1988 թվական, դեկտեմբերի 7, Գյումրի, Սպիտակ:
Հարցազրույց այն մարդու հետ, ում ընտանիքը ևս դարձել է այդ ցավը կրողը:
-Բարև, Քրիստափոր պապի, ինչպե՞ս ես: Կոլյա պապին եկե՞լ ա Արամի գերեզման: (Քրիստափոր պապին Արամի հորեղբայրն է):
-Լավ եմ, բալաս, տու լավ իլես: Տատին հո՞ւնց ա: Հա շուտ են եկալ քացալ:
-Ես էլ ուզում էի խոսել իր հետ: Պապի ջան, Արամի մասին մի փոքր կպատմե՞ս, պատմիր նրա մանկության մասին:
-Հա, հո՞ւնց չեմ պատմի: Ծնվալ ա 1966 թվականի մայիսի 25-ին, շատ ինք ուրախացալ, շատ-շատ, Արամս ուրիշ էր, ուրիշ:
-Որտե՞ղ է դպրոց գնացել:
-Արամս Սիսիանըմ ա սվերալ: Ստե սվերավ պրծավ, Կոլյան տարավ Լենինական: Ունդունիլ տվանք Սիսիանի Տրիկոտաժի ֆաբրիկա, եդավ ուրան շատ գովացին: Մի թուղթ տվան, ասան` տարեք թող Երևան սվերի, էս խոխան շատ խելացի ա: Սվերիլի հետ միաժամանակ աշխատըմ էր: Արամիս վեր պիտի տանինք Գյումրի, էտ վախտ ուրա տնօրենը եկավ, ասեց` Արամ ջան, գնա սովորի, կվերադառնաս ու իմ տեղը կնստես: Հա, թենց պաներ:
-Արամին շա՞տ էիր սիրում:
-Է~, բալաս, էնքան շատ եմ սիրալ, ինքը ինձ հունց տեսնմ էր, ասմ էր. «Մեծ պապի, օգնելու բան կա՞»:
-Իսկ Արամի երազանքների մասին գիտեի՞ք:
-Է~, Արամս երազմ էր կար, իրա աշխատանքի վայրմ տնօրեն նստեր, սիրած ալ ուներ: Հա, մի գոզալ աղջիկ: Բայց Արամիս Գյումրի քինալը խորտակեց ուրան: Առաջի երկու տարին Գյումրիում ճանաչվեց ուրա խելքավ, բայց երրորդ տարին չտեսավ խոխաս:
-Որտե՞ղ է եղել Արամը երկրաշարժի ժամանակ:
-Արամս զաչոտնին հանձնալ ա, համլսարանան տուս եկալ: Համալսարանի առաջին սպասալ ա ընկերուհուն: Ընկերուհու մհար թոխտա կիրալ, վեր տանի քննության վախտ տա ուրան: Հունց երկրաշարժը զգացալ ա, քացալ ա սիրածին փրկի, ընդանա եդը երկուսավ մնացալ են փլատկի տակ:
-Իսկ փրկել հնարավոր չէ՞ր:
-Հնարավոր էր: Մունք, որ լիսանք երկրաշարժի մասին, Կոլյան տանան տուս եկավ, քաց Լենինական, հսալա, մինալ լիսալ ա Արամիս սասը. «Պապա~, օգնի, պապա, փրկեք ինձ»: Պանելների տակին էր մնացալ խոխաս: Մինչև խոխիս հանալ են, էլ չկար: Արամս, ա~խ, Արամս ուրիշ էր:
-Իսկ ընկերուհին փրկվե՞ց:
-Չէ, երկուսն ալ մահացան: Արամս Կոլյի մինուճարն էր, բայց իրա մահից 2 տարի հետո Աստված մեզ երջանկացրեց նորից`Դավիթս ծնվեց:
Գերեզմանի ճամփան սառցակալել էր, բայց այդ սառույցը ոչինչ էր նրանց սառած սրտի համար:
«Դեկտեմբերի 7, սովորականից տաք օր…
Անցան տարիներ: Այսօր ամեն անգամ հիշելով այդ օրը, աչքերս արցունքով են լցվում: Այդ օրը շենքի ավերակների տակ մահացավ տատիկս` ով անգիտակցաբար փրկեց իմ և քեռուս կյանքը, մորաքրոջս ամուսինը` Աշոտը, իմ 11 համակուրսեցիները, ովքեր այդ օրը դասի չեկան, և բազում այլ մարդիկ, ովքեր թանկ էին մեզ համար»:
Պապս ընդհանրապես հեշտ չի խոսում իր անցյալից: Բայց այս օրը բացառություն էր ու պատմեց:
Մինչև իջել էին հինգ-վեց մետր բարձրությունից, շենքերի մարդիկ արդեն դուրս էին եկել: Պապս վազելով է, տուն գնացել: Էստեղ էլ են մարդիկ հավաքված եղել: Վազելով գնացել է դպրոց (որտեղ փոքր աղջիկն էր սովորում), բոլոր էրեխեքը դուրս էին եկել: «Ոչ մեկի հագին կուրտկա չկար: Էն ժամանակ դպրոցներում տաք էր, դասերին կուրտկով չէին նստում: Էն է, թե էրեխեքն ասեցին՝ մրսում են, գնացի ներս, ձեռքս ինչքան կուրտկա ընկավ, դուրս հանեցի:
Հռիփսիկին գիտե՞ս, ինքը դե ոտք չունի: Մնացել էր պանելների տակ: Երևան տանելու ճամփին խեղճ աղջկա ուշքը մի քանի անգամ գնաց: Կաշին, երակները, ոսկորները… Բան չէր մնացել ոտքից: Բժիշկներն ասեցին, որ պետք է կտրեն:
Աչքերս լցվում են, որ հիշում եմ պապիս պատմելը: Էդ մարդիկ ապրել են, իրենք իրենց կյանքն են ունեցել, ու մի օր…
12:30 էր, երբ սենյակս լուսավորվեց կրակի բոցից ու լսեցի այրվող խոտի ձայնը, վեր թռա տեղիցս ու տեսա, որ մեր հարևան Պայծառ տատիկի խոտը, որ գտնվում էր գոմի տանիքում, ամբողջությամբ այրվում է: Միանգամից բարձր ձայնով կանչեցի մերոնց, որ նրանք էլ արթնանան: Բոլորս վախեցած էինք ու չգիտեինք` ինչ անել, ու ընդամենը հինգ րոպե հետո գյուղի մեծ մասը արդեն կրակի մոտ էր: Առաջին բանը, որ արեցի արթնանալուց հետո, փրկարարներին զանգելն ու տեղեկացնելն էր: Մինչև փրկարարների գալը գյուղացիները փորձեցին հանգցնել կրակը, որովհետև վտանգը մեծ էր, որ կանցնի նաև դեպի մեր տան կողմը: Բայց դա էլ բարդ գործ էր, քանի որ հարևաններից ոչ մեկի բակում ջուր չկար. ջուրը դույլերով, կաթսաներով, շշերով և ով ինչով կարող էր, բերում էր գյուղի աղբյուրից: Ահավոր պահ էր, երբ աչքիդ առաջ վառվում էր քո ամբողջ մի տարվա աշխատանքը, երբ բարձր ձայնով կանչում էր տատիկը. «Ա՜յ, անջատեք, անջատեք կրակը»: Բայց ամենավատը դա չէր: Կրակը տեսնելով, Պայծառ տատը արագ դուրս էր եկել տնից, այնտեղ թողնելով իր քրոջը՝ Սաթո տատին, ու վախենում էր նրա համար, իսկ կրակը անընդհատ տարածվում էր: Չէին կարող Սաթո տատին էլ դուրս հանել տնից, որովհետև վառված փայտերը ընկնում էի դրսից տուն տանող ճանապարհի վրա: