասում էին՝ քաղաքի հորքուրն եկավ:
Հիմա ամեն ինչ հեշտացել է: Մարդիկ, իրենց ծուլությունից ելնելով, նոր բաներ սկսեցին ստեղծել, օրինակ՝ ավտոմատ լվացքի մեքենան. դու քնիր, թող քո փոխարեն լվա:

-Ի՞նչ կմաղթես թոռնիկներիդ: 

-Ամենակարևորը՝ խաղաղ թող ապրեն: Խաղաղ երկնքի տակ՝ խաղաղ հոգով ու մտքով: Ազատամիտ սերունդ է մեծանում, թող մեծանա, բայց մի քիչ չափի մեջ լինի: Ես միշտ ասում եմ, որ պիտի պայքարենք արդարության համար, ճիշտ է՝ դժվար է, բայց մարդը պիտի արդար ապրի:

Գրկում եմ արդարամիտ տատիկիս ու զգում նրա տատիկական անուշ ու անկրկնելի բույրը: