erik alexanyan

Կառուցվող երջանկություն

 

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Մի քանի օր առաջ սկսվեց Բաղանիսում հազվադեպ կառուցվող տներից մեկի շինարարությունը:Հազվադեպ, որովհետև մնացած մարդիկ ցանկանում են հեռանալ գյուղից, քան թե սահմանի բերանին տուն կառուցել: Տուն կառուցողը իմ հորեղբայրն է: Տան կառուցման համար իրենց օգնությունն են առաջարկել շատ գյուղացիներ: Տան շինարարությանը մենք սպասել ենք չորս տարի: Եվ վերջապես եկել է այդ պահը: Հորեղբայրս ցանկանում է մինչև Նոր տարի վերջացնել առաջին հարկի շինարարությունը: Սակայն դա կախված է եղանակից և սահմանային իրադրությունից:

Ես և եղբայրս մասնակցում ենք տան շինարարությանը: Մեր ընկերները նույնպես առաջարկում են իրենց օգնությունը: Մի խոսքով, Բաղանիսում կառուցվող յուրաքանչյուր տանը սպասում են բոլոր բնակիչները: Այն գումարը, որով հորեղբայրս կառուցում է տունը, վաստակել է անասնապահությամբ, իսկ անասունները պահել է սահմանամերձ արոտավայրերում:

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Լուսանկարը` Էրիկ Ալեքսանյանի

Մի խոսքով, սահմանամերձ գյուղում ամեն պահը շատ վտանգավոր է. դա լինի անասուն պահել, խոտ հնձել, տուն կառուցել, թե ուղղակի խաղալ դրսում:

Բայց այսօր բոլորս ենք ուրախ. Բաղանիսում նոր տան շինարարություն է սկսվել:

Ani Ghulinyan

Սպասում ենք հայրիկներին` Ձմեռ պապիկի փոխարեն

Փոքր ժամանակ ես էլ մյուս երեխաների նման սիրում էի ձմեռը: Բայց ոչ նրա համար, որ ձյուն է գալիս, Ամանոր է, ծննդյան օրս ու նման բաներ, այլ որովհետև այդ եղանակին շատ ու շատ հայրիկների նման իմ հայրիկն էլ էր վերադառնում արտագնա աշխատանքից:

Սոցիոլոգները ամեն տարի հայտնում են վիճակագրական տվյալները երկիրը ժամանակավոր լքող տղամարդկանց մասին: Կարդում են սովորականի նման, լուրջ ու անվրդով դեմքով, հաճախ նաև կատակներ անելով, բայց այդ հարյուր հազարավոր մարդկանցից յուրաքանչյուրն իր պատմությունն ունի, երկիրը լքելու իր պատճառները, իրեն ութից տասը ամիս սպասող ընտանիքը:
Նման բաների կողքով երբեք անտարբեր չեմ կարող անցնել, որովհետև ինքս էլ զգացել եմ երկար ժամանակ հայրիկիցս բաժանված լինելու դառնությունը:
Հայրս ներկա չի եղել իմ ծնվելու ժամանակ, երբ առաջին անգամ քայլում էի, առաջին բառն էի ասում, առաջին անգամ դպրոց էի գնում, բայց ամեն դեպքում ես միշտ էլ հասկացել եմ նրա բացակայության արդարացիությունը: Այդ բացակայության շնորհիվ է, որ ես երբեք ոչնչի կարիք չեմ զգացել: Մայրս ասում է, որ ես իմ հասակակիցներից ավելի շուտ եմ մեծացել, որովհետև հաճախ ընտանեկան կենցաղային հարցերը մայրս քննարկում էր ոչ թե հորս, այլ իմ՝ յոթ-ութ տարեկան երեխայի հետ:
Այսօր հայրիկս այլևս չի գնում արտերկիր աշխատելու, ու հիմա էլ ես ոչ թե ձմեռն եմ սիրում, այլ երեկոյան ժամերը, երբ հայրս տանն է լինում: Երբեմն նա ինձնից շուտ է արթնանում, գնում աշխատանքի, երբ ես քնած եմ, և գալիս տուն, երբ ես էլի քնած եմ, ու մենք իրար բարևում ենք միայն հաջորդ օրվա առավոտյան, բայց ես զգում եմ այն ջերմությունը, ապահովության զգացումը, որ ունենում եմ հորս ներկայության դեպքում:
Երբ հորս Ռուսաստան ճանապարհելուց հետո աչքերս թաց ու ամեն կերպ այդ թացությունը թաքցնել փորձելով դպրոց էի գնում, դասղեկս ոչինչ չէր ասում, միայն զանգում ու տեղեկացնում էր մայրիկիս: Մայրիկս էլ ինձ ոչինչ չէր ասում, որովհետև գիտեր, եթե այդ թեմայով սկսեր խոսել, երկուսս էլ չէինք կարողանալու արցունքները զսպել: Դրա համար յուրաքանչյուրս մեր տխրությունը լուռ էինք տանում: Հիմա, տարիներ անց է միայն նա ինձ պատմում պարբերաբար կրկնվող ուսուցչիս զանգերի մասին:

Հայրս տանն է, և ձմեռն այլևս ցուրտ չէ:

elada

Հարյուր օր 17.am-ի հետ

Շատ ու շատ փոփոխություններ եղան իմ կյանքում 17.am-ից հետո: Բառապաշարիս մեջ հիմա հաճախ եմ օգտագործում հոդված, հարցազրույց, լուսանկար բառերը, իսկ ազատ ժամանակի մասին խոսք գնալ անգամ չի կարող, որովհետև այն նվիում եմ հոդվածներիս:

Հաճախ բարբառային փնտրտուքներ եմ ունենում առօրյա խոսակցություններում, որպեսզի այն անմիջապես «վերցնեմ» հոդվածիս մեջ:

Հիմա այնքան խոսեցինք հոդվածներից, որ հարցազրույցներս ու լուսանկարներս «կնեղանան»:

Լա՛վ, իսկ հարցազրույցներն էլ սկսել եմ սիրել. ինձ ավելի դուրեկան են և հարազատ, երբ այն անցկացնում եմ տարեց մարդկանց հետ: Իհարկե, պաշտոնյաների հետ հարցազրույցն էլ իր լրջությունն ունի:

Այ, լուսանկարների հետ լավ հարաբերությունների մեջ չեմ, քանի որ իմ լուսանկարներից հազիվ մեկը կարողանում եմ համարել լավը:

Նաև մի նպատակ ունեմ՝ այցելել «Մանանա» կենտրոն և տեսնել բոլորին: Ինձ շատ հետաքրքիր է, թե ինչպես է այնտեղ անցնում ամեն օրը:

Այս հարյուր օրվա ընթացքում ես գրել եմ Շուշանիկին և ստացել եմ լիարժեք, հասկանալի պատասխաններ և դրա համար շնորհակալ եմ նրան, ու նա երևի արդեն գիտի, երբ իրեն գրում եմ. «Բարև՛, Շու՛շ ջան, ո՞նց ես», ուրեմն ինչ-որ հարց ունեմ նրան ուղղված:

Այս էլ կարոտից մի պատառ հումոր:

17.am-ի շապիկը հագած տան մեջ քայլում եմ.

-Էս էլի հիմնարկիդ մայկեն հագա՞ր… ,-խոսում է տատիկս:

-Չ՛է, տա՛տ, ի՞նչ հիմնարկ, 17.am-ի մայկես ա:

-Հա՛, դե հիմնարկիդ էլի: Ինձ էլ պետք ա տային էդ մայկից. էն ձեր պարոն Արան էր ասում…

-Հա,՛ տա՛տ, մայկա, որ տային, էլի չէիր հագնելու:

-Քա՛, ա՛յ բալա ջան, կատակ եմ անում: Էս եքա տարիքս պտի առնեի էտի քաշեի վրե՞ս:

Դե, արդեն գլխի ընկաք, որ արդեն հարյուր օր է, ինչ 17.am-ի հետ եմ, և հիմա ինձ առանց «Մանանա» կենտրոնի չեմ պատկերացնում: Շատ տասնյոթցիներ են այս ամենը ասել, և դեռ շատերն էլ կասեն: Հարյուր օրվա ընթացքում հասցրել եմ գրել շատ նյութեր:

Օգոստոսի մեկը ինձ համար տոն էր, քանի որ հենց այդ օրը իմ առաջին նյութը հայտնվեց 17.am-ի էջում և այդ օրվանից ինձ հարազատ մարդիկ արձագանքում էին իմ առաջին հոդվածին, որը ունեցավ հիսունից ավելի հավանում և մի քանի շնորհավորանք՝ «Մանանայի» թիմին միանալու համար և բազում մաղթանքներ:

nina arsutamyan portret

Գորայք գյուղի ամենամեծ երազանքը

 

Լուսանկարը՝ Նինա Առուստամյանի

Լուսանկարը՝ Նինա Առուստամյանի

Այսօրվա պես հիշում եմ. 2014 թվականի ապրիլն էր, ամսի 10-ը:  Ամբողջ գիշեր անձրև էր եկել: Դե, ես էլ չէի կարող այդքան ուժեղ անձրևի ձայնի տակ քնել: Լուսադեմին միայն կտրվեց, և ես կարողացա քնել: 

-Նի՜նա, արթնացիր, հետդ կիջեցնես նաև ռեզինե սապոգներդ,- գոռաց մայրս:

-Վա՜յ, մամ, էլի, էլի ռեզինե սապոգներ:

Դե, ես գիտեի չէ՞, ինչ էր ասելու մայրս, քանի որ ամբողջ գիշեր հորդառատ անձրև էր եկել: Ես վերցրեցի իմ, եղբորս և քրոջս այդ անտանելի ռետինե «սապոգները»: Բայց անքան ցավոտ էր այդ վայրկյանները, քանի որ պետք է հագնել, գնալ դպրոց, կանգնել հերթի, որպեսզի մնացած երեխաներն էլ լվանան իրենց ցեխոտ «սապոգները»: Հետո պետք է մի ժամ ձեռքերս  շփեմ իրար, քանի որ երկար ժամանակ մնալով սառը ջրի տակ կապտում են, և պետք է հետո տաքացնել, որ կարողանաս գրիչ բռնել:

Խորը շունչ քաշեցի և սկսեցի մայրիկիս հետ խոսել.

-Է՜հ , մամա, ընենց կցանկանայի, որ մի օր արթնանամ, նայեմ պատուհանից և տեսնեմ, որ կարող եմ  դասի գնալ առանց այդ ռեզինե սապոգների:

-Նինա ջան, ո՞վ չի ցանկանա,-մայրս խորը հոգոց հանեց, հետո նայեց դուրս և շարունակեց,-վերցրե՞լ ես քո մյուս կոշիկները, որ դպրոցում փոխես:

Քմծիծաղ տալով պատասխանեցի.

-Բա առանց դրանց:

Ես հագնվեցի, վերցրեցի կոշիկներս և գնացի այդ երկար ու ցեխոտ ճանապարհով դեպի դպրոց:

Դե, ինչպես  կասեն մեր համագյուղացիները, ես մինչև վիզս ցեխ էի: Գնացի աղբյուրի մոտ, որպեսզի լվանամ «սապոգները», սակայն այնքան շատ էին երեխաները, որ նույնիսկ «ասեղ գցելու» տեղ չկար: Դե, ես սպասեցի: Սպասեցի այնքան, որքան պետք էր: Դրանից հետո 15 րոպե և գուցե ավելի,  լվացի: Մաքրեցի շատ մաքուր: Սակայն դրանից հետո աղբյուրից մի փոքր վերև ձյուն կար, դեռ չէր հալվել, ոտքերս քսեցի ձյան վրա, որպեսզի ավելի մաքուր լինի, քանի որ եթե  այդպես մտնեմ դպրոց, հաստատ մեր  դպրոցի հատակը կեղտոտվեր, իսկ ես չեմ սիրում, որ դպրոցը կեղտոտվում է:

15 րոպե սառը ջրի մեջ մնալուց հետո  ինչքան  ձեռքերս շփում էի իրար,  մեկ է, չէր տաքանում: Թեև ձեռքերս տաք ձեռնոցի մեջ էին, ամբողջ օրը չտաքացան:

Եկավ տուն գնալու ժամանակը: Ես հասա տուն, դե, կրկին մեր բակի աղբյուրի մոտ էլ լվացի իմ անտանելի ցեխոտ «ռեզինե սապոգները»: Լացակումած մտա տուն, պայուսակս դրեցի բազմոցի վրա, նստեցի: Տանը միայն ես և մայրիկս էինք: Մայսր զգաց, որ աչքերս լցրել էի:

-Նինա, ի՞նչ է պատահել:

-Այ մամա, էլ չեմ կարում: Ձեռքերս սառում ա, չեմ կարողանում տաքացնել: Տնից գնում եմ դպրոց, եսիմ ինչքան մնում եմ դուրսը, սառը ջրով լվանում եմ, դրանից հետո էլ չի տաքանում: Ես էլ եմ ուզում հարթ ճանապարհներ, որ էլ ռեզինե սապոգներով դպրոց չգնամ:

-Հավատա, մի օր կլինի:

Լռեցի: Բարձրացա  իմ սենյակ, նայեցի պատուհանից դուրս և մտածեցի` տեսնես  իսկապե՞ս կլինի մի օր, որ  ես դուրս գամ փողոց, հագս չլինեն «ռեզինե սապոգներ», իսկ ձեռքումս էլ  մի տոպրակ՝ մեջը կոշիկ:

Անցել է արդեն երկու տարի, բայց մեր գյուղի բոլոր մարդիկ թե աշխատանքի, թե դպրոց  կարողանում են գնալ միայն «ռեզինե սապոգներով»:

Երազանքս է, որ Գորայք գյուղի գոնե մյուս սերունդները դասի գնան հարթ և ասֆալտապատ ճանապարհով:

Երազանք…  Որ  հույս ունեմ մի օր կիրականանա: Ես անհամբեր կսպասեմ:

Astghik hakobyan

Անսպասելի վայրէջք

Հինգ տարեկանում մեր բարեկամներից մեկն ինձ մի շրջազգեստ էր նվիրել։ Զգեստն ամբողջությամբ կարմիր էր, մեջքը, թևերն ու փեշը եզրավորվում էին սպիտակ ժանյակներով։

Մայրս այնքան էլ չէր սիրում այդ զգեստը, ու քանի որ այդ տարիքում երեխան հագնվում է մայրիկի ճաշակով, ես այդ զգեստը գրեթե չէի կրում։

Այդ օրը մայրիկն ու տատիկը, այսպես ասած, «հացի» էին։ Այդ տարիներին հացը դեռ թոնրով էին թխում, ու նրանք պետք է առավոտից գործի անցնեին։

Մայրիկս, բացելով զգեստապահարանը, անսպասելիորեն որոշեց, որ ես պետք է հագնեմ վերոնշյալ կարմիր շրջազգեստը։ Նա հագցրեց ինձ ու եղբորս, մեզ համար նախաճաշ պատրաստեց, ու խնդրելով, որ տանը խաղանք, չկռվենք՝ գնաց հացատուն, տատիկն արդեն վաղուց սկսել էր գործը։

Ես ու եղբայրս երկար ժամանակ խաղում էինք, բայց ես հանկարծ որոշեցի, որ պետք է գնամ հացատուն՝ մամային ու տատիին օգնելու, ու գնացի։ Իսկ ինչպե՞ս էի օգնում․ սկզբում հացի սեղանից բռով վերցնում էի ալյուրն ու շաղ տալիս ինքս ինձ վրա՝ երևակայելով, թե երկնքից իջնում են ձյան կախարդական փաթիլներ։ Հետո, երբ դրանից հոգնեցի, սկսեցի հացի գնդերը տրորել։ Ես գնացել էի օգնելու, բայց փաստորեն ավելի շատ խանգարում էի։ Մայրիկն ու տատիկն ինձնից «ազատվելու» համար ինձ խմորի մի կտոր տվեցին, ուղարկեցին դրանով խաղալու։ Բայց ես մտածեցի, որ մեր հավերը սոված են, ու ես պետք է նրանց կերակրեմ այդ խմորով։

Հացատնից դուրս եկա ու գնացի ուղիղ դեպի հավաբուն։ Հավաբուն տանող ճանապարհն անցնում էր գետնափոր հորի վրայով։ Հորն ուներ երեք մետր խորություն, մենք այն օգտագործում էինք կարտոֆիլն ամբարելու և ձմռանը ցրտից պաշտպանելու համար։

Բարեբախտաբար, թե դժբախտաբար, այդ տարի մենք կարտոֆիլը տարել էինք նկուղ, իսկ հորում հայրիկս իջեցրել էր քար, երկաթի կտորներ ու մի մեծ փայտե աստիճան։

Տարվել էի խմորի գնդիկով, փորձում էի այն հավասարաչափ բաժանել հավերի քանակով ու չնկատեցի, թե ինչպես ոտքս դրեցի բաց հորի մեջ․․․

Ես կախված եմ օդում, առանց ինչ-որ բանից բռնվելու, շուրջը մութ է։ Գլխավերևից լսում եմ մայրիկի ու տատիկի լացը, հայրս գոռում է․ «Աստը՜ղ, Աստը՜ղ»։ Հետո օդից «վրաս» իջավ հորեղբայրս, գրկեց ինձ։

Պարզվեց, որ փայտե աստիճանից մի մեծ մեխ կար դուրս մնացած, ու կարմիր շրջազգեստի փեշի սպիտակ ժանյակը, կախվելով դրանից, ինձ պահել էր օդում՝ ընդամենը 80 սմ-ով բաժանելով քարերից ու երկաթի կտորներից։

Այդ օրվանից մայրս մոռացավ, որ երբևէ չի սիրել շրջազգեստը։ Վաղուց կարմիր շրջազգեստը փոքր է ինձ համար, բայց մայրս այն խնամքով պահում է իր զգեստապահարանում, որպես փրկված կյանքիս սիրելի հուշ։

lilit hovhannisyan

Ատամները

Այս դեպքը պատահել է, երբ ես դեռ ինը տարեկան էի: 

Ամեն տարի՝ ամռանը, սովորականի պես ես գնում եմ մորաքրոջս տուն՝ Գնդեվազ, վայելելու ամառային արձակուրդները: Դե, ինչպես գիտեք, գյուղում գործը շատ է, և գործն անել ավարտելուց հետո ինչ-որ բան էլի թերի է մնում: Ամենից շատ սիրում եմ ծիրան քաղելու ժամանակահատվածը, քանի որ բարձրանում եմ ծառ, քաղում ծիրանները ու ամենալավերը ուտում:

Մորաքրոջս ընտանիքը ունի երկու հողամաս. մեկը իրենց տան դիմաց է, մյուսը՝ ավելի հեռու (վերևի հող, այդպես են ասում նրանք հեռու հողամասին): Անկեղծ ասած, ես այդ վերևի հողը այնքան էլ չեմ սիրում:

Հա, մոռացա ներկայացնել իրենց տան անդամներին. մորաքույս՝ Հասմիկը, նրա ամուսինը՝ Աշոտ «ձաձան» (այդպես եմ սիրում դիմել նրան), Արմանը՝ մեծ տղան, Անին՝ աղջիկը, Վերժիկ տատին (դարձյալ իմ դիմելու ձևն է) և նրա ամուսինը՝ Ալիկ պապին: Սիրում եմ Աշոտ ձաձայի մեծ մեքենան նստել, որովհետև այն շատ բարձր է և շատ հաճելի է, երբ քամին շոյում է դեմքդ: Լավ, ինչևէ, չշեղվենք թեմայից:

Գործ անելուց հետո շատ ենք հոգնում և, մորաքրոջս կանչելուց հետո, բոլորս գնում ենք ճաշելու: Այս անգամ ես մի շատ արտասովոր բան նկատեցի: Ալիկ պապիկը, երբ ինչ-որ բան էր ուտում, նրա բերանում ատամներ կային, իսկ երբ չէր ուտում` չկային: Շատ ամաչեցի հարցնել հենց Ալիկ պապիկից, դրա համար հարցրեցի մորաքրոջս:

-Մորաքույր, այդ ինչպե՞ս է, որ Ալիկ պապիկն ուտելուց ատամներ ունի, իսկ չուտելուց՝ ոչ:

Նա երկար ժամանակ ծիծաղում էր և չէր կարողանում խոսել: Բայց հետո ես իմացա, որ նա ասել է Ալիկ պապիկին, և հերթական անգամ ճաշելուց Ալիկ պապիկն ասաց.

-Ճիշտ ես նկատել դու, Լիլո ջան: Իմ ատամները պուլտով են. ուտելուց պուլտը սեղմում եմ` գալիս են, վերջացնելուց հետո սեղմում եմ` անհետանում են:

Ու բոլորը սկսեցին ծիծաղել, բայց ես էլի չստացա իմ հարցի պատասխանը: Իսկ հիմա ես արդեն մեծ եմ ու գիտեմ հարցիս պատասխանը:

Ցավոք, Ալիկ պապիկն էլ չկա, որ հիշեցնի այդ պատմությունը, և բոլորս ծիծաղենք:

9-ի դժբախտները

Ա՜յո, ա՜յո, դուք ճիշտ հասկացաք. ես նախապատրաստվում եմ քննություններին: Ու մինչ ասացին, որ քննությունները համակցված թեստերով են լինելու, բանավոր են լինելու, չգիտեմ` էլ ինչ, մենք եկեղեցում սպասում էինք, որ քննությունները դարձնեն գրավոր:

Ուրեմն ինձանից գոհ մի 8 հատ գիրք շալակած եկա տուն, նախապես վայելելով գրքերի ընթերցանությամբ ինձ սպասվող երեկոները, ու հասկացա, որ մոռանում եմ էս տարվա դասերի մասին:

Վայ, բա որ էս տարվա դասերից հարցեր ընկնի, ի՞նչ եմ անելու: Ու անգիր եմ անում հատկապես հայոց պատմության դասերը, որովհետև ինձ թվում էր, ոչ մի թվական չէի հիշելու, բայց արի ու տես, լավ էլ հիշում եմ: Մնում է «զամբյուղը»-ս ջնջեմ, որ ավելորդ տեղ չգրավի: Գնում եմ դպրոց, ու մեկը հանրահաշվի գրավորը գրելուց կհարցնի.

-Երեխեք, ԽՍՀՄ-ը ե՞րբ ընդունվեց:

Կանցնի մի րոպե, ամբողջ դասարանով տխուր ապագային նայող դեմքով կնստենք, ու էն մյուսն էլ կհարցնի, թե Սարդարապատի ճակատամարտը ե՞րբ եղավ:

-Բայց լավ կլիներ, չէ՞, որ էլի համակցված չլիներ:

-Ախ, համակցվածը ո՞րն ա, է:

Ինչպես միշտ, տեսա մի նյութ ու վերնագիրը` «Շատ կարևոր լուր դպրոցականների համար»: Ոնց որ միշտ, էլի մի անկապ բան կլինի, ու չմտա նայելու, որովհետև վախեցա «հիշողության դարակներումս» էլի մի անկապ բան կավելանա: Բայց դու մի ասա, էս անգամ լուրջ էր, ու քննություններն էլ համակցված չեն լինի: Սակայն պատմությունն ու օտար լեզուն բանավոր կմնան:

Ամենասարսափելին դեռ առջևում է: Հայոց լեզվի փոխադրությանը մի 20 էջանոց պատմվածք կտան, ու ինչքան կուզենաս` կգրես:

Խոսքս ուղղում եմ բանավորից բողոքողներին: Հա, բայց ի՞նչ տարբերություն. բանավո՞ր, թե՞ գրավոր: Մեկ է, գրելու ենք էն, ինչ գիտենք: Հասկանում եմ, որ արտագրել կա, հուշել կա, անկապ նշել ու ճիշտ դուրս գալ կա, բայց քեզ պե՞տք է նման քննություն տալը կամ էլ 20 ստանալը:

jora petrosyan

Վարդենիսերեն. մաս 2

Նախորդ նյութս իմ շատ սիրելի ու հարազատ քաղաքի՝ Վարդենիսի բարբառի մասին էր։ Այդ նյութը շատ մեծ արձագանք գտավ թե՛ իմ համաքաղաքացիների շրջանակներում, թե՛ մնացած ընկերներիս մոտ, նույնիսկ խանութներ մտնելիս վաճառողները ասում էին. «Վա՜յ, էն «Վարդենիսերեն» նյութի հեղինակը դու ես, չէ՞։ Շատ լավն էր, ապրես շատ»։ Ու այդ ամենից ոգևորված որոշեցի շարունակել այդ բառարանը։  Բնականաբար, երկար տարիներ կողք-կողքի ապրելուց, Վարդենիսի բարբառի վրա իր ազդեցությունն է թողել  հարևան (թշնամի) երկրի բառացանկը։ Վարդենիսի բարբառում շատ են թուրքերենից և վրացերենից արված փոխառությունները։ 

Եվ այսպես.
Անցած անգամ չէի գրել «կո» բառի մասին,  որը ուղղակի չենք կարող թարգմանել։ «Կո»-ն կո կոն ա».  նմանատիպ «մազալու» պատասխան կստանաք,  եթե վարդենիսցիներից հարցնեք «կո» բառի նշանակությունը։
Հա, իսկ «մազալու»-ն էլ էդ տարօրինակն է կամ զարմանալուն, բայց միևնույն է, բացատրությունը էլի ամբողջ իմաստը չի արտահայտում։
Գտնվելով Վարդենիսում անընդհատ կլսեք «գյա» բացականչությունը։ Դա տղա ընկերների դիմելաձև է։ Դե, շարունակենք սովորել վարդենիսերենը.

ակուշկա-պատուհան
բոստան-այգի
գսմաթ-բախտ
գյանդավ-քաշած օղի
գյոլ-ջրափոս
գսա-զրույց
գյվազ-կավե աման
գյուզ-պոպոկ
միջխան-երկու դաշտերի միջև եղած սիզախոտածածկ սահման
վռազ-շտապ
խայսաթ-բնավորություն
հաջաթ-իր
հալբաթ-երևի
սանդըխք-բուրդ մանելու գործիք
պաքյել-համբուրել
գոնախ-հյուր
բախըլնալ-չուզենալ
դոր-ուր
մեյդան դուրս գալ- հրապարակ դուրս գալ
քյաֆթառ-ծերացած
թալել-գցել
գութի-տարա
գոնդախ-բարուր
շաքիլ-դեմք
հազրա-պատրաստի
բըշտել-վիրավորել
թորկել-թույլ տալ
խըլըսավ-վերջացավ
գյախ-գյախ-երբեմն
խանդակ-փոս
լեն-լայն
փեշերք-քղանցք
ջուխտ-զույգ
խտըտած-գրկած
կոթ-ճյուղ
կանա-կարող է
օղըրթ-ճիշտ
հերթիս-երթիկ
գըլըրեկ-վերև
ջոջ ափեր-մեծ պապի
խերկյ-հերկած տարածք
կասա-ասաց
այլի ֆռանգյի-տարբեր տեսակի
գյազան-ալյումինե մեծ կաթսա
համաշա-միշտ
թամաշա էնել-նայել
գյուլաշ-կոխի բռնվել
թարաֆ-ժամանակ
ժնջիլ-շղթա
ջերգյա-շարք
օթախ-ճաշասենյակ,  հյուրասենյակ
ռաֆադա-հացադմփիկ (լավաշ թխելու հարմարանք)
մոստկալ-պոռթկել
քյունջ-անկյուն
բալքե-գոնե
գոլ-կարճաթև
հոդա-գոմ
կյառ-խուլ
գեղի մեջ-քաղաքի կենտրոն
չանգյալ-պատառաքաղ
քյոնձաղ-աղքատիկ կացարան
քյուրսա-աթոռակ
սարսարի-խենթ
լագյան-աման
հառիքյ-առաստաղ
մինդար-ներքնակ
հիրկուն-երեկո
մհալ չենել-չբարեհաճել
պադռել-զզվել ինչ-որ մեկից
պադրտել-ճաքճքել

Ուրեմն մի բառ կա,  չենք կարող բառերով իր ամբողջ իմաստը արտահայտել, դա «քյունջուպուճախ» բառն է։ Մոտավոր նշանակում է` բոլոր անկյունները, արանքները։
Աբռ-ժբռ-տհաճ մարդիկ՝ տարբեր «կեղտոտ»  միջավայրերից
ափռ-ցփռ կամ ամբախ-զամբախ խոսել-անհիմն  խոսել, վատ բառերով վատաբանել մարդուն,  ասել այնպիսի բաներ,  որոնք չեն համապատասխանում իրականությանը։
Չթարգմանվող մի բառ էլ կա՝ «թմախ»,  որն իր գրական համարժեք բառը չունի,  բայց կան այդ բառով կազմված բառեր,  որոնք կարող ենք թարգմանել,  ինչպես օրինակ՝ թմախ քյար-ժլատ,  ագահ, քձիբ։

Վերացման եզրին կանգնած սեր

Լուսանկարը՝ Էրիկ Խոյեցյանի

Լուսանկարը՝ Էրիկ Խոյեցյանի

Հիմա քչերն են դպրոց գնալու համար լացում, գիշերը անքուն մնում ու ամբողջ շաբաթվա դասերը անում: Այդ քչերի թվի մեջ է մտնում նաև քույրս՝ Անգելինան, ով դպրոցի մոլի երկրպագու է: Անկեղծ, այս հատկությամբ իմ նման է, բայց, ավա՜ղ, ես այլևս այդպիսին չեմ:

Արդեն 2-րդ օրն է, ինչ քույրս դպրոց չի գնում՝ ուրբաթ և այսօր, և այդ երկու առավոտն էլ մեր տանը «պատերազմ» է: Քույս պնդում է, որ գնա դպրոց, իսկ մայրս, մյուս կողմից էլ ես, հորդորում ենք, որ գնա միայն ապաքինվելուց հետո:

Կիրակի երեկոյան, երբ պառկեցինք քնելու, քրոջս հետ երկխոսության մեջ մտա առանց իմ ցանկության: Քույրս 5 րոպե ընդմիջումներով հարցեր էր տալիս.

-Ստե՜լ, որ վաղը ջերմություն չունենամ, կգնա՞մ դպրոց:

-Հա, Անգել ջան:

Հինգ րոպե անց:

-Ստե՜լ, որ ծածկվեմ, շուտ կանցնի՞ ջերմությունս:

-Ըհը:

Երրորդ հինգ րոպեին:

-Ստե՜լ, «բուդելնիկ» դրել ե՞ս:

- Վա՜յ, Անգելինա՛, այո՛: Որ վաղը չջերմես, դպրոց կգնաս, որ ծածկվես, շուտ կիջնի ջերմությունդ, իսկ «բուդելնիկ» դրել եմ, 7: 40-ի վրա եմ դրել: Իսկ հիմա թո՛ղ քնեմ:

Ու, բարեբախտաբար, հարցերի տարափը դադարեց: Բայց առավոտյան էլի՛ նույն պատմությունը: Ես զարմանում եմ, թե մարդ ո՞նց կարող է այդքան լացել դպրոց չգնալու համար: Հա, ճիշտ է, ես էլ եմ տանը ձանձրանում, երբ գիտեմ, որ ընկերներս դպրոցում են, բայց գիտեմ, որ պետք է:

