Չկա մի մեծ ուժ, որով կարելի է չափել այն անձի հայրենասիրությունը, ով իր կյանքը պատրաստ է զոհաբերել հանուն հայրենիքի:

Գիտեք, երբ ամեն կրակոցի հետ աչքերը փակվում ու հետո նորից բացվում են, թվում է, թե վերածնվել ես:

2020 թվականը շատերի համար վերածնունդ էր:

Շատ ընկերներ կորցրեց մարտի դաշտում, բայց հավատն իր մեջ չկորավ, ապրելու հույսը երբեք չմարեց… Արթուրը.

-Սեպտեմբերի 26-ն էր, ասել էին` կսկսվի կռիվը, արթուն մնացեք, բայց ոչ մի բան չեղավ, տեխնիկայի ձայն անգամ չէր լսվում, տարօրինակ լռություն էր: 27-ին ժամը առավոտը յոթին տաս պակաս կապ տվեցին, որ գնանք հանգստանանք, ոչ մի բան չկա էլ: Ու…

Ու մեզ երբևէ հարց տվեցի՞նք, թե ինչպես: Երբեք չեմ սիրել հզոր բառը, որովհետև հզոր լինում են լեռները, ձայնը, ամպի որոտը, բայց ոչ մարդը: Սակայն պատմություններն ապացուցել են, որ հայ որդիները հզոր են: Իսկ թե ինչու՞:

-Յոթն անց հինգ րոպեին, որքանով որ հիշում եմ, առաջին անօդաչուն տեսանք, թե ոնց ա գալիս մեր պոստեր: Բայց մեր հակաօդային պաշտպանությունը լավ գործեց, ու շատ էինք ուրախացել, որը երկար չտևեց: Իրար հետևից սկսեց հրետանիով ռմբակոծումը: Մեզ ասում էին, որ պատրաստվենք, բայց չէինք կարում շարժվենք, չէինք հասկանում` ինչ ա կատարվում, ինչ ա սպասվում: Էս ամեն ինչին հաջորդեց առաջին զոհը: Չգիտեինք` ինչ անենք, չէինք հասկանում` ինչ ա կատարվում: Մի քանի ժամ կռվելուց հետո նահանջ հրաման են տալիս, պետք էր գնայինք հետ: Հաջորդ օրը առավոտ 5-ին պատրաստվում էինք, որ գնանք ու դիրքը հետ վերցնենք: Բայց իրենք տանկերով նորից առաջ էին գալիս, մի տանկ շատ դժվարությամբ, բայց խփեցի ու խոցեցի:

Ինչ հետաքրքիր է, չէ՞, պատերազմի ընթացքում, երբ հաջողություն ես ունենում, ժպտում ես, հպարտանում, բայց երբեք չես իմանում, արդյոք մի օր կհաջողվի՞ անձամբ պատմել բոլորին քո սխրանքների մասին, թե ոչ: Կամ երբ փոքր ժամանակ զենքերով ու տանկերով խաղում ես, չգիտես, չէ՞, որ մի օր դրանց չափերը բազմակի մեծ են լինելու քո պլաստմասե խաղալիքներից, որոնք հազիվ քերծում էին ձեռքդ:

-Մեզ տարան ուրիշ խրամատներ, սկսեցինք այնտեղ կռվել: Օր-օրի զոհերը շատանում էին, իսկ մարդիկ էլ ավելի շատ էին փախնում: Իսկ երբ ընկերներիս անունն էի լսում զոհերի շարքում, լուռ մտածում էի ու ոչինչ չէի կարողանում ասել: Վատ է իհարկե, բայց զոհի անուն լսելը սովորական էր դարձել: Ու իմանում եմ, որ ընկերներիցս զոհվել են, մի հոգին անհետ կորած, լուր չկա, չգիտեի` ինչ անեմ: Հոկտեմբերի 22-ն էր, որ ինձ մի քանի հոգու հետ տարան այլ վայր, որպես այլ ջոկատ (անվտանգության նկատառումներից ելնելով չի նշվում): Մի քանի օր հետո մեզ տարան Քարին Տակ, էնտեղ հակառակորդը շատ զոհեր ուներ: Բարձրանում ենք Շուշի, 4 օր շրջափակման մեջ լինում ու կռվում, վիրավորներին չենք կարողանում իջացնենք: Նոյեմբերի 7-ին նահանջի հրաման են տալիս ու մի կերպ, բայց ձորերով կարողանում ենք իջնել Ստեփանակերտ: Կարողանում ենք 3 վիրավոր էլ տանել մեզ հետ մինչև բուժկետ: Գնում ենք, միանում ենք մեր գումարտակին:

Իսկ Արթուրը բանակ է զորակոչվել մեծ սիրով ու սպասումով: 6 ամիս ծառայել է Գյումրիում` ուսումնական գումարտակում, հակատանկային դասակում: Նրա համար ևս սկզբից դժվար է եղել տնից հեռու: Բայց ըստ նրա, հետո սովորեց: Կես կատակ – կես լուրջ, բայց դե հարմարվող ազգ ենք, չէ՞:

Արդեն 6 ամիս հետո Արցախ, Հադրութ, 1-ին պաշտպանական շրջան, որպես հակատանկային դասակի հաշվարկի հրամանատար՝ կրտսեր սերժանտ: Մինչ բանակ զորակոչվելը սովորել է Վանաձորի պետական համալսարանի հենակետային վարժարանում: Կարծում եմ, բոլորն էլ կհիշեն, թե ինչ ուրախությամբ էր նշում, որ կատարյալ առողջ է և կարող է զորակոչվել բանակ: Նրա մասին բնութագրերը միշտ էլ վկայում են, որ նրա անկոտրում ոգին պատրաստ է եղել պայքարելու հանուն հայրենիքի:

-Ուզում էի գոնե մի անգամ էլ հարազատ մարդկանց տեսնեի:

Բայց Աստված գթաց նրան ու հարազատներին տեսնելու իր ցանկությունը կատարվեց: Արթուրի պատմությունը սկսեցինք վերջից դեպի սկիզբ գնալով, անհերթ հաջորդականությամբ, քանզի այն, ինչ գեղեցիկ է, միշտ էլ պետք է վերջում հնչի, որպես նոր ուղու սկիզբ: Նրա կամքը, պատերազմի դաժան 44 օրերը, ընկերների մասին լուրը….

Անհավատալի կամք է պետք, որ դիմանաս այս ամենին: Իսկ նրանք դիմակայել են ու շարունակում են ապրել, ստեղծագործել, հանուն ոչ միայն իրենց փրկված կյանքի ու ընկերների հիշատակի, այլ հանուն իրենց հայրենիքի, քանի որ սահմաններից այս կողմ հայրենիքը ևս սիրել ու կառուցել է պետք:

Պատերազմը ավարտվել է, բայց տղաների պատմությունը միշտ էլ ինչ-որ կետում մի մեծ հարցականով գրվելու է. «Իսկ ինչո՞ւ հենց մենք ու մեր հայրենիքը»…

Կապուտաչյա երկնքից աշխարհի ամենամեծ ու լուսավոր արևն իր շողերով փաթաթվում է ինձ և ողջունում: Իսկ ես արթնանալուս պես վազում եմ պատշգամբ, նայում նրան, ժպտում ու հեռանում: Այդ արևը նման չէ սովորական դեղնանարնջագույն արեգակին, որ պարզապես կա մեզ ջերմացնելու, մեր ամենօրյա աշխատանքին նպաստելու համար: Ինձ գրկողն իմ արևն է, որն իր մեջ ամփոփում է նվիրվածություն, անսահման մեծ կարոտ, աննկարագրելի շատ տաքություն՝ սառած, որին չի կարող փոխարինել ոչ մի ջերմացնող սարք: Չէ՞ որ ջերմությունը ձեռքերի մեջ է, ոչ թե հոսանքի: Չէ՞ որ ջերմությունը զգում են ոչ թե մի ամբողջ վառվող ակնթարթ, այլ ապրում ջերմությամբ ողջ կյանքի ընթացքում: Ցավոք, մեզնից յուրաքանչյուրն իր ջերմության մասնիկը կորցրեց, տալով արևին, ավելի ջերմացրեց Երկնաշխարհը… Իսկ Երկրաշխարհս դատարկվեց ու մասնատվեց: Բայց գիտե՞ս, ամենասարսափելին այսքանի մեջ ջերմության պակասը չէ, որովհետև ես կիրակի օրերին քո տուն եմ գալիս,  քեզ համեղ կոնֆետներ բերում ու նեղանում, որ չես ուտում:  Հիշու՞մ ես, նախկինում ափսեի մեջ ոչ մի կոնֆետի կտոր չէիր թողնում:

Գալիս ու սառած հողաթումբն եմ գրկում, մեկ-մեկ այնքան եմ ջղայնանում, որ ուզում եմ մասնատել այն քարի կտորները, որ բաժանում են քեզ ինձնից, ինձ` իմ արևից. ուզում եմ շուտ հասնել, գրկել, տաքանալ ու ասել կներես. Կներե՜ս, որ դու քո տեղում ես, իսկ ես, նա, մենք` ոչ…

Երևի մտածում ես պարտավորված եմ քեզ կոնֆետ բերում, որ նախկինի պես հերթական անգամ չնեղանաս ինձնից… Լսի՜ր, իսկ գուցե կոնֆետները փոխանցեմ Աստծուն, ու դրա դիմաց քեզ՝ ամենաքաղցր  ու թանկարժեք կոնֆետը վերցնեմ: Աստված կտա, հաստատ գիտեմ, կտա՜… Թանկագին կոնֆետ, թանկագին կյանքի համար… Հավերժական ու երբեք չկոտրվող կոնֆետն արևի համար, արևի դիմաց:

Համառ քայլերով մոտեցա եկեղեցուն, աղոթեցի քո հոգու հանգստության ու լուսավորության համար:

Սիրտս ասում է՝ կգա՜ս ու գծածդ երազանքներն առանց հերթի իրականություն կդարձնես: Մեղադրում ես չէ՞, ինձ, հիմա էլ ես եմ քեզ մեղադրում գնալուդ ու բոլորիս աշխարհը քեզ հետ տանելու համար: Խամրեցին վրձնիս գույները, որ պատրաստվում էին մի ամբողջ կյանք քեզ ներկել ուրախության գույներով:

Ես կարոտում եմ քեզ, քո` ինձ ժպտալը, նույնիսկ քո կոպիտ հումորները, կարոտում եմ անգամ քո` ինձ նեղացնելը…

Եթե նույնիսկ աշխարհը կործանվի պատերազմի ալիքներից, դու վեր կհառնես ու կարոտիդ ու սիրուդ գումարի քառակուսիով կլցնես աշխարհը. մե՜ ր աշխարհը:

Մի ամբողջ հոգի կարոտ սպասում է քեզ, ես հավատում եմ քո գալուն:

Դու արևահրեշտակ ես, զինվո՛ր, այնքան կարևոր, որքան անունդ և այնքան թանկ, որքան սրտիդ ամեն բաբախյունը… Ես քո տանն եմ, դու ինձ գրկում ես ու ջերմացնում վերևից:

Իսկ հետո գալիս է գիշերը, և արևը քնում է, իմ պատշգամբի հյուսիսարևելյան աջ կողմում աստղն է շողում, քո անունով աստղը, որ իմ սխալվելու, ընկնելու պահին կանգնեցնում ու սթափեցնում է ինձ:

Արևը, աստղը, աշխարհը մեկ տարի անց էլ, աշխարհի՝ տարիների չափման սանդղակի չափ, դարեր էլ անց կմնան նույնն ու իմը…

Բացահայտում չեմ անի, եթե ասեմ, որ պատերազմից հետո սարսափելի  փոխվել է կյանքը։

Ես մարդ եմ, ով մինչև պատերազմ հաճախ էր լինում Եռաբլուրում։ Պատերազմից երկու օր առաջ էլ Եռաբլուրում էի՝ իմ Մոնթեի հետ սրտոտ զրույցի։ Այո՛, հաճախ այնտեղ  Մոնթեի հետ ավելի մտերմիկ զրուցելու համար եմ գնում։ Նա իմ ոգեշնչումն է, իմ ուժը, էներգիան, գաղափարախոսությունը։ Իմ գիտակցական կյանքը սկսվեց այն օրից, երբ սկսեցի ուսումնասիրել ու սիրել Մոնթեին, երբ Մոնթեով հասկացա հայ լինելս։ Ինչևէ… Երկար կխոսեմ Մոնթեի մասին, բայց հիմա ասելիքս այլ է։

Կյանքն ինձ համար փոխվեց չափազանց կտրուկ ու առանց ինձ հաշվի առնելու։ Ես կորցրի ու գտա…ինձ։ Պատերազմներ ապրեցի հոգումս։ Չգիտեմ՝ որն եմ հաղթել և որը՝ պարտվել, բայց գիտեմ, որ իմ պատերազմը ոչ մի պարագայում դեռ ավարտված չէ։

Կյանքն ինձ համար փոխվեց այնպես, որ հիմա Եռաբլուր գնալ ամեն օր եմ ուզում, բայց այլևս չեմ կարողանում։ Չի ստացվում։ Իմ հասակակիցներին, իմ ընկերներին այնտեղ տեսնել ու շարունակել ապրել… Մի տեսակ չի ստացվում։ Եթե մարդիկ կան, որ մտածում են, թե ժամանակ կանցնի, ու զգացմունքներն ու զգացումները կբթանան… Ես մտածում եմ, որ սրտով զգացածը երբեք չի մոռացվում, չի բթանում, չի՛ անցնում հոգու ցավը։ Գուցե մենք սովորենք լռել այդ մասին, բայց մի՞թե ներսի պատերազմը կլռի այդպիսով։

Պատերազմից հետո կորցրածս երբեք հետ բերել չեմ կարող, ինչպես շատերս՝ կորցրածի գինը հասկացած…

Պատերազմի մասին խոսելիս թվում է, թե այն դեռ չի ավարտվել, որ դեռ լսում ենք խուլ կրակոցներ ու մահաբեր ձայներ պատերազմի դաշտից։ Երբեք չեմ կարող մոռանալ այն օրերը, երբ միակ հույսս աղոթքն էր առ Աստված։ Հեռախոսս ձեռքիս՝ սպասում էի։ Չգիտեմ էլ՝ ինչի էի սպասում։ Վախենում էի գիտակցել, որ ստացված լուրերը կարող են անդառնալի լինել։ Անդադար ու անվերջ սպասումի օրեր էին… Եվ ցավոք, շատերիս համար այդ սպասումը դեռ ձգվում է։

Անտանելի ցավերից ու կորուստներից հետո, երբ թվում էր, թե իմ կյանքն այլևս երբեք շարունակվել չի կարող, ես մի լույս գտա՝ պատերազմից հետո ապրելու։ Որպես համեմատություն կարելի է ասել այսպես. Պատկերացրեք՝ մոլորված քայլում եք  մութ անտառով, ու մեկը ձեզ լույս է բերում։ Իմ դեպքում այդ մեկը պատերազմի հերոս Ավետիսյան Տիգրանն է, ով  իր կյանքից հետո «ցանկացել» է ինձ կյանքի նոր շունչ տալ։ Նրա շնորհիվ է, որ ես հավատում եմ հրաշքներին, ճակատագրին, Աստծո զորությանն ու նրա կամքի իշխանությանը։

Թվում է՝ երեկ էր, բայց արի ու տես, որ շուտով երկրորդ տարին կլրանա։ Ես մի բան եմ նկատում, որ ժամանակի զգացումը կորցրել եմ։ Եվ դա բացատրում եմ նրանով, որ չե՛մ հաշտվել մեր կորուստների հետ։ Իմ սերնդակիցներն անպայման ինձ շատ ավելի լավ կհասկանան. մանկության ընկերները, որոնց հետ ուրախ ու տխուր օրեր ես կիսել, կռվել, ժպտացել, ազգի հերոս են դառնում։ Ու դու երբեք չես հաշտվում իրողության հետ, որովհետև իրենց հիշում ես միշտ զիլ ծիծաղով ու մանկական խենթություններով։ Ես շա՜տ կուզեի միշտ այդպես հիշել իմ լույս֊ընկերներին…

Երբ ուզում եմ կամ փորձում որևէ մեկին խորհուրդ տալ, մոտիվացիա տալ, ոգեշնչել, պարզապես մաղթում եմ սիրել մեկին և սիրվել նույն այդ մեկից։ Պատերազմից հետո ես հասկացա, որ կյանքի շարժիչ ուժը, մոտիվացիան սերն է՝ հայրենիքի, ծնողների, ընտրյալի, ընտանիքի հանդեպ։ Սերը բարձրագույն ու մաքրամաքուր արժեք է։

Սերը, ինչպես և հայրենիքը, անհնար է սահմանել կամ սահմանների մեջ դնել։ Բայց բոլորս էլ ենթագիտակցորեն ունենք մեր սահմանները։ Ինձ համար սիրո ու հայրենիքի սկիզբը Եռաբլուրն է՝ Մոնթեն, որ Արարատին է նայում՝ իր հովանու տակ ապահով պահելով մեզ համար հայրենիք կերտած մյուս Տղերքին, հերոս Տղերքին։

Սերը, այո, անսահման է, իսկ հանուն հայրենիքի արված այսքան զոհողությունները դրա վառ ապացույցն են։

Ես երազում եմ հայրենիքին տալ այնպիսի որդիներ, որոնք արժանի զավակ, նվիրյալ, օրինակելի հայ ու անկոտրում հայրենասեր կլինեն, չէ՞ որ մեզ այսօր էլ Մոնթեներ պետք են՝ փրկելու հայրենիքն ու պատիվը մեր վեհ։

Բոլորիս անսահման սեր, նվիրում, հայրենասիրություն ու խելամտություն եմ մաղթում, որ մեր ձեռքերով կերտենք մեր որդիների խաղաղ, պայծառ ու ապահով ապագան։ Ի գործ…

«Գնալ երազանքի հետևից, սիրել և հանդուրժել մարդկանց իրենց բազմազանությամբ և աշխարհը նվաճել այն կատարելության բազմազանությամբ, որ վաղն ավելի լավն է լինելու»,-մեջբերեց ՀՊՄՀ ռեկտոր  Սրբուհի Գևորգյանը` 44-օրյա պատերազմում զոհված Ալեն Մարգարյանի խոսքերը։

Արցախի Հերոս Ալեն Մարգարյանի 23-րդ տարեդարձը նշվեց հարազատ համալսարանում`փետրվարի 11-ին։

Միջոցառմանը ներկաները ՀՊՄՀ բանասիրական ֆակուլտետի բակում տեղադրված  խաչքար-հուշաքարի մոտ ծաղիկներ խոնարհեցին, ինչից հետո Կուլտուրայի ֆակուլտետում բացվեց քանդակագործ  Մկրտիչ Արզումանյանի հեղինակած Ալեն Մարգարյանի կիսանդրին։ Նույն ֆակուլտետի կարմիր դահլիճում էլ շարունակվեց հուշ-միջոցառումը։ Ներկայացվեցին երաժշտական, պարային համարներ` համալսարանի փողային նվագախմբի, «Բերդ» պարային համույթի, հենակետային վարժարանի սաների և երգիչ Գոռ Սուջյանի մասնակցությամբ։

-Ալենը կրթելու մեծ առաքելություն ուներ և այդ տարիքում հասցրել էր ունենալ բազում հաջողություններ ու ձեռքբերումներ գրեթե բոլոր ոլորտներում»- խոսեց ՀՊՄՀ ռեկտորի ժամանակավոր պաշտոնակատար Սրբուհի Գևորգյանը` ավելացնելով,- Նա երիտասարդ էր, որը ձգտում ուներ ուսանել և մանկավարժական փորձը փոխանցել: Սա պատահական չէ, քանի որ նա ընտրեց հենց Հայկական Պետական Մանկավարժական համալսարանը։

Ալեն Մարգարյանի ծննդյան առթիվ  Սրբուհի Գևորգյանը հերոսի  մորը՝  Նազելի Տերտերյանին հանձնեց «Մանկավարժական համալսարան» մեդալը։

-Արժևորեց ամենից շատ հայրենիքը, սերը դեպի հայ ժողովուրդը և անսահման անձնուրացությունն էլ դարձավ տխուր, բայց շատ հպարտ վախճան,-որդու մասին խոսեց Նազելի Տերտերյանը,-Սիրում էր կրթվել ու կրթել, հնարավորություն ունենալով` չօգտագործեց, դարձյալ ապացուցելով, որ ինքն ուրիշ է, ինքն այլ արժեհամակարգի կրողն է։

Հերոսի մայրը հպարտությամբ հայտնեց, որ աշխարհի տարբեր երկրներում ամեն օր Ալեններ են ծնվում։

Նազելի Տերտերյանը նաև  խոսեց «Ալեն Մարգարյան» բարեգործական հասարակական-կազմակերպության հետագա առաքելության մասին` տեղեկացնելով, որ շուտով կհիմնվի «Ալեն Մարգարյանի» անունը կրող կրթահամալիր, որտեղ սովորելը կլինի պարտավորեցնող, բայց միևնույն ժամանակ, հաճելի ու պատվաբեր։

Խոսեց նաև «Ալեն մոլորակը մեր մոլորակում» գրքի հեղինակ, ՀՊՄՀ հենակետային վարժարանի 10-րդ դասարանի սան Արման Վարդանյանը։

-Այս գրքի էջերը անվերջ են, ինչպես Ալեն մոլորակը, ինչպես Ալենի երազանքները, սերը։

Արմանը նշեց, որ չնայած գիրքը պատերազմում անմահացած հերոսի վառ հիշատակին է նվիրված, սակայն ոչ պատերազմի մասին է, ոչ մահվան։

-Գիրքը ներքին բոլոր պատերազմները հաղթահարելու և որակյալ աշխարհաքաղաքացի լինելու մասին է,-հավելեց հեղինակը։

Խոսելու և հիշողություններով կիսվելու հնարավորություն ընձեռվեց նաև Ալենի կուրսընկերներից Էլեն Խաչատրյանին։

-Նա մեր մոտիվացիան էր, ոգևորում ու մոտիվացնում էր բոլորիս, անգամ այն ժամանակ, երբ տրամադրություն չունեինք ոչնչի համար։ Ալենը լույս էր, գրկելու մեծ տաղանդ ուներ և իր գրկախառնությամբ կարող էր մոռացնել տալ ցանկացած տխուր պահ։ Գիտեի, որ գալու է մի օր, երբ խոսելու եմ նրա մասին, բայց այն ժամանակ, երբ ֆիլմերից մեկը Օսկար կստանար… Սակայն նա ընտրեց հերոսանալու այլ տարբերակ։

Էլենը խոսքը եզրափակեց.

-Ալենը միշտ ներկա է ու միշտ մեր կողքին։

Հուշ-ցերեկույթի ավարտին ցուցադրվեց հերոսի անցած ուղու մասին պատմող կարճամետրաժ ֆիլմ, որից հետո ներկաները այցելեցին Եռաբլուր պանթեոն։

«Կյանքի իմաստը վաղվա օրվա ավելի լավը լինելու հավատի մեջ է»։