-Մամ, ուզում եմ կիթառի գնալ:

-Ուզում ես` գնա:

Այսպես էր ամեն անգամ ասում մայրիկս, երբ ցանկություն էի հայտնում ինչ-որ նոր բան սովորելու:

-Կիթառ կառնե՞ս:

Հիշում եմ, երկու տարի առաջ էր, որ իմ մեջ արթնացավ էդ ցանկությունը ու սկսեցի քայլեր անել` ուզածիս հասնելու համար: Ընդունվեցի կիթառի: Սկզբում կիթառ չունեի ու նվագում էի երեխաներից մեկի շատ հին կիթառով, որի լարերը գրիֆից մեկ մատնաչափ հաստությամբ հեռու էին, հետն էլ` մետաղական էին: Կիթառ նվագողները կհասկանան, թե քո անփորձ մատների համար ինչ դժվար ա մեկ ակորդ պահել այդպիսի կիթառով:

Առաջին երգը, որ սովորեցի «Ախ, ինչ լավ է սարի վրա…» երգն էր: Երբ էդ «ցավոտ» կիթառով առաջին անգամ կարողացա երգ հնչեցնել, ուրախությանս չափ չկար: Ի վերջո շուտով ունեցա իմ կիթառը, որի լարերը մետաղական չէին, և արդեն ամեն ինչ շատ հեշտ էի սովորում: Դժվարի միջոցով ենք հեշտը սովորում ու սկսում գնահատել էդ բարդ ճանապարհը, որով անցնում ենք հեշտին հասնելու համար:

Ուսուցիչս հաճախ էր ասում. «Դու շատ լավ արեցիր, որ որոշեցիր նվագել սովորել, որովհետև համ դու ես «իրան» լավ հասկանում, համ` «ինքը»` քեզ»: Ու ճիշտ էր ասում:

Հիմա եմ հասկանում, որ նվագելով էն ամենատխուր մտքերս ցրվում են, որ էդ պահին մոռանում եմ բոլոր մանր ու մեծ խնդիրների մասին: Թվում է, թե կիթառը էդ ամենը իրեն է վերցնում, ինքն է տխրում, ինձ` ուրախություն պատճառելով: Լարերին կպչելով գտնում եմ ինքս ինձ իմ երևակայությունների աշխարհում: Մի խոսքով, իմ անբաժան մասնիկն է:

Ծանոթ-անծանոթ մարդիկ հաճախ կիթառը ուսիս տեսնելիս կատակում են. «Ջութա՞կ ես նվագում» կամ` «Դաշնամուրդ էլի հետդ ա՞», ու ոչ մեկը չի խոստովանում, որ դա կիթառ է: Վերջերս մի երեխա ինձ տեսնելով իր տատիկին հարցրեց.

-Տատ, էն ապերը ի՞նչ ունի:

-Ապեր չի, քուրիկ ա, բալես:

Այ, այսպիսի հետաքրքիր ու արկածաշատ կյանքով ենք ապրում ես ու իմ արդեն շատ հարազատ դարձած մի մասնիկը:

Մարդիկ կան, ովքեր տեսնում են լույսը, բայց նրանց միտքը այդպես էլ չի լուսավորվում: Լոլոն (այդպես էր Լևոն պապի մականունը) կորցրել էր աչքերի լույսը, բայց փայլը դեռ կար: Նրա միքտը պայծառ էր, խոսքը` հագեցնող:

-Բնիկ դիլիջանցի՞ եք:

-Այո՛, ստեղ եմ ծնվել: Ծնողներս Ղարսից են:

-Ձեր ամբողջ կյանքը այստե՞ղ եք անկացրել:

-Հիմնականում այստեղ եմ եղել: Դե, եղել ա դեպքեր, որ մի երեք-չորս ամսով գնացել եմ Ռուսաստան, բայց էդ հաշիվ չի:  Երեխաներս էլ են էստեղ ծնվել: Աղջիկս ու փեսաս նկարիչներ են:

-Իսկ Ձեզ համար Դիլիջանի առանձնահատկությունն ինչո՞ւմն է:

-Իմ ծննդավայրն ա, իմ հողն ու ջուրն ա: Ես ինձ էստեղ շատ լավ եմ զգում ու շատ եմ ուրախանում, որ Դիլիջանը ուրիշ մարդիկ հավանում են: Էսենց բնություն չկա: Ես Սովետական Միությունում ման եմ եկել` Կամչատկայից մինչև Կալինինգրադ, շատ լավ ու սիրուն տեղեր կան: Բայկալ լիճ կա, Ուրալյան լեռներ կան, բայց Դիլիջանի պես չկա:

-Հիմա շա՞տ բան է փոխվել Ձեր երիտասարդ տարիների Դիլիջանի համեմատ:

-Իհարկե, փոխվել ա, դեպի լավը, դեպի գեղեցիկը: Էն ժամանակ էլ լավ կողմեր ուներ, բայց հիմա ուրիշ ձև ա: Վաթսունական թվականներից հետո, երբ սկսեցին կառուցվել հանգստյան տները, երկաթգիծ եկավ, սկսեց փոխվել Դիլիջանը: Ուղղակի մեր էն ժամանակ ավելի հանգիստ էր, շուխուռ չկար, կեղտոտություն չկար, երիտասարդությունը հանգիստ էր ապրում: Հիմա սաղ ավտոներ, պլանշետներ, ռակետ-մակետ, սամալյոտ…

-Ինչո՞վ եք զբաղվել: Ի՞նչ մասնագիտություն ունեք:

-Աշխատել եմ «Ինտուրիստ» ռեստորանում, սրահի վարիչ եմ եղել, առևտրի աշխատող եմ եղել: Այնուհետև գնացել եմ ու աշխատել եմ շինարարության վրա: Շինարարությունում բաժնվի վարիչ եմ եղել, փոխտնօրեն: Հետո Կոմպոզիտորների հանգստյան տանը բար եմ ունեցել` Սովետական Միության ժամանակ: Հիմա թոշակառու եմ: Աչքերիս խնդիրն էլ կապված ա շաքարի հետ: Մի անգամ պարսկաստանցի հայ բժիշկը ինձ բացատրեց, որ շաքարը ինչ-որ տեղ հնարավոր ա բուժել, բայց չեն ուզում, որովհետև շատ շահութաբեր հիվանդություն ա: Օրական պիտի դեղ օգտագործես, սրսկվես, ամեն օր պիտի դեղի հետ կապ ունենաս: Ո՞վ կթողի իրա դեղի բիզնեսը:

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք կպատմեք ձեր կյանքից:

-Կոմպոզիտորների հանգստյան տան ստեղծումից հետո շատ հայտնի մարդիկ էին գալիս էնտեղ հանգստանալու: Հայաստանի բոլոր հայտնի կոմպոզիտորները գալիս էին մեր մոտ:  Մի անգամ Ալեքսանդրա Պախմուտովան էր եկել: Անձամբ ծանոթ եմ իր հետ: Երբ բարում էի աշխատում, ողորմածիկ Առնո Բաբաջանյանը Միրզոյանի հետ շենքի կողքի քոթեջներում նարդի էր խաղում: Բաբաջանյանը զանգեց ասաց. «Լյո՛վա, երկու շիշ հանքային ջուր բեր մեզ»: Ես դուրս եկա, մի կին էր նստած, ասացի` արի էստեղ: Եկավ, էդ երկու շիշը տվեցի, ասացի`տար էսինչ տեղը: Մեկ էլ Առնոն զանգեց. «Լյո՛վա, մի շիշ կոնյակ ու բոնբոներկա վերցրու, արի մեր մոտ»: Գնացի, ասաց` էդ ո՞ւմ հետ ես ուղարկել հանքային ջուրը: Ասացի` դե, երևի մեր նոր մոլոկան աշխատողներից ա:

Ասաց` տո, այ շաշ, Ալեքսանդրա Պախմուտովան ա եղել: Դրանից հետո ծանոթացել ենք:

Լևոն պապը ինձ համար վառ օրինակ է: Նա ապրում է, ուրախ է, ժպտում է, ժպտում են նաև նրա`լույսը կորցրած, բայց ավելի ուժեղ փայլող աչքերը:

 Երբեք մի կորցրեք ձեր հոգու, մտքի, սրտի ու կյանքի լույսը:

Այցելեցի մեր համագյուղացի 82-ամյա Մարտին պապիկին` հարցազրույց անցկացնելու նպատակով: Ջերմ հյուրընկալության արժանացա: Երբ Մարտին պապն իմացավ, որ ուզում եմ մեր գյուղի` Մրգավանի, պատմությանը ծանոթանալ ՝ առանց իմ հարցերի սկսեց.

-Մենք եկել ենք Ուրմիա լճի ափից, 1828 թվականին՝ Թուրքմենչայի պայմանագրով: Երբ ժողովուրդը շաժվել է այնտեղից, նրանց թիվը հասել է մոտ 4,5 հազարի: Ուրմիա լճից մինչև Արևելյան Հայաստան եկել են ոտքով: Արաքսի աջ ափով շարժվելով հասել են Գրիգոր Լուսավորչի տարածքից ոչ հեռու: Քանի որ գարուն է եղել, գետի ջրերը վարար են եղել՝ կանայք, երեխաները և ծերերը մնացել են աջ ափին, իսկ տղամարդիկ և երիտասարդները անցել են մյուս ափ: Անցնելով այս ափ, տղամարդիկ սկսել են կացարաններ կառուցելը, հողը մշակելը: Իրենց հետ ունեցել են սերմեր, մատղաշ ծառերի տնկիներ, խաղողի տարբեր տեսակներ: Խաղողի տեսակների անունները հիմնականում եղել են պարսկերեն՝ մսխալի, խարջի:

Աշնանը, երբ գետի ջրերը պակասել են, գետի այս ափ են տեղափոխվել 46 տնտեսություն՝ 22-ը մի գյուղից, 24-ը` մի: Նրանք իրար նկատմամբ լավ հարաբերություններ չեն ունեցել, մեկը մյուսին ասել է իլան՝ օձ, իսկ մյուսը զիլան՝ գող-ավազակ, սակայն ժամանակի ընթացքում այդ լարվածությունը անցել է` միմյանց հետ երկար ժամանակ մի գյուղում ապրելուց:

Գյուղացիները հասցրել էին նաև փոքրիկ եկեղեցի կառուցել, բայց քանի որ այն կառուցված է եղել չթրծված աղյուսից, ժամանակի ընթացքում քանդվել է:

Արարատ լեռան լանջին եղել է Սբ. Հակոբ եկեղեցի՝ Ակոռի գյուղում: Երկրաշարժից հետո, երբ եկեղեցին քանդվել է, այնտեղից քարեր են բերել այստեղ՝ մեր գյուղ: Եվ այստեղ կառուցել են Սբ. Հակոբ եկեղեցին, որը Արաքս գետից գտնվում է նույն հեռավորության վրա, որքան Ակոռիինը:

Մեր գյուղը շատ նպաստավոր պայմաններում է գտնվում, Հայաստանում աճող գրեթե բոլոր մրգերից մենք ունենք, որոնք մշակում ենք ինքներս:

Ուշադիր լսեցի մինչև վերջ, շնորհակալություն հայտնեցի հարցազրույցի համար: Ցանկանում էի արդեն գնալ, երբ ասաց, որ շատ է սիրում լրագրողներին և շատ ուրախ կլինի, եթե իմանա, որ որոշել եմ հետագայում դառնալ լրագրող:

Առավոտ էր: Երեխաներին հատուկ աղմուկ լսելով մոտեցա պատշգամբին: Մեր հարևանությամբ գտնվող մանկապարտեզից մի խումբ փոքրիկներ՝ մոտ 4-5 տարեկան, երգելով զբոսնում էին: «Մեր հայրենիք, ազատ անկախ…»

Նկատեցի, որ խմբի վերջում մի քանի տղա, իրենց տարիքին բնորոշ մանկական տաքարյունությամբ վիճում էին: Հետո վեճն ընդհատվեց, նրանք ևս միացան երգին: Շուտով խումբը ավելի մոտեցավ, ու տղաները նորից սկսեցին աղմկել: Պարզվեց, որ նրանցից «ամենահայրենասերիկը» կռվում էր երկու տղաների հետ, թե. «Բարձր երգեք էս երգը, վա՜յ…»:

«Էս երգը» ասելով, նա նկատի ուներ այն երգը, որը ամեն անգամ լսելիս ձեռքը դնում ենք սրտի վրա, ոմանք` սովորույթին զոհ գնալով, ոմանք էլ` հայրենիքը սրտում զգալով:

Այդ օրվանից անցավ մի քանի օր: Անսահման հետաքրքրությամբ լցված աշակերտներից մեկին՝ իննամյա Արամին հարցրեցի.

-Արա՛մ, գնում ենք սահման, ես ու դու, գալիս ես, չէ՞:

-Կլինի` ես չգա՞մ:

-Ինչո՞ւ Արամ ջան:

-Ախր, շալվարս կեղտոտվել է, ես չգամ, հա՞:

Կողք-կողքի, նույն հողի վրա, նույն միջավայրում մեծանում են գրեթե հասակակից, փայլող աչքերով, բազմաթիվ երազանքներով ու հեքիաթներով պարուրված փոքրիկներ: Նրանցից ինչ-որ մեկը կռիվ կտա «հայրենիքի երգը» բարձր երգելու համար, ինչ-որ մեկը դիտմամբ կկեղտոտի տաբատը` հայրենիքից փախչելու համար: Մեզանից ինչ-որ մեկը աղոթքը շուրթին կդիմավորի լուսաբացը, ինչ-որ մեկը կփախչի հայրենիքի լուսաբացից:

Հայրենիքը երակներում հոսող արյունը չէ, այն այդ արյան մի կաթիլն է միայն՝ կենարարը, անբիծը, անրջականը…

Ի՞նչ է կատարվում ճամբարում, հետաքրքրում է ընթերցողին, ես էլ պատասխանեմ, որ շատ բան է կատարվում ճամբարում: Ես կպատմեմ, որ հակառակ դրսի ոչ այնքան տրամադրող եղանակի, մեզ մոտ իհարկե անբացատրելի ջերմ մթնոլորտ է: 

Ազատ ժամ էր, զբաղված էին բակի գունավոր կարուսելները: Հենց այդ կարուսելներից մեկի ու իմ արկածը կպատմեմ ձեզ:

Հեռվից գալիս եմ, Սոֆյան ճոճվում է ճոճանակի  վրա, ես մոտեցա, ասում եմ.

-Սոֆ, ախր, դու շատ գուզես է, որ ես նստիմ էդ ճոճանակի վրա ու խաղամ:

Սոֆյան մի պահ չհասկացավ` ինչ եմ ասում, հետո  մի քիչ չեմուչում արեց, բայց իջավ, որ ես խաղամ:

Նստեցի, ինձ համար ճոճվում էի, պտույտներ էի անում, խաղում էի կրկեսի  աշխատողի պես, մեկ էլ  մի յուրահատուկ պտույտից հետո ծեփվեցի գետնին` դառնալով  ողջ ճամբարի զվարճանքի պատճառ: Վեր կացա բոլորի օգնությամբ, ու պատրաստվեցի փիքսիլեյշնի նկարահանմանը:

Հիմա կասեք` ի՞նչ է փիքսիլեյշնը, չէ՞: Դա անիմացիայի տեսակ է, որտեղ նկարահանումը կատարվում է ոչ թե  վիդեոյի, այլ ֆոտոյի օգնությամբ: Հենց նույն տեսարանի տարբեր փուլերը բազմաթիվ ֆոտոներով  միացվում է իրար: Շատ ժամանակատար, հնարավոր է նաև, ձանձրալի գործընթաց է: Բայց քանի որ ես առաջին անգամն եմ մասնակցում այս նկարահանմանը,  ինձ համար շատ հետաքրքիր, զվարճալի գործընթաց է: Մեր բեմադրող ռեժիսորը Սիսակն է, կամ պարզապես` Սիսոն: Կրեատիվ, համով գաղափարներով մարդ: Ավելի վաղ նրա հետ քննարկեցինք  գաղափարներ, ընտրեցինք ու  նկարահանեցինք: Նկարահանման հրապարակում մեզանից մի քանիսը խաղում էին  ճոճանակներով, մի քանիսը սահարանի մոտ էին խաղում, մի քանիսը ու ես էլ միասին, կշեռքանման  կարուսելի վրա էինք: Ընթացքում մեզ միացան երկու շունիկ, որոնց սկզբում ուրախ էինք, բայց հետո սկսեցին խանգարել մեզ:

Փիքսիլեյշնի մասին էլ չեմ պատմի, որպեսզի պահեմ հետաքրքրությունը և հավեսով դիտենք: Երբ վերջացրեցինք նկարահանումը, ես հիշեցի, որ հոդվածս դեռ չեմ ավարտել, մտա  դահլիճ, ու պատկերը ամբողջովին փոխվեց: Նստած էին մի քանի հոգի կլոր սեղանների մոտ, համակարգիչների դիմաց ու ստեղնաշարն են չխկչխկացնում:

Իրականում իրենք նյութեր են գրում և հավաքում: Ամբողջ դահլիճով այդ թույլ աղմուկն էր լսվում: Ճամբարում չկա մի այնպիսի  թղթակից, որ օրը գոնե մի անգամ այս գործին չլինի: Նկարահանումներ, ֆոտոարշավներ, հարցազրույցներ, իսկ օրվա մյուս մասը գրում ենք այդ ամենի մասին:

Ինձ էլ մինչև օրվա վերջ նույնն էր սպասվում:

Անընդհատ ճանապարհներ, անընդհատ նայում ես նույն սևամոխրագույն հարթ մակերևույթին և միշտ երազում, թե երբ է այն վերջանալու, երբ  վերջապես    չես տեսնելու շարունակությունը:

Ապրելով գյուղում, ամեն օր դասերից հետո գնում եմ Սիսիան. իմ կյանքի ամենամեծ երազանքը` համալսարան ընդունվելը, իրականացնելու համար: Այնտեղ են ապրում մեր տարածաշրջանի լավագույն կրկնուսույցները:

Ուրիշ կերպ չեմ պատկերացնում ինձ. միշտ սոված երրորդ հարկից մինչև առաջին հարկ տևող մեկ րոպեանոց ճանապարհը մեկ վայրկյանում, պայուսակս արագ գցելով ու սեղանի գրքերն էլձեռքիս, կիսահագնված արագ իջնելու տեսարանից բացի:

Իջնում եմ աստիճանները  ու վազելով մտնում  մեքենան, փնտրում իմ պանիր- հացը, և մինչև գյուղից դուրս գալը վերջացնում այն: Ու քառասունհինգ րոպե մեքենայի մեջ նստած, մինչև գյուղից Սիսիան հասնելը, ես չունեմ ոչինչ անելու.  պետք է նայեմ այդ սևամոխրագույն հարթությանը:

Բայց սա միայն սկզբում:

Մենք գնում ենք, գնում ու միշտ մտածում հասնելու մասին: Բայց երբեք չենք հասկանում, որ այդ սևամոխրագույն հարթության շուրջը ավելի հետաքրքիր լիքը բաներ կան; Իմ ճանապարհը անցնում է Դավիթ Բեկի բերդի, Որոտնավանքի, Ուրուտում գտնվող հրաշալի ժայռի, Շամբի լճի ու այնպիսի հետաքրքիր ժայռերի կողքով, որոնց այնքան եմ նայել, որ նրանք դարձել են իմ կատուն, շունը ու այսպիսի լիքը կենդանիներ, որոնց ես նմանեցրել եմ ճանապարհի ժայռերը:

Հիմա ես էլի անցնում եմ այս ճանապարհը, բայց չեմ ուզում, որ այն վերջանա: Ուզում եմ անվերջ նայել իմ ընկերներին, գտնել նոր ընկերներ  և ափսոսում եմ, որ ինձ տասնհինգ տարի էր պետք այս ամենը հասկանալու համար: