Մանկուց սիրել եմ բանակը, զինվորական համազգեստը, երազել եմ ծառայության մասին: Ես տարված էի բանակով, այնքան էի տարվել, որ ընդունվեցի պատանի երկրապահների ակումբ, երդում տվեցի: Սիրում էի բանակը, բանակային կյանքը: Ես վստահ էի, որ ծառայելու եմ և միշտ կծառայեմ, մտածում էի, թե բանակն ինձ համար է ստեղծվել: Բայց այն, ինչի մասին երազում էի մանկուց, օրերից մի օր փշուր-փշուր եղավ: Երազանքս մնաց օդի մեջ, երբ ես հանդիպեցի մի կնոջ: Քույրիկիս հետ գնացել էինք ատամնաբուժարան: Այնտեղ հերթ էր, մարդիկ սպասում էին, սպասելու հետ մեկտեղ՝ զրուցում: Սկսեցին զրուցել բանակից, ապրիլյան պատերազմից: Զրուցակիցների մեջ մի արտասովոր կին կար: Նա այնքան վստահ էր խոսում, պատմում պատերազմի մասին: Որոշեցի հարցնել այդ կնոջը, թե որտեղից գիտի այդ ամենի մասին:

-Կներեք, դուք այդքան ինֆորմացիա որտեղի՞ց ունեք բանակի ու ապրիլյան պատերազմի մասին: Որտեղի՞ց գիտեք, որ զինվորներին զենք-զինամթերքով չէին ապահովում, որ դիրքերում մեկ զինվորը պաշտպանում էր 200 մետր տարածք, որ…

Խոսքս կիսատ թողնելով՝ նա պատասխանեց.

-Արդեն 20 տարի է, ինչ ծառայում եմ: Կյանքիս 20 տարին տվեցի ծառայությանը, ու 20 տարվա մեջ ինչեր ասես, որ չեմ տեսել:

-20 տարի՞,- զարմացած հարցրի ես:

-Այո, 20 տարի ծառայել եմ:

-Իսկ որտե՞ղ եք ծառայել:

-Քելբաջարում: Կյանքիս 20 տարիներն անցկացրել եմ այնտեղ:

-Կամավո՞ր եք:

-Հա, աղջիկ ջան, կամավոր եմ: Կամավոր գնացի, բայց ոչ հայրենասիրությունից դրդված կամ հայրենիքիս համար:

-Իսկ ինչի՞ համար եք գնացել, եթե ոչ հայրենիքի:

-Գնացի, որ կարողանամ ընտանիքս ու 3 որդիներիս պահեմ: Ամուսինս էլ մահացավ թշնամու գնդակից, ու երեխաներիս խնամքը մնաց ինձ վրա, ես պետք է աշխատեի, որ կարողանայի պահել նրանց, ուրիշ ելք չունեի: Բայց փոշմանել եմ, որ կյանքս անցկացրել եմ բանակում: Հիմա կասես՝ ինչու: Որովհետև բանակն էլ առաջվանը չէ, առաջվանը չէ նաև կառավարությունը:

-Առաջվանը չէ՞, ի՞նչ եք ուզում դրանով ասել:

-Հիմա չեմ կարող ասել, թե ինչ նկատի ունեմ, կասեմ, որ ուղղակի ափսոսում եմ: Բանակում տեսել եմ ամեն ինչ ու դրա համար էլ այնպես արեցի, որ որդիներս չծառայեն: Ապրիլյան պատերազմից ես շատ բան եմ տեսել, ապրիլյան պատերազմը ինչ էր, որ: Այդ պատերազմին զինվորներին մեկ ավտոմատ էին տալիս, այն էլ՝ ժանգոտված, ու ասում էին՝ սահման պահեք: Ինչ-որ գրավել ենք, այդ ամենը մեզնից մի օր կխլեն հաստատ: Որ այսպես շարունակվի, էլի պատերազմ կլինի:

Այս խոսքի վրա բոլորը միանգամից լռեցին ու ընկան մտածմունքների մեջ:

Բանակը, ծառայելը, զիվորական համազգեստ կրելը երազանք կմնան: Այդ կնոջ խոսքերից հետո էլ չեմ ուզում ծառայել, բանակ գնալ, էլ մարդկանց չեմ ասելու, որ երկրապահ եմ, կոչում ունեմ: Ամեն բան փոփոխական է:

Բոլորովին վերջերս Կենտրոնական Բանկը հայտարարություն տարածեց այն մասին, թե 2018 թվականին աստիճանաբար կկիրառվեն և շրջանառության մեջ կմտնեն նոր ոճով և նոր «դեմքերով» թղթադրամներ: Ըստ այդ հայտարարության՝ հազար դրամի վրա կլինի Պարույր Սևակը, երկու հազար դրամին՝ Տիգրան Պետրոսյանը, հինգ հազար դրամին` Վիլյամ Սարոյանը, տասը հազար դրամին` Կոմիտասը, քսան հազար դրամին` Հովհաննես Այվազովսկին, հիսուն հազար դրամին` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ

Կենտրոնական բանկի պաշտոնական հայտարարությունում նշվում է. «Թղթադրամների թեմաները նախապես քննարկվել են Հայ Առաքելական եկեղեցու ներկայացուցիչների, մտավորականների հետ, հաշվի են առնվել նաեւ ՀՀ ԿԲ այցելուների կենտրոն քաղաքացիների ներկայացրած առաջարկները»:

Հայ Առաքելական եկեղեցո՞ւ:

Որպես Հայ Առաքելական եկեղեցու զավակ զարմացա, որ թղթադրամների վրա տպվելու են Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը:

Երբ 1993 թվականին առաջին անգամ թողարկվում էին առաջին դրամները, գիտակցվում էր, որ այն իրենից ներկայացնում է ազգային արժեք ու խորհրդանիշ: Բայց մեր ժամանակներում, երբ Թումանյանը դարձել է գյուղապետի ընտրությունների խորհրդանիշ, Իսահակյանը՝ խորհրդարանի, և առհասարակ, իսկ Մարտիրոս Սարյանը՝  նախագահականի, ուրեմն կարծում եմ՝ սխալ է «Մարգարիտները շաղ տալ խոզերի առաջ»:

Առաջին բանը, որ եկավ մտքիս, Հիսուս Քրիստոսի օրինակն է: Երբ նրան փորձելու համար հարցրեցին, թե.

-Օրինավո՞ր է մեզ համար կայսրին հարկ տալ, թե՞ ոչ:
Նա վերցրեց դրամը և շուռ տալով դեպի ժողովուրդը, հարցրեց.

-Ո՞վ է պատկերված:

-Կայսրը,- եղավ պատասխանը:

«Արդ, գնացեք տվե՛ք կայսրինը կայսերը, իսկ Աստծունը՝ Աստծուն»:

Հասկանալի է, որ Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը բացի հոգևորից նաև ազգային խոշոր դեմքեր են: Բայց  մտնում ենք եկեղեցի ու  ծնկում ենք  Լուսավորչի նկարի առջև՝ բարեխոսություն խնդրելով, Կոմիտասի Պատարագով հաղորդակից ենք լինում երկնայինին, ու չեմ ուզում, որ այդ նույն Լուսավորչի ու Կոմիտասի նկարը մի օր դրվի դիպլոմի մեջ ու տրվի գործատուին, հետո հասնի ոստիկանին՝  հանցանքը կոծկելու համար, հետո մտնի  բժշկի  գրպանը  և այդպես շարունակ:

Թող, որ կայսրինը մնա կայսրին, իսկ  Աստծունը ՝ Աստծուն…

Դա երևի մեր մեղքը չէ։ Մենք ոչ մի սխալ թույլ չենք տվել, ուղղակի ժամանակները փոխվում են, ու փոխվում ենք մենք էլ։ Դա հաստատ կապ չունի ո՛չ որևէ մեկիս մասնագիտության կամ նախասիրությունների, ո՛չ աշխարհագրական դիրքի ու ո՛չ էլ ֆիզիկական կամ հոգեկան վիճակի հետ։ Ուղղակի այդպես է, և վերջ։

Նրա մասին վերջերս բոլորն են մտածում՝ գրողները, լրագրողները, ֆիլմեր-մուլտֆիլմեր նկարողները, նրանք, ովքեր կյանքում ինչ-որ փոփոխության, շարժման ու մոտիվացիայի կարիք ունեն, անգամ նրանք, ում կյանքն ու աշխատանքը նորագույն տեխնոլոգիաների հետ է կապված։

Այսօր բոլորը նրա կարիքն ունեն։ Ու գիտե՞ք, ամենևին էլ կարևոր չէ, թե ինչ է նրա անունը, մազերը երկա՞ր են, կա՞րճ, թե՞ ընդհանրապես մազեր չունի։ Նա բարձրահասակ է կամ ցածրահասակ, խելացի է կամ՝ ոչ։ Երևի գեղեցիկ է, բայց դա էլ այս պատմության մեջ ամենակարևորը չէ։ Նա ընկերներ չունի, կամ, գուցե, ունի, չգիտեմ։ Էական էլ չէ։

Նա միայն իր ներկայությամբ, անգամ բացակայությամբ մեզ գրելու, նկարելու ու լուսանկարելու ուժ է տալիս։ Թեմա, գաղափար։ Թվում է, թե առանց նրա էլ մենք ամեն ինչից գլուխ կհանենք, բայց ոչ։ Չէ՞ որ նրանով էր Մաթևոսյանը՝ Մաթևոսյան։ Չէ՞ որ առանց նրա աշխարհի գրեթե բոլոր լուսանկարները դատարկ ուղղանկյուններ կլինեն միայն։ Չէ՞ որ առանց նրա կիսատ կլիներ այն աշխարհը, կյանքը, որի մասին Փելեշյանի ֆիլմերն են։ Առանց նրա ու նրա օրինակն ունենալու ոչ մի լրագրող չի կարող պատկերել այն, ինչն իսկապես պետք է մարդկանց։

Իսկ մարդուն իր իսկ տեսքով հերոսներ են պետք։ Չէ, հասկացեք, խոսքս Բեթմենի, Շերլոկի կամ պատմության գրքերից մեզ ծանոթ հերոսների մասին չէ։ Մեզ իսկական, հասարակ, բայց յուրահատուկ հերոսներ են պետք։ Մեկը, ով մարդուն ապրել կներշնչի, մեկը, ում օրինակով մարդն ավելի ուշադիր կլինի իր շրջապատի, նրա խնդիրների, ձախողումների ու հաջողությունների նկատմամբ։

Հուլիսի սկզբին՝ մեկ ամբողջ շաբաթ ամառային դպրոցում լրագրության մեջ նորագույն տեխնոլոգիաների ներառման մասին էինք խոսում, սովորում ծրագրեր, որոնց միջոցով սովորական հոդվածը աչքի և ուղեղի համար ավելի հաճելի կլինի, սովորում էինք սովորական լուսանկարը կենդանացնել, դարձնել, այսպես կոչված, «ինտերակտիվ» լուսանկար։ Սովորում էինք բոլոր համակարգչային ծրագրերն, ու, երբ թվում է, թե արդեն ամեն բան ունենք լավ լրագրող լինելու համար, հասկանում ենք, որ չկա ամենակարևորը։ Չէ՞ որ մեզ հերոսներ են պետք։ Իրական, իսկական հերոսներ։ Նրանք, ում մասին կարող ենք պատմել։ Նրանք, առանց որոնց լրագրությունը այդքան ազդեցիկ չի կարող լինել։ Առանց որոնց ընթերցողի համար հետաքրքիր ոչինչ չի լինի։

Նույն դասընթացի ընթացքում պատահաբար Լևոն Քալանթարին հանդիպեցինք, կիսվեցինք մեդիա ճամբարից ստացած տպավորություններով, նորից Փելեշյանից խոսեցինք, նրա ֆիլմերից, գրքից։ Ասում էր՝ նրա նման մարդու գրքերը պիտի հազարավոր օրինակներով տպվեին, փոխարենը՝ սիմվոլիկ ինչ-որ քանակ… Իսկ մեզ հերոսներ են պետք։ Մեզ մեր կողքին ապրող մարդիկ են պետք՝ իրենց կյանքով, գործերով։