Ու ես առավոտյան քրոջս ոչինչ չասացի, միայն մտածեցի. «Է՜, Անգել ջա՛ն, դեռ 3-րդ դասարան ես, դեռ նոր ես գնում դպրոց, ամեն բան չէ, որ հասկանում ես: Երբ որ դարձար միջին կամ, առավել ևս, ավագ դպրոցի աշակերտ, դպրոց գնալուդ թերևս միակ պատճառը կլինեն այնտեղ քեզ սպասող ընկերներդ, այլ ոչ թե մետաղալարե եռանկյունները, կավիճը կամ էլ նստարանդ: Այս ամենը արդեն քեզ կսպասեն ավագ դպրոցդ էլ ավարտելուց հետո»:

Ու քրոջս թողնելով տանը՝ հեռուստացույցի մոտ լացակումած, սթափվելով, դուրս եկա` այնտեղ ինձ սպասող մեքենայի «տիդ-ի՜դ»-ից:

qristine epremyan

Սերը

Անգլերենի ժամն էր: Թեման՝ սերը: Սերը ընկերոջ, բարեկամի, հակառակ սեռի, ծնողի և առհասարակ, մարդու հանդեպ:

Հարցուպատասխանի էր նման դասը, բայց ես դրա մասը չէի կազմում: Ես չունեի ոչ մի հարցի լիարժեք պատասխան: Ո՞ւր էին կորել մտքերս… Լավ: Ինչևէ, կարևոր չէ…

Հիմա մենակ եմ: Չէ, հիմա երկուսով ենք՝ ես ու ես… Այ, հիմա ինքս ինձ հետ մի փոքրիկ հարցազրուց կանցկացնեմ, ի վերջո պարզելու՝ ինչ է ինձ համար սերը:

Դե՜, սկսենք.

-Ի՞նչ է սերը: Կարո ՞ղ է այն բացատրվել:

-Է՜, չէ: Այսպիսի հարցի չեմ պատասխանի: Ուղղակի անցնենք հաջորդ հարցին:

-Լավ:.. Ո՞րն է սիրո դերը մարդու կյանքում: Կպատկերացնե՞ս կյանքդ առանց սիրո:

-Այ, սա հարց է՜ր… Կարծում եմ՝ սերը մարդու կյանքի երջանկությունն է, այն միակ դրական ու մնայուն բանը, որը կարելի է ունենալ: Չկա սեր՝ չկա մարդ: Մենք ծնվում ենք ու սիրում: Մեռնում ենք ու էլի սիրում: Սերը մարդու ամբողջ կյանքն է, դրա նկարագրությունն ու իմաստը:

Շատ ճոխ ստացվեց երևի, բայց պատկերացրեք՝ մենք դառնում ենք գիտակից ու սիրում ենք: Սիրում ենք նրան, ով հոգ է տանում մեր մասին, ով մեզ ինչ որ լավ բան է նվիրում, ով մեզ ժպտում է, կամ պարզապես նրան, ով մեզ դուր է գալիս… Չեմ պատկերացնում կյանքն առանց սիրո, ոչ միայն իմը, այլև բոլորինը: Այո, ես բոլորի փոխարեն ասում եմ, որ չկա կյանք, որում սեր չլինի:

-Որո ՞նք են իսկական սիրո չափանիշները:

-Չափանիշնե՞ր: Էլ չմտածես նման բաներ: Սիրո մեջ չկան չափեր և նիշեր: Այնտեղ ամեն ինչը տանում է դեպի անսահմանություն…

-Կնախընտրես դո՞ւ սիրել, թե ՞ լինել սիրված:

-Չեմ ասի՝ երկուսը միասին: Չէ, ես միշտ նախընտրում եմ ինքս սիրել: Ավելի լավ է այդպես: Ինձ համար սեր նվիրելը մի փոքր ավելի հաճելի է, քան ստանալը: Ու պատկերացրու, որ բոլորն ինձ նման մտածեն՝ կսիրենք և կլինենք սիրված:

- Մեկի կողմից շատ սիրվելը տալիս է քեզ ուժ, մինչդեռ որևէ մեկին շատ սիրելը՝ քաջություն : Ի ՞նչ ես կարծում դու:

-Միայն կավելացնեմ՝ սերը տալիս է քաջություն, համառություն ու երջանկացնելու ցանկություն, իսկ սիրված լինելը այս ամենի արժանի պատասխանն է…

Վերադառնալով առաջին հարցին, ուզում եմ ասել՝ սերը մարդու անբաժան ընկերն է և միշտ ունի ուշադրության կարիք: