Երբևէ մտածե՞լ ես, թե ինչ կլիներ, եթե մարդիկ չհայտնագործեին գրիչը: Բոլորը կսկսեին հավ կամ աքլոր պահել և անընդհատ դրանց փետուրները պոկել ու թաթախելով թանաքի մեջ գրել:

Կամ դպրոցում, որ հարցնեն` ինչի՞ տնային չես գրել, կպատասխանեիր, որ փետուրիս ծայրը քոռացել է: Հետաքրքիր կլիներ, չէ՞:

Բայց գիտե՞ք, որ այդ անշունչ «էակը» շատ խելացի է: Օրինակ, ուսուցչուհին դաս է հարցնում ընկերներիցս մեկին, ով չի սովորել, հետո բարկանում է, ասելով` «Նստի՛ր, երկուս», ու հենց գրիչը տանում է, որ «երկուսը» դնի մատյանի մեջ, գրիչը սկսում է չգրել: Մինչև ուսուցչուհին հասկանում է, որ իրեն նոր գրիչ է պետք, հնչում է զանգը, և ընկերս չի ստանում այդ չարաբաստիկ «երկուսը»: Վերջ, գրիչը փրկեց ընկերոջս…

Իսկ, եթե լուրջ, ապա այդ փոքրիկ սարքը կախարդական էակ է, և առհասարակ մեր շրջապատում շատ չնչին բաներ, երբեմն ուշադրության կարիք ունեն, և արժե մտածել, թե ինչ կլիներ, եթե դա չլիներ:

Գնալով կյանքը զարգանում է, ու մեր 100 դրամանոց գրիչներին փոխարինելու են գալիս գերհզոր գրիչներ: Ի՞նչ գիտենք, շատ հնարավոր է, որ տարիներ հետո գրիչը դառնա փետուրի պես հին: Բայց հիմա, շատ լավ կլիներ, որ իմ գրիչը այսքանը գրեր առանց ինձ: Կամ թեմատիկի ժամանակ, գրիչը դնեիր տողի վրա, ու այն լուծեր այդ անլուծելի թվացող առաջադրանքը:

Բայց չէ, էէէ…. Առանց գրչի էլ մի բան չի: Գրիչները իմ կյանքում թողել են մի անմոռանալի վերք: Դա իմ աջ ձեռքի միջնամատի վրայի կոշտուկն է, որը ինձ ամեն անգամ հիշեցնում է, որ դրա պատճառը գրիչը ուժեղ սեղմելն է:

Բայց մի գաղտնիք բացահայտեմ. ես աջն ու ձախը հենց այդ կոշտուկով եմ տարբերում:

Մինչ ես այսքանը գրում էի, կոշտուկ արդեն կարմրեց, ու ինձ թվում է, որ այն ավելի կմեծանա, եթե շարունակեմ: Այնպես որ, կարևորեք գրիչները և մի մոռացեք թույլ սեղմել կոշտուկներից խուսափելու համար:

-Հա՜ս, Հաս ջան, ի՞նչ ես անում։

-Հա, մամ, դաս եմ անում։ Ի՞նչ կա։

-Լավ, լավ, դասերդ արա։ Ուզում էի` սուրճ եփեիր։

«Դասերդ արա»: Էնքան էլ հեշտ են ասում, կարծես մեկ-երկու րոպե, ու կվերջանան դասերդ, կամ էլ թեկուզ` մեկ-երկու ժամ։ Բայց չէ՜, ժամեր շարունակ, մինչև ուշ գիշեր։

Լավ, շարունակենք «տառապելը»։

Վա՜յ, էս իմ հեռախոսն է զանգում։ Փրկությու՜ն, թեկուզ երկու րոպեով կկտրվեմ Օհմից և նրա էլեկտրական դիմադրությունից։ Կարենը ֆիզիկայի դասի տեղն էր հարցնում։ Գնա` դու էլ տառապի Օհմի ձեռքը։

Լավ, կենտրոնանանք ու «տառապենք»։ Կարծես թե, էնքան էլ դժվար չի, որ կենտրոնանում եմ, լավ էլ հեշտ ստացվում է։

Ու՜ֆ, նորից հեռախոսս է զանգում։ Դե, մի խանգարեք, էլի։ Գոռն էր, քիմիայի խնդիրներից էր հարցնում։ Այ տղա, քիմիայից էլ հեշտ առարկա՞: Գնա, կարդա, սովորի, էլի։ Ուրիշներին էլ մի խանգարի։ Խորացանք ֆիզիկայի մեջ, չէ, լավ էլ ստացվում է։

Մայրիկս ճիշտ է. պետք է մտքիս տեղ լինի, որ սովորեմ։ Լավ, էս էլ վերջացրինք։ Հեռախոսս ո՞ւր դրեցի. պետք է լիցաթափվել։ Դրանում իհարկե ինձ կօգնի երաժշտությունը։ Երգս էլ հարամեցին։ Հիմա էլ Լևոնն է, թե՝ անգլերենիդ տետրը կբերես, որ արտագրեմ։ Կբերեմ, բա ի՞նչ կանեմ, թե չէ` դու ո՞ր օրվա անգլերեն գրողն ես։

Սուզվեցինք հայկական հարցի մեջ, հասանք Փարիզի խաղաղության կոնֆերանս։ Պատմություն շատ եմ սիրում, էդ պատճառով էլ չեմ զգում ոնց եմ վերջացնում։ Լիլո, այ, հիմա զանգի։ Սևրի պայմանագիրը կապելու փոխարեն պիտի քեզ հետ շատախոսեի։ Լավ, ինչ արած, ես կզանգեմ։

-Լիլ, ի՞նչ կա։

-Հեչ, կոֆե ենք խմում։

Վա՜յ, մայրիկին սուրճ էի խոստացել։

-Մամու՜լ, կոֆե եփե՞մ։

-Չէ, Հաս ջան… Ես եփել եմ, խմել եմ, դու դասերդ արա:

Համարյա ամեն օր նույնն է. դպրոցից հետո տուն, դասեր, մտքում կռիվ ամեն դասի հետ, իսկ ազատ ժամանակ համարյա չի մնում:

Գիշերվա 03:27:

-Ես էլ եմ սիրում նայել աստղերին…

-Վայ, աստղ ընկավ․․․

-Լավ, հերիք է ձեր աստղային թեմաներով խոսեք, եկեք «Այլ կերպ» խաղանք…

-Բայց գյուղում կա՞ «Այլ կերպ»:

-Չկա՞, կսարքենք:

-Ա՜, ինչ էլ հավես ունեք…

Ժամը 03:45:

-Երեխեք, «Այլ կերպի» 20 քարտ եմ սարքել…

-Իսկ մենք արդեն քաշել ենք ինտերնետից:

-Ասեիք` էդքան չէի տանջվի, ու՜ֆ…

-Լավ, հիմա խաղում ե՞նք, թե՞ չէ…

-Խաղում ենք, խաղում:

-Դե, եկեք խմբերի բաժանվենք:

-Ըհըն, ես, Մարիշը, Նելլին: Մելքոնը, Ջուլին, Ելենան…

Երևի այս խառնաշփոթից հասկացաք, որ մի խումբ երեխաներ գիշերվա կեսին հավաքվել են ինչ-որ վայրում ու խաղում են: Երեխեքը մենք էինք՝ ես, քույրս, եղբայրս, հորաքույրներիս աղջիկները: Հազիվ էինք իրար գլխի հավաքվել: Դե, մեծանալը լավ բան չի, էլի: Առաջ ամբողջ ամառ միասին էինք անցկացնում. պարում էինք, լողում, բակային ճամբարներ կազմակերպում, խաղաքարտային առաջնություններ, ֆուտբոլ, «գործնագործ», «շիթ», լոտո, բադմիտոն, վոլեյբոլ… Ինչ ձեր մտքով կանցնի: Իսկ հիմա՞: Հիմա Ֆեյսբուք, Ինստագրամ, Թվիթեր, դասեր, պարապմունքներ, գործեր, պրոբլեմներ, բարի գիշեր:

Ժամը 04:01:

Խոսքը բացեցի ես, որ մեր տանը հայտնի էի, որպես հավերժ սոված:

-Եկեք հաց ուտենք, սոված եմ:

-Տասներկուսին կերանք:

-Ես ավելի լավ առաջարկ ունեմ, եկեք ուտենք ու արևածագը դիմավորենք:

Ու կտրեցինք ցերեկը գնած ձմերուկն ու հացով, պանրով կերանք:

-Էս ձմերուկն ո՞վ ա առել:

-Պապան , ինչի՞, չես հավանո՞ւմ:

-Չէ, հակառակը, շատ համով ա:

-Սուս մնացեք, յա, կերեք, ձեռքներդ լվացեք, գնացեք քնեք, ի՞նչ կա մնացել եք…

-Չէ տատի, ի՞նչ քնել, հազիվ էսքան նստել ենք, ուզում ենք արևածագը դիմավորենք…

-Սաքո, հել քնի, հեսա հերդ, մերդ ու քուրդ օդանավակայանից կգան:

-Տատի, մենակ ի՞նձ տեսար: Քո մածունը սև ա` հաստատողն էլ ես էի՞:

-Ա՜ տատի, լավ էլի, հեսա լույսը կբացվի, ուզում ենք արևածագը տեսնենք…

-Դե լավ, խելոք մնացեք, ձեն չհանեք, գնում եմ քնեմ: Մի հատ բարձր ձեն եմ լսել, գալու եմ քեզ սխկեմ, Սաքո:

-Ըհ, էլի՞ ես, էստեղ ուրիշ մարդ չկա՞…

-Բարի գիշեր տատ ջան…

-Բարի, բարի…

Գիշերվա 05: 39:

-Էրեխեք, ես էլ չեմ ձգում, գնում եմ քնեմ:

-Կամաց հորանջի, մոծակը մտավ բերանդ:

-Չէ, ոչ մի քնել…

-Մնում ենք մինչև արևածագ:

-Էրեխեք, լույսը ոնց որ բացվում ա, մի հատ հեռախոս տվեք` չխկացնեմ:

-Չէ, ես էլ չեմ ձգում:

-Վա՜յ, 20 րոպեից արևը կերևա, ոչ մի քնել:

20 րոպեն դարձավ 30, 40, ու զարթուցիչ էինք դնում րոպեն մեկ, որ արևին դիմավորելիս քնած չլինենք…

-06:13, լույսը բացվեց, այ հիմա գնանք հանգիստ քնենք:

-Բարի գիշեր:

-Բարի լույս